R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V II , N r 1, W A R S Z A W A 1976
Z O FIA FERCZYlŚrSKA-UGGLA
ZWIĄZEK MIĘDZY POKRYWĄ GLEBOWĄ A NIEKTÓRYMI ZBIOROWISKAMI ROŚLINNYMI REZERWATU BORKI
W PUSZCZY BORECKIEJ
Z akład G leb o zn a w stw a i O chrony G leb In sty tu tu G leb o zn a w stw a i M elioracji A k a d em ii R oln iczo-T ech n iczn ej w O lsztyn ie
Przedstawiona praca ma na celu ukazanie wzajem nych związków m ię dzy glebą a szatą roślinną na przykładzie siedlisk leśnych rezerwatu Borki, gdzie zakłócanie środowiska przyrodniczego gospodarczą działal nością człowieka ograniczone jest do niezbędnego minimum; konkretnie chodziło o stwierdzenie, czy w ystępują pewne zależności między w łaści wościami gleb a wyróżnionym i zbiorowiskami roślinnymi.
W iele faktów przemawia za tym, że stwierdzone bielicowanie gleb brunatnych wytworzonych z piasków zwałowych oraz zakwaszenie i od- powierzchniowe oglejenie gleb wytworzonych z glin zwałowych są w pewnym stopniu w ynikiem opanowania siedlisk grądowych przez świerk. Ustalenie jednak, że takie procesy istotnie w przeszłości przebiegały, nie jest łatw e i zagadnienie to zawsze będzie miało charakter dyskusyjny, tym bardziej że przy istniejącej obecnie w rezerwacie właściw ej bioce nozie efekty degradującego i bielicującego w pływ u świerka są zaciera ne.
ŚR O D O W ISK O PR ZY RO DN ICZE
Puszcza Borecka znajduje się na terenie mezoregionów: K rainy W iel kich Jezior, Krainy Węgorapy i Wzgórz Szeskich 1. W bliskim sąsiedz tw ie puszczy od jej strony północno-wschodniej znajduje się jedno z naj w yższych wzniesień terenow ych Pojezierza Mazurskiego — Wzgórza Sze- skie, od strony zachodniej — w ielk ie zbiorniki wodne objęte wspólną nazwą jeziora Mamry, od północy obszar puszczy przechodzi w obniże nie Krainy Węgorapy. W skład Puszczy Boreckiej wchodzą nadleśnictwa Borki, Przerwanki i Czerwony Bór. Rezerwat leży na terenie leśnictwa Walisko w nadleśnictwie Borki.
148 Z. Ferczyńska-TJggla
Teren Puszczy Boreckiej zawdzięcza swoją urozmaiconą rzeźbę aku m ulacyjnej działalność lodowca skandynawskiego w fazie pomorskiej [24]. Silnie pagórkowaty teren puszczy osiąga największą wysokość w jej części środkowej i obniża się stopniowo we w szystkich kierunkach, przy czym przeciętnie wyniesiony jest od 150 do 215 m n.p.m., a deni w elacje wynoszą na ogół 10— 40 m; tylko w nielicznych miejscach do chodzą do 60 m.
Powierzchnia zajęta przez puszczę pokryta jest utworami czwarto rzędowymi z epoki plejstoceńskiej i holoceńskiej, których miąższość w y nosi 220— 320 m. Z utworów epoki plejstoceńskiej na terenie puszczy dominują gliny i piaski zwałowe, a wśród nich miejscami występują du ze głazy. Utwory holoceńskie to głównie torfy i osady aluwialne i delu- wialne, wypełniające liczne zagłębienia wytopiskowe między pagórkami. Ponadto krajobraz puszczy urozmaicają jeziora.
Puszcza Borecka znajduje się na dziale wodnym między Wisłą i Pre- gołą. Na jej terenie występują liczne obniżenia bezodpływowe i odpły wowe, a wody odprowadzane są ciekami różnej wielkości do pobliskich jezior i rzek (np. w rezerwacie Czarna Struga i jej dopływy — do je ziora Łaźno), skąd transportowane są do dorzecza Pregoły (przez Goł- dapę i Węgorapę) lub do Wisły (przez Łęk i Narew).
Badany teren leży w mazurskiej dzielnicy rolniczo-klimatycznej (we dług Gumińskiego). Klimat Pojezierza Mazurskiego jest ogólnie znany. Należałoby tu jednak podkreślić, że badane tereny znajdują się w naj bardziej na północ wysuniętej części kraju, gdzie panuje klimat szcze gólnie chłodny. Średnie tem peratury wielolecia wynoszą 5,6°C, a ilość opadów dla wielolecia wynosi 576 mm (Giżycko). Niskie temperatury przy dużej wilgotności względnej powietrza wydają się korzystne dla rozwoju świerka, silne jednak i porywiste w iatry powodują często w y walanie drzew. Szczególnie mało odporny na działanie wiatru jest świerk na stanowiskach w ilgotnych (np. na torfie). Duża pagórkowatość znaj duje swe odbicie w warunkach mikroklimatycznych, co nie pozostaje bez w pływ u na kierunek przebiegu procesów glebowych. Mikroklimat bo w iem szczególnie dużą rolę odgrywa w kształtowaniu się pod typów gle bowych oraz w rozwoju przynależnych im zbiorowisk roślinnych w te renach o młodej i silnie urozmaiconej rzeźbie.
Pierwsze wiadomości o szacie roślinnej dotyczące Puszczy Boreckiej zawdzięczamy Hennebergowi (za M a g e r e m [41]), który na mapie z roku 1576 przedstawił ją w przeważającej części jako las liściasty. Dane z lat 1612 i 1718 wskazują na bogactwo w niej drzew liściastych: dębu, lipy, grabu, klonu, obok często wym ienianego świerka. A le dane z roku 1725 wyraźnie już podkreślają dominowanie świerka w lasach miesza nych zachodniej części Puszczy. Również w samym leśnictw ie Borki, w ostępie zwanym Czarna Knieja, piętno lasowi mieszanemu nadawał świerk. Duży udział świerka w lasach mieszanych okazał się dla puszczy nieko
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 149
rzystny. W roku 1795 mniszka niszczy znaczne połacie drzewostanu św ier kowego, a w roku 1818 zniszczenia dopełnia katastrofalna wichura. Po w stały duże halizny, na których drzewostan odnowiono przez pełny siew drzew iglastych. Stworzyło to warunki do wystąpienia następnych klęsk owadzich, które m iały m iejsce w latach 1853— 1856. Spowodowały one prawie całkowite zniszczenie nie tylko czystych drzewostanów świerko w ych, ale także świerka w ystępującego w domieszce. Gatunek ten za po mocą człowieka wraca jednak na zniszczone tereny puszczy. Ówczesna ad ministracja leśna nie była jednak w stanie zalesić w szystkich obszarów zdewastowanych przez gradacje owadzie i wichury, powstały więc tzw. „dzikie oddziały”, na których samoistnie powrócił las mieszany, objęty w roku 1937 ochroną rezerwatową.
Według geobotanicznego podziału P o lsk i2 Puszcza Borecka leży na te renie działu północnego, w krainie Pojezierze Mazurskie w okręgu giżyc- ko-gołdapskim. Charakterystyczną cechą tej krainy jest ekspansja św ier ka, który wypiera inne drzewa nie tylko z gleb m ineralnych, ale także z torfowych, tworząc opisane przez P o l a k o w s k i e g o świerczyny na torfie [50]. Z drzew liściastych występują tu grab i lipa drobnolistna, w m niejszych ilościach także olcha, osika, klon, jesion, wiąz, dąb i brzoza.
Charakterystycznym elem entem lasów rezerwatu jest świerk, który najczęściej towarzyszy grabowi w grądzie typowym lub niskim, bądź tw o rzy drzewostany czyste. Drugim wyróżniającym się elem entem drzewosta nów rezerwatu jest lipa drobnolistna, która w przeciwieństw ie do św ier ka wybiera stanowiska suchsze o glebach lżejszych. Tworzy ona czasami niemal czyste drzewostany na wierzchowinach bądź w w yższych partiach zboczy. Grab w ystępuje w badanym terenie na glebach zwięźlej szych, za sobniejszych w składniki pokarmowe (gleby brunatne i płowe wytworzone z gliny). Olsza czarna i jesion w yniosły, zgodnie ze swym i wymaganiami siedliskowym i, porastają gleby m ułowe lub torfowe w zagłębieniach te renowych. Pozostałe gatunki spotyka się w rezerwacie jedynie w domiesz ce z opisanymi gatunkami zasadniczymi.
Opierając się na pracach T r a c z y k a i P o l a k o w s k i e g o [49, 61], na terenie obu badanych katen siedliskowych wyróżniono następujące ze społy roślinne:
— Circaeo-Alnetum Oberdörfer 1953 (łęg olchowo-jesionowy), — Tilio-Carpinetum Traczyk 1962 (grąd), z podzespołami:
T.-С. stachyetosum sïlvaticae (grąd niski), T.-С. typ icu m (grąd typowy),
T.-С. tilietosum (grąd lipowy),
— Cariceto elongatae-Alnetum Koch 1926 (olszyna typowa).
Kateno si в dii s ko wo „ B o r k i —A " Stondoriskotene „ B o r k i - A " Wystawo E NE Exposition ENE Spadki
/
Odległości Gefälle / Entfernungen Zespół (podzespół) roślinny Pflanzen —Asotiotion (SubosotiotionjJednostka glebowo Bodeneinheit Bagienna mutowo-gytiowa Moor Ggttja-Mudde Skata macierzysto Skała podścielająca
Muttergestein Typ rozkładu próchnicy nodglebomj
Humustup
___
Bielicom oglejono Gleypodsol Brunatna bielicowno PodsoUcrte BraunerdeBrunotno słabo Melinowano Schwach podsolierte Braunerde
1Brunatna wyługow. Poro- braunerde Czarno ziem. murszosto Murschort schw. Boden Gytia miner.-OP.tryt. Mineroi-De- tritus-Gyttjo Piasek gl. lek. glina lekka Leicht. lehm.S. LeichterLehm
Piasek glin. lekki piasek słoboglin. beichtet: lehm. Sand
Anlehmiger Sand
Piasek słabogliniosty Anlehmiger Sond
Piasek alin. lekki piasek słobogliniasfy Leicht-lehmiger Sand Anlehmiger Sand
Piosek glin. moc. piesek gl. lekki Stork-lehm.Sand P.gl.moc. p.słobogl. t SHehm.S. Glina lekko uium wn.'.vuuu u, Leichter Leicht-lehrn.Sond L.-lehm.S. Lehm
Murschartiger Torfboden Torf torf. nisk. Niedermoortorf Hydromull Hydromull Moder Moder Moder-muH M oder-M ull Mull Mull Hydromull Hydromull
Rys. 1. K aten a sied lisk o w a B o rk i-A
S ta n d o rtsk a ten e B o rk i-A Z . F e r c z y ń s k a -U g g la
Rys. 2. K atena sied lisk o w a B ork i-B S ta n d o rtsk a ten e B o rk i-B G le b y i ze społy r o śl ia n e w Pu szczy B o r e c k ie j
OGÓLNY OPIS TERENU BADAN
Do szczegółowych badań wybrano dwie kateny siedliskowe [64], re prezentujące typowe siedliska rezerwatu. Katena Borki A znajduje się w oddz. 207 i 211 (rys. 1). Gleby mineralne tej kateny wytworzone są ze zwałowego piasku gliniastego (rys. 3). W dolnej części zbocza o w ystaw ie WSW i u podnóża tego zbocza występują gleby bielicowe murszowate, oglejone, przechodzące stopniowo w gleby brunatne bielicowane, a te w brunatne wyługowane. U podnóża o w ystaw ie ENE w ykształciły się czar ne ziemie. W obu zagłębieniach terenowych zalegają gleby hydromorficz- ne: gytiow e w dolince po stronie WSW i m urszowo-torfowe po stronie ENE. Najgrubsza i najwyraźniej wykształcona warstwa ektopróchnicy znajduje się u podnóża WSW. Pod w pływ em trudno się rozkładającego igliwia świerka i stosunkowo dużego uwilgotnienia powstała tu próchnica typu moder. W miarę podnoszenia się terenu (brak świerka, m niejsza w il gotność gleby) przechodzi ona w moder-m ull i muli, a w czarnej ziemi w próchnicę typu m uli piaszczysty murszasty. W tej katenie siedliskowej znajdują się następujące zespoły i podzespoły roślinne: Cariceto elongatae- - Aln etu m , Tilio-Carpinetum stachyetosum sïlvaticae, T.-С. tilietosum, T.-С. stachyetosum sïlvaticae, Circaeo-Alnetum. Charakterystycznym
ele-R ys. 3. B u d ow a m o rfologiczn a g leb k a ten y sied lisk o w ej B o rk i-A M orphologie der B öd en — S ta n d o rtsk a ten e B o rk i-A
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 153
Az9
81
9z
R ys. 4. B u d ow a m orfologiczn a gleb k a ten y sied lisk o w ej B o rk i-B M orphologie der B öden — S ta n d o rtsk a ten e B o rk i-B
A0 (L,E,H) A 1 A'! A2 A2 A^ Atf В B łi Y A B s BC IB) B(B)
(B)c
A 3 BI G 9 С \ i h k i Morzenie h л Wurzel О О О Cd CO: •• •• Wietrzejqcß odi'amhi shor, kamienie Feisbrückstücks.oi'jins Honkrecje Fe i Mn Fe u. Mn Konkretion-:n Smugi rdzawe Rosf/gs Streifenm entem jest tu lipa drobnolistna, która zajmuje zbocza i wyższa partie terenu. Świerk w ystępuje tu tylko w niższych położeniach.
Katena siedliskowa Borki-B znajduje się w oddz. 209 na glebach w y tworzonych z gliny zwałowej, a w dolince z torfu torfowiska niskiego (rys. 2, 4). U podnóża pagórka znajduje się gleba pseudoglejowa oddol nie oglejona, a w dolnej części zbocza — gleba pseudoglejowa. Wyżej w ystępuje gleba płowa właściwa, a jedynie w m ikrozagłębieniu tereno w ym w górnej części zbocza — gleba brunatna wyługow ana. W katenie
154 Z. Ferczyńska-Uggla
tej ektopróchnica tworzy, zwłaszcza w terenie niżej położonym, wyraź niej wykształcone i grubsze w arstw y niż w katenie Borki-A. U podnóża w ystępuje próchnica typu moder-mor, która w miarę podnoszenia się terenu przechodzi w typow y moder. Spotyka się tu następujące zbioro wiska roślinne: С arie eto elongatae-Alnetum, Tilio-Carpinetum stachyeto-
sum silvaticae, T.-С. typicum. Charakterystyczny dla tej kateny jest grab,
zwłaszcza na zboczu pagórka. Na wierzchow inie towarzyszy mu lipa (a miejscami naw et go zastępuje). Świerk w ystępuje w domieszce. W niż szych partiach terenu jest on przeważającym elem entem drzewostanu.
SK A Ł Y M ACIER ZY STE I SK Ł A D M ECH AN IC ZN Y GLEB
Skałami m acierzystym i gleb kateny siedliskowej Borki-A są piaski zwałowe (gliniaste i słabo gliniaste) oraz glina zwałowa. Piaski tej kateny w e frakcji o 0 1,0— 0,1 mm wykazują dość znaczną ilość krzemianów i glinokrzemianów (8— 33°/o) (tab. 1). W okresie peryglacjalnym skały macierzyste tego terenu ulegały prawdopodobnie różnym zmianom i prze mieszczaniu (perstrukcji). W głębszych partiach profilów w ystępuje pia sek warstwowany z przewagą drobnego i przewarstwienia o znacznej niekiedy ilości szkieletu. W częściach spławialnych omawiane gleby za wierają kilkakrotnie więcej iłu koloidalnego niż innych frakcji ilastych,
co korzystnie wpływ a na zdolność sorpcyjną tych gleb.
Gleby kateny siedliskowej Borki-B w ytw orzyły się przeważnie z lek kiej gliny zwałowej, o typowym dla tych utworów składzie mechanicz nym. W głąb profilów zaznacza się pewien wzrost zawartości części spła wialnych. I w tym przypadku zmiany w składzie m echanicznym glin zwałowych przypisać można zjawiskom perstrukcyjnym okresu perygla- cjalnego, a występujące m iejscam i warstwow anie w yjaśnić można zja wiskam i soliflukcji (profil 2B). W niższych partiach tej kateny glina zwa łowa jest odgórnie oglejona, a u podnóża pagórka także oddolnie.
Skałami m acierzystym i gleb położonych w zagłębieniach terenowych są torfy torfowisk niskich (częściowo zmurszałe) oraz gytia m ineralno- -detrytusowa 3.
M O R FOLOGIA GLEB I SZ A T A R O ŚL IN N A
Katena siedliskowa Borki-A
P r o f i l 1A — zagłębienie odpływowe po stronie WSW pagórka. Gleba mułowa wytworzona z gytii m ineralno-detrytusowej. Poziom wody gruntowej — 38 cm (średnia z 3 pomiarów w okresie w egetacyjnym 1969 roku). Typ próchnicy — hydromull.
T a b e l a 1 U d z ia ł m in er a łó w ła t w o w i e t r z e j ą c y c h we f r a k c j i p ia s k u D er G e h a lt an l e i c h t v o r w it t e r b a r e n M in e r a le n im Sande P o d z e s p ó ł r o ś l i n n y P f l a n z e n s u b a -s o t i a t i o n P o ło ż e n ie G e le g e n am G leb a B oden P r o f i l P o z io m g e n e t y c z n y H o r iz o n t G łęb o k o ść T ie f e cm P r o c e n to w a z a w a r to ś ć m in er a łó w ła t w o w ie t r z e j ą c y c h w p o s z c z e g ó ln y c h f r a k c j a c h p ia s k u D er G e h a lt an l e i c h t v e r w it e r b a r e n M in e r a lie n im Sande Suma Summe 1- 0 , 1 mm 1 - 0 , 5 mm 0 , 5 - 0 , 2 5 mm 0 , 2 5 - 0 , 1 mm T ilio - C a r p in e t u m Podnóże WSW B i e l i c o w a , o g l e - 2A A2 1 5 - 2 0 4 , 4 9 4 , 1 4 8 , 3 6 1 6 ,9 9 a ta c h y e to s u m s i l v a t i c a e F u b s WSW j o n a m u rszo w a ta M u r s c h a r t ig e r -G le y p o d s o l B s BC 'Ю- 5 0 6 5 -7 5 5 , 9 5 2 , 4 8 4 ,3 2 1 ,8 1 7 ,5 5 28,38 17,82 3 2 ,6 7 CG 8 5 - 9 0 2 ,3 7 3 ,1 2 1 0 ,2 9 1 5 ,7 8 T ilio - C a r p in e t u m Z b ocze WSW B ru n a tn a b i e l i ЗА a2 15^ 20 1 , 5 2 6 ,4 9 8 ,6 3 1 6 ,6 4 t i l i e t o s u m Hang Y/SW co wana
P o d z o l ie g e D 1 0 5 -1 1 5 1 ,0 5 5 ,7 5 7 , 7 2 1 4 ,5 2 B ra u n erd e W ierzch ow in a 4A A1A2 5-10 2 ,3 9 5 ,7 5 4 , 6 6 1 2 ,8 0 G i p f e l В /В / 20 -30 4,4'+ 6,70 5 ,3 7 1 6 ,5 1 /в/ 50-60 0 , 8 3 4 ,9 1 8,11 1 3 ,8 5 Z bocze EHE ЗА A2 1 0 -1 5 1 ,4 6 2 ,3 1 5 , 2 1 8 ,9 8 Hang ENE /В /С 80-90 3 , 4 4 7 ,9 1 7 , 9 2 1 9 ,2 7 B ru n a tn a w y łu g o 7A A1 5-10 2 ,3 5 4 ,7 8 4 , 7 7 1 1 ,9 0 wana P a ra b ra u n e r d e / В / /В /С 3 5 -^ 5 80-90 1 , 5 6 2 ,8 3 3 ,5 6 5 ,9 1 2 , 6 0 4 ,2 7 7 ,7 2 1 3 , 0 1 G le b y i zespoły ro śl in n e w Puszc zy B o r e c k ie j 15 5
156 Z. Ferczyńska-Uggla
P r o f i l 2A — podnóże pagórka po stronie WSW. Gleba bielicowa murszowata oglejona, o profilu L-F-FH-A1- A 2-Bh-Bs-BC-CG-DG (zalicze nie tej gleby do typu bielicowego budziło pewne wątpliwości).
Ektopróchnica miąższości 5 cm dzieli się na poziomy F i FH jedna kowej miąższości. Pod nią w ystępuje 10-centym etrowy poziom Aj i tej samej miąższości poziom A 2. Górna część poziomu iluwialnego Bh składa się z dość ściśle ułożonego piasku gliniastego lekkiego z konkrecjami że- lazisto-próchnicznymi. Do głębokości około 50 cm gleba jest silnie prze- rośnięta korzeniami. Na głębokości 80— 95 cm w ystępuje piasek gliniasty mocny, a poniżej skała podścielająca — oglejona glina lekka, żwirowata, z wapniakami. Woda gruntowa (średni poziom) na głębokość 138 cm. Typ próchnicy — moder.
Zespół: Tilio-Carpinetum Traczyk 1962, podzespół: Tilio-Carpinetum
stachyetosum sïlvaticae. Drzewostan: Picea excelsa, Tilia cordata i Popu- lus tremula. Zwarcie 80%, w iek 85— 95 lat. Podszyt: Corylus avellana
i Tilia cordata. W runie najliczniej reprezentowane są: Anemone nemo-
rosa, Equisetum silvaticum i Calamagrostis arundinacea. Ponadto w y stę
pują: M ajanthemum bifolium, Thalictrum aquilegiifolium, Fragaria ves-
ca, Ficaria verna, Crépis paludosa, Ranunculus cassubicus, Vaccinium m yrtillu s, Lysimachia vulgaris i inne.
Cały pagórek (oprócz podnóży) znajmuje grąd lipowy (podzespół T.- -C. tilietosum Polakowski 1961) z glebami brunatnymi bielicowanym i i w yługow anym i (profile ЗА— 7A). Licznie występują tu głazy narzuto we.
P r o f i l ЗА — dolna część stoku o w ystaw ie WSW. Gleba brunatna bielicowana, o profilu L -F A i-A ^ A ^ B -Ç B ^ B jC -D -D G . Do głębokości 100 cm występuje piasek gliniasty lekki, który przechodzi w słabo gliniasty, od 140 cm oglejony. Poniżej 300 cm zalega glina zwałowa. Średni poziom wody gruntowej — 473 cm. Typ próchnicy — m oder-mull.
Drzewostan: Tilia cordata i Carpinus betulus. Zwarcie 50%, w iek 125— 145 lat. Podszyt: Corylus avellana, Carpinus betulus i Tilia cordata. Runo, mniej bujne niż w grądzie niskim, składa się głównie z Anemone
nemorosa, Equisetum silvaticum , Hepatica nobilis, Majanthemum bifo- lium . Ponadto sporadycznie występują: Convallaria majalis, Milium ef- fusum, Fragaria vesca, Melica nutans i w iele innych.
P r o f i l 4A — wierzchowina. Gleba brunatna słabo bielicowana, w y tworzona z piasku słabo gliniastego. Odznacza się słabiej zaznaczonym procesem bielicowania i wyraźnym , sięgającym do 95 cm, poziomem bru natnienia. Budowa profilu: L-F A 1-A 1- A 1A 2-B(B)-(B)-(B)C-C. Poziomu w o dy gruntowej nie stwierdzono do głębokości 500 cm. Poniżej 500 cm za lega piasek luźny. Typ próchniczny — moder-mull.
Drzewostan: Tilia cordata, Acer platanoides i Carpinus betulus. Zwar cie 50%, wiek 125— 145 lat. Podszyt: Carpinus betulus i Tilia cordata. W runie występują: Anemone nemorosa, Dentaria bulbifera,
Majanthe-Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 157 m um bifolium, Aegopodium podagraria, Stellaria holostea, Rubus idaeus
i w iele innych.
P r o f i l 5A — górna część zbocza o w ystaw ie ENE. Gleba brunatna słabo bielicowana wytworzona z piasku gliniastego lekkiego na piasku słabo gliniastym . Budowa profilu: L -F A 1- A 1A 2- A 2-B(B)-(B)-(B)C-DG. Po ziom brunatnienia kształtuje się tu podobnie jak w profilu 4A, a słabe bielicowanie obejmuje cały poziom akum ulacyjny (gleba bielicowata). W poziomie (B)C występują liczne poziome rdzawe smugi. Od 290 cm za lega glina zwałowa. Średni poziom wody gruntowej — 450 cm. Typ próchnicy — m oder-m ull (rys. 5).
R ys. 5. P róch n ica ty p u m o d er-m u ll grądu lip o w eg o . P ro fil 5A
M o d er-M u ll-H u m u s in der S u b a sso z ia tio n T i l i o - C a r p i n e t u m ti li e to s u m . P r o fil 5A
Drzewostan: Tilia cordata i Acer platanoides. Gęsty podszyt składa się z Carpinus betulus. Zwarcie drzewostanu 90°/o, w iek 125— 145 lat. Mimo znacznego zacienienia runo jest tu bogate w gatunki; najliczniej występują: Aegopodium podagraria, Anemone nemorosa, Mercurialis pe-
rennis i D ryopteris filix-m as. Ponadto: Rubus idaeus, Viola mirabilis, Stellaria holostea, Hepatica nobilis, Paris quadrifolia, Pulmonaria obscur a
i inne.
P r o f i l 7A — dolna część zbocza o w ystaw ie ENE. Gleba brunatna wyługowana wytworzona z piasku gliniastego mocnego na piasku słabo gliniastym . Budowa profilu: L -F A 1- A 1-(B)1-(B)2-(B)C-DG. Ektopróchnica typu m oder-m ull w ystępuje tu tylko w mikrozagłębieniach. W poziomie
ukorzenie-158 Z. Ferczyńska-Uggla
nie zauw aża się do głębokości 70 cm. Ś red n i poziom w ody g ru n to w ej - - 207 cm. W poziom ie A 1 nieliczne dżdżownice.
D rzew ostan: Acer platanoides, Tilia cordata i Fraxinus excelsior. Z w a r cie 50% . Podszyt: Carpinus betulus, Corylus avellana, Tilia cordata i Fra
xinus excelsior. Runo złożone je st głów nie z Anemone nemorosa, Mercu- rialis perennis i Acer platanoides. P o nad to w y stęp u ją: Aegopodium poda- graria, Galeobdolon luteum , Stellaria holostea, Hepatica nobilis i inne.
W m iarę obniżania się te re n u g rąd lipow y przechodzi w g rąd niski. P r o f i l 8A — podnóże pagórka po stron ie ENE. C zarna ziem ia m u r- szow ata w ytw orzona z piasku gliniastego podścielonego gliną lekką, ogle- jona. Budow a profilu: L -A iM -A î-A ïC G -C G o r-C G r. W poziom ie A ± w y różnia się ok. 10-centym etrow ej grubości część ciem niejszą. S u b stan cja h um usow a sięga tu do głębokości 60 cm, dając poziom AiCG. W ysoki poziom w ody g run to w ej (średnio 138 cm) p rzy zw ięzłej skale m acierzy stej pow oduje silne oglejenie tej gleby, sięgające do 35 cm od pow ierzch ni. Typ p róchnicy — m u li piaszczysty, m u rszasty (rys. 6). Dżdżownice.
R ys. 6. P róch n ica typ u m u li m u rszasty w grąd zie n isk im . P r o fil 8A
M urschartiger M u ll-H u m u s in der S u b a sso zia tio n T ü i o - C a r p i n e t u m s ü v a t ic a e . P ro fil 8A
Podzespół: Tilio-Carpinetum stachyetosum silvaticae. D rzew ostan: Ti
li г cordata, Picea excelsa, Fraxinus excelsior i Ulmus scabra. Zw arcie
30%. P odszyt '.Corylus avellana, Carpinus betulus, Fraxinus excelsior. R u no składa się z Anemone nemorosa, Ficaria verna, Pulmonaria obscura,
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 159 Stachys sïlvatica, Crépis paludosa, Mercurialis perennis, Equisetum pra- tense, Urtica dioica, Humulus lupulus, Daphne m ezereum i innych.
Zagłębienie odpływowe zajm uje zamulona gleba torfowo-murszowa wytworzona z torfu torfowiska niskiego (profil 9A).
Katena siedliskowa Borki-B
Grąd typowy zajmuje wierzchowinę pagórka i zbocze o w ystaw ie SE (profile IB— 3B), przy czym ku wierzchowinie w miarę obniżania się po ziomu wody gruntowej zmniejsza się udział grabu na korzyść lipy.
P r o f i l IB — wierzchowina pagórka. Gleba płowa właściwa w y tworzona z gliny średniej podścielonej gliną ciężką, na piasku słabo gli niastym. Budowa profilu: L-F -A 1-A z-A zg-B tC -D 1-D 2. Na głębokości 90— — 140 cm w ystępują liczne konkrecje wapienne. Średni poziom wody gruntowej — 350 cm. Typ próchnicy — moder.
Podzespół: Tilio-Carpinetum typicum. Drzewostan: Tilia cordata i (w domieszce) Picea excelsa. Zwarcie 90%, w iek 125— 145 lat. Podszyt: Co-
rylus avellana, Carpinus betulus i Picea excelsa. W runie największy
udział ma Anemone nemorosa, Dentaria bulbifera, Asperula odorata i Stellaria holostea. Ponadto w ystępują Galeobdolon lu teu m , Convallaria
majalis, Majanthemum bifolium, Hepatica nobïlis, Oxalis acetosella, Mi lium effusum i inne.
P r o f i l 2B — środkowa część zbocza o w ystaw ie SE. Gleba bru natna wyługowana, wytworzona z gliny lekkiej. Budowa profilu: L-F- - A 1- A 1(B)-(B)-(B)Cg-Cg. Do głębokości 70 cm glina uległa przemyciu (pia sek gliniasty mocny i lekki ze znaczną domieszką części szkieletowych), prawdopodobnie jako wynik procesów soliflukcyjnych. Średni poziom wody gruntowej 440 cm. Typ próchnicy — moder.
Drzewostan: Carpinus betulus, Acer platanoides i Picea excelsa oraz
Tilia cordata. Zwarcie 70%. Wiek 125— 145 lat. Podszyt: Corylus avella na, Carpinus betulus i Tilia cordata. Runo jak przy profilu IB.
P r o f i l 3B — dolna część zbocza o w ystaw ie SE. Gleba pseudogle- jowa wytworzona z gliny lekkiej. Budowa profilu: L-F-H-Ai-As-A^g-
-A^g + Btg-Cg. Charakterystyczny w tej glebie jest poziom A^g, który
wyraźnym i językami sięga do głębokości 90 cm, tworząc 40-centym etro- w y poziom A^g + Btg. Na głębokości 140— 150 cm w ystępuje warstwa konkrecji wapiennych. Średni poziom wody gruntowej — 270 cm. Typ próchnicy — moder-mor.
Drzewostan: Picea excelsa i Carpinus betulus. Zwarcie 70%, wiek 125— 145 lat. W lukach w ystępuje Betula verrucosa. Podszyt: Corylus
avellana, Tilia cordata i Carpinus betulus. Runo składa się głównie z Anemone nemorosa, Convallaria majalis, Oxalis acetosella i Equisetum sïlvaticum. Poza tym występują: Stellaria holostea, Crepis paludosa, Ga leobdolon luteum i inne.
ogle-160 Z. Ferczyńska-Uggla
R ys. 7. P róchnica typu m o d er-m or grądu n isk iego. P r o fil 4B
M od er-M or-H u m u s in der S u b assoziation T il i o - C a r p i n e t u m tilie to s u m . P ro fil 4B
jona. B udow a profilu: L -F -H -A 1-A 2g-g i-g2CG. W całym pro filu w y stę
p u je glina lekka. Ogle jenie odgórne dochodzi do około 140 cm, przecho dząc w jed n o lite zielonkaw oszare oglejenie oddolne. Ś redn i poziom w ody gru n to w ej — 217 cm. Typ próchnicy — m o der-m o r (rys. 7).
Podzespół: T ilio-C arpinetum sta ch yeto su m silvaticae. D rzew ostan: P i
cea excelsa, F raxinus excelsior i Tilia cordata. Podszyt: C orylus avellana
i Tilia cordata. W ru n ie w y stęp u ją: A n em o n e nem orosa, Galeobdolon lu
te u m , P o lyg o natu m m u ltiflo ru m , M iliu m e ffu s u m , E q u isetu m silva ticu m , A sa ru m europaeum , S ta ch y s silvatica, T h a lic tru m a q u ileg iifoliu m , M er- curialis perennis Im p a tien s noli-tangere i inne.
W obniżeniu tereno w y m w y tw o rzy ła się gleba bagienna z to rfu to r fow iska niskiego (profil 5B).
M IK RO M O R FO LO G IA GLEB
B adaniam i m ikrom orfologicznym i objęto ektopróchnicę w poszczegól ny ch m iejscach b adań w celu lepszego poznania jej w ew n ętrzn ej budo wy. W ykonano rów nież m ikroszlify n iek tó ry ch gleb m in eralnych. Cho dziło bow iem tylko o badania uzupełniające, rozstrzy gające pew ne kon tro w ersje i w ątpliw ości dotyczące przynależności typologicznej ty ch gleb. O bserw acja w y konanych m ikroszlifów pozw oliła także na pogłębienie c h a ra k te ry sty k i n iek tó ry ch poziomów genetycznych.
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 261
E k t o p r ó c h n i c a . Jakkolwiek badania leśnej próchnicy nadgle- bowej za pomocą m ikroszlifów 4 (zapoczątkowane w Polsce m.in. w In stytucie Gleboznawstwa i Melioracji ART w Olsztynie) są zaledwie w fazie początkowej, a interpretacja obserwowanych zjawisk jest bardzo utrudniona z powodu braku odpowiedniej literatury, to jednak badania te rzucają światło na niezw ykłą złożoność procesów zachodzących w cza sie rozkładu i hum ifikacji substancji organicznej. Zastosowanie mikro szlifów pozwoliło m.in. na stwierdzenie wielkiej roli m ezofauny w pro cesie próchnicotwórczym [2, 3, 18, 66] oraz na obserwację stanu prze mieszczania różnych związków m ineralnych i organicznych. Są one także pomocne w ustalaniu zachodzących w glebie zmian typologicznych [56].
W celu ustalenia typu rozkładu substancji organicznej wykonano
7 preparatów próchnicy nadglebowej, obejmujących całe ,,mikroprofile,, tej próchnicy, w których widać stopniowe przejście jednego poziomu w drugi. Mikroprofile próchnicy nadglebowej są bardzo charakterystyczne dla gleb różnych zespołów roślinnych.
Na podstawie badań tych szlifów w katenie siedliskowej Borki-A w y różniono kilka typów i podtypów próchnicy. W grądzie niskim na murszo- watej oglejonej glebie bielicowej próchnica ma charakter moderu o for mie detrytusowej. W grądzie niskim na czarnej ziemi murszowatej w y stępuje typ (i podtyp) próchnicy „muli piaszczysty m urszasty”. W y kształcenie się tej próchnicy świadczy o zmieniających się warunkach aeracii przy stosunkowo dużym udziale mezofauny. W grądzie lipowym wykształciła się próchnica typu moder-mull. Cały jej poziom wykazuje małe zróżnicowanie, a słabo rozłożone szczątki roślinne (detryt) w ym ie szane są przez mezofaunę z substancją mineralną (rys. 8). W poziomie
A 1 maleje ilość szczątków organicznych, a wzrasta ilość odchodów m e
zofauny, przeważnie o charakterze koloidalnym.
W poziomach A^A2 i A 2 szczątki detrytusowe całkowicie zanikają, a ilość ekskrementów osiąga swe względne maksimum (w stosunku do ca łej zawartości części organicznych) (rys. 9).
Grubość warstwy ektopróchnicy w katenie siedliskowej Borki-B rów nież wzrasta z obniżaniem się terenu. W grądzie niskim w ystępuje bo wiem drzewostan świerkowy, którego opad daje próchnicę o dość gru bym poziomie hum ifikacyjnym. Ektopróchnica gleby pseudoglejowej grądu typowego i pseudoglejowej oddolnie oglejonej grądu niskiego ma w ięc charakter moderu-moru. Zachodzą w niej intensyw ne procesy hu mifikacji, o czym świadczy gruba, widoczna w mikroszlifie, warstwa ja- snobrunatnych kłaczków organicznych, ułożonych dość ściśle (forma ekto- humusowa). Brak tu mechanicznego wym ieszania z substancją m
ineral-4 B ad an ia m ik ro szlifó w w y k o n a n o m etod ą K u b ien y -A ltem ü llera , z za sto so w a n iem ży w ic zgod n ie z m etod ą K o w a liń sk ieg o . M ik roszlify i fo to g ra fie w y k o n a li mgr: T. B o rtk iew icz i Z. Róg.
162 Z. Ferczyńska-Uggla
Rys. 8. P róch n ica typu m o d er-m u ll w grądzie lip o w y m . P ro fil 5A; m ikroprofil; w poziom ie L w id oczn e są przek roje liśc i w początk ow ej fa zie h u m ifik a cji. P oziom
F A 1 przechodzi stop n iow o w poziom A v W całym m ik rop rofilu w y stę p u ją liczn e
m akropory. P o w ię k sz e n ie 4X
a — p o z io m F A i; w id o c z n y d e t r y t u s o r a z o d c h o d y m e z o fa u n y , a r z a d k o z ia r n a m in e r a ln e .
P o w ię k s z e n ie 18X ; b — p o z io m F A i; z m n ie js z a s ię ilo ś ć d e tr y t u s u , a z w ię k s z a ilo ś ć c z ę ś c i m in e r a ln y c h . P o w ię k s z e n ie 18X
M o d er-M u ll-H u m u s in der Su b assoziation T i l i o - C a r p i n e t u m ti li e to s u m . P ro fil 5A. H u m u sm ik rop rofil; in der L -S ch ich t sind S ch n itte von sehr sch w ach h u m ifizierten B lä ttern sichtbar. D er H orizont F A j geh t flie sse n d in den A ± — H orizont über. Im
ganzen M ikroprofil treten h ä u fig M akroporen auf. V ergrösseru n g 4X
a — D e r F A i-H o r iz o n t; O r g a n is c h e s D e t r it u s , M eso fa u ru a lo su n g u n d v e r e in z e lt M in e r a lk ö r n e r
s in d s ic h tb a r . V e r g r ö s s e r u n g 18X; b — d ie M e n g e d e s o r g a n is c h e n D e t r it u s n im t a b , d ie d e r M in e r a lk ö r n e r n im m t d e g a g e n z u . V e r g r ö s s e r u n g 18X
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 163
R ys. 9. O dchody m ezofau n y w p oziom ie A tA 2 gleb y brunatnej b ielico w a n ej grądu lip o w eg o
M esofau n alosu n g im A 1A 2- ’H.ovizont der sch w ach p o d so lierten Sandbrau n erd e in
T il i o - C a r p i n e t u m t i li e to s u m
ną, ch araktery sty cznego dla próchnicy biologicznie czynnej. Może to być zw iązane z oglejeniem odgórnym [47]. W yżej leżący poziom F m a b arw ę ciem niejszą i składa się ze szczątków słabiej rozłożonych, lecz ułożonych luźno (detryt). O m aw iana próchnica w y k azu je znacznie lepszą p rzew iew - ność z w ierzchu niż głębiej (rys. 10).
G l e b y m i n e r a l n e . M ikroszlify w ykonano w k ilk u poziom ach genetycznych, m .in. m urszow atej oglejonej gleby bielicow ej i gleb b r u n a tn y c h bielicow anych oraz płow ych. W poziomie B h gleby bielicow ej m ożna było stw ierdzić w ystęp o w anie ch arak tery sty czn y ch dla gleb tego ty p u otoczek próchniczno-żelazistych z niew ielką zaw artością iłu koloi dalnego (rys. 11), a w poziom ie Bs tejże gleby otoczki żelaziste. Z w ró cono rów nież uw agę na budow ę poziom u b ru n atn ien ia profilów ЗА, 4A, i 5A, stw ierd zając, iż poziom y te w wyższej części p ro filu zaw ierają m iędzy ziarn am i m in eraln y m i (i na nich) plazm ę, w składzie k tó re j z n aj d u je się koloidalna bądź silnie rozdrobniona su bstan cja organiczna, czę sto w postaci koprogennej. Dzięki przym ieszce tej su b stan cji poziom y b ru n a tn ie n ia w yżej położone w p rofilu w y kazu ją ta k typow e dla nich zabarw ienie szaro b ru n atn e. W niżej położonych p a rtia c h poziom u b r u natn ien ia, w m niejszym stopniu poddanych działalności biosfery, jak np. w ietrzeniu, ziarna m in eraln e pow leczone są otoczkam i żelazistym i, ale b ra k jest zarów no su b stan cji organicznej, ja k i plazm y ilastej m iędzy ziarn am i (rys. 12). P rzeprow adzone badania m ikrom orfologiczne p o tw ier dzają, że gleba p rofilu 2A istotn ie należy do ty p u bielicowego, choć obec nie ew oluje w k ie ru n k u czarnej ziem i m urszow atej. B adania te w y k a zują rów nież, że gleby położone w niższej części zbocza k a te n y B orki-A
164 Z. F erczy ń sk a -U g g la
cm
R ys. 10. P róch n ica typ u m od er-m or w grądzie typ ow ym . P ro fil 3B; m ikroprofil; w id o czn y poziom L złożon y ze szczątk ów ig ie ł i liśc i oraz poziom y F i H. P o w ię k
szen ie 4X
a — s ła b o s h u m i f ik o w a n e ig ły ś w ie r k a ; p o w ię k s z e n ie 18X; b — s ła b o r o z ło ż o n e s z c z ą tk i r o ś li n
n e o r a z e k s k r e m e n t y m e z o fa u n y ; p o w ię k s z e n ie 18X; с — p o z io m H (n a g r a n ic y z p o z io m e m
A ); w id o c z n a d r o b n a k ła c z k o w a t a s u b s ta n c ja o r g a n ic z n a b a r w y b r u n a tn e j. P o w ię k s z e n ie 18Х
M od er-M or-H u m u s in T il i o - C a r p i n e t u m t i l i e t o s u m , p ro fil 3B. H u m u sm ik rop rofil; die L -S ch ich t b esteh t aus R esten v o n F ich ten n a d eln and B lättern . D er F -u n d
H -H o rizo n t ist sichtbar. V ergrösseru n g 4X
a — s c h w a c h h u m if iz ie r t e F i c h t e n n a d e ln . V e r g r ö s s e r u n g 18X, b — s c h w a c h z e r s e t z t e P f la n
z e n r e s t e u n d M e s o fa u n a lo s u n g . V e r g r ö s s e r u n g 18 x , c — H -H o r iz o n t (a n d e n A i-H o r iz o n t g r e n z e n d ). A u s g e f lo c k t e , b r a u n e , k o ll o id a le S u b s ta n z s ic h tb a r . V e r g r ö s s e r u n g 18X
G leby i zesp oły roślin n e w P u szczy B oreckiej 165
Kys. 11. P oziom Bh o glejon ej gleb y b ielico w ej m u rszow atej; p ro fil 2A. P o w ię k szen ie 50 X
W y r a ź n ie w id o c z n e c ie m n e p o w ło c z k i p r ó c h n ic z n e n a z ia r n a c h m in e r a ln y c h .
a — w ś w i e t l e n ie s p o L a r y z o w a n y m , b — w ś w i e t l e s p o la r y z o w a n y m
D er BTi-Horizont des m u rsch artigen G leyp od sols. P ro fil 2A. D u n k le h u m ose H ü llen a u f den M ineralkörnern. V ergrösseru n g 50X
a — b e i p a r a lle le n N ik o ls , b — b e i g e k r e u z t e n N ik o ls
R ys. 12. P oziom (В) g leb y brunatnej grądu lip o w eg o . P o w ię k sz e n ie 18 X
a — g łę b o k o ś ć 30 c m ; w id o c z n a m ię d z y z ia r n a m i p la z m a ila s ta z d o m ie s z k ą c z ę ś c i o r g a n ic z
n y c h , b — g łę b o k o ś ć 50 cm ; z ia r n a m in e r a ln e o t o c z o n e p o w ło c z k a m i ż e l a z is ty m i. W p r a w y m r o g u u g ó r y w id a ć p la z m ę ja k n a r y s . a
D er (B )-H orizont der B rau n san d erd e in T il i o - C a r p i n e t u m ti li e to s u m . V erg reö sse-rung 18X
a — T ie f e 30 c m . Z w is c h e n d e n M in e r a lk ö r n e r n to n ig e s G e fü g e p la s m a m it B e i m is c h u n g v o n o r g a n is c h e r S u b s ta n z , b — T i e f e 50 c m . D ie M in e r a lk ö r n e r s in d m it F e - O x y d h ü l le n u m g e b e n .
166 Z. Ferczyńska-Uggla
(profil ЗА), mimo iż wykazują wyraźne cechy bielicowania, należą do typu brunatnego, a nie bielicowego, o czym świadczy charakterystyczna mikrobudowa ich poziomów brunatnienia. W preparatach z poziomu Bt gleby płowej nie stwierdzono w iększych ilości plazmy spływowej, w y ściełającej ścianki por. Przeważała natomiast plazma ilasto-żelazista m ię dzy ziarnami lub na nich. Plazma ta w ytw orzyła się w wyniku proce sów wietrzeniow ych na m iejscu (brak efektu świecenia przy skrzyżo wanych nikolach).
W ŁAŚC IW O ŚCI FIZY C ZN E GLEB
W ł a ś c i w o ś c i w o d n e . W łaściwości wodne przedstawiono w tab. 2 i 3. Na szczególną uwagę zasługuje pojemność wodna połowa, któ ra pokrótce zostanie tu omówiona. W grądach niskich kateny Borki-A pojemność połowa osiąga najwyższe wartości w poziomie próchnicznym, malejąc ku dołowi profilu i wahając się w granicach 13;0— 35,5% (śred nio w poziomach próchnicznych 31%, w niższych 19%). W oglejonej gle bie bielicowej murszowatej pojemność połowa zmienia się skokowo, co jest charakterystyczne dla gleb tego typu. O w ielkości pojemności po- lowej decyduje zawartość próchnicy i koloidów m ineralnych. W glebach grądu lipowego pojemność połowa kształtuje się na ogół podobnie, ale jest niższa, wahając się w granicach 11— 28% (nie licząc gliniastego po ziomu D); średnio w ynosi dla poziomu A 1 27%, dla poziomów niższych 14%. Inaczej kształtuje się pojemność połowa w grądzie typowym . Jest ona na ogół znacznie wyższa, co związane jest z cięższym składem m e chanicznym. W poziomach A 1 pojemność połowa waha się w granicach 31— 42%, w poziomach niższych w ynosi średnio 20%.
Na podstawie zawartości wody niedostępnej oznaczono ilość wody dostępnej dla roślin 5. Jak wynika z tab. 2 i 3, roślinność grądu niskiego obu katen siedliskowych mogła gospodarować ilością 11,5— 31,9% do stępnej wody „polowej”, grądu lipowego — ilością 8,5— 23,5% i wresz cie grądu typowego — 9,0— 23,5%.
N ależy tu podkreślić, że wilgotność lekkich gleb grądu lipowego kształ towała się w ciągu lata często w pobliżu punktu więdnięcia roślin. Ogól nie zarysowuje się tendencja, iż zawartość wody dostępnej m aleje w gle bach w szystkich zbiorowisk roślinnych w głąb profilów. Gromadzenie się wody dostępnej w wierzchnich poziomach gleby może m ieć znaczenie dla kiełkowania nasion oraz rozwoju nalotu i runa.
T y p y g o s p o d a r k i w o d n e j . Gleby badanych katen siedli skowych kształtowały się w odmiennych warunkach wilgotnościowych, na co w płynęło ukształtowanie terenu, właściwości gleby i skały m acie
5 W odę n ied ostęp n ą oznaczono na p o d sta w ie w sp ó łczy n n ik a trw a łeg o w ię d n ię cia roślin przy p F = 4 ,2 .
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 167
rzystej, a zwłaszcza skład mechaniczny. Opierając się na literaturze [11, 52, 57], wyróżniono następujące typy gospodarki wodnej: w glebach grą du niskiego — glejowoprzem ywny, w glebach grądu typowego — trud no przemywny, w glebach grądu lipowego — zboczowoprzemywny. Ta zmienność typów gospodarki wodnej na tak stosunkowo małej powierz chni w yw iera istotny w pływ na procesy glebowe oraz na charakter ro ślinności.
Jak w ynika z tab. 4, występują wyraźne zależności między typem gospodarki wodnej, ukształtowaniem terenu, zbiorowiskiem roślinnym oraz typem próchnicy i gleby. W naszych badaniach grąd lipow y o gle bie brunatnej, z próchnicą zbliżoną do m ullowej, rozwijał się w warun kach gospodarki wodnej zboczowoprzemywnej, gdy tymczasem grąd ty powy o glebach płowych i pseudoglejowych z próchnicą moderową — w warunkach gospodarki wodnej trudno przemywnej. W grądach niskich 0 oglejonych glebach bielicow ych murszowatych, czarnych ziemiach 1 pseudoglejach oddolnie oglejonych, o próchnicy różnego typu (muli, moder, moder-mor) panowały warunki wodne glejowoprzem ywne. W tym ostatnim przypadku na zróżnicowanie typu próchnicy wpłynął świerk.
C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y . We wszystkich badanych glebach naj niższy ciężar objętościowy wykazują poziomy wierzchnie, co jest korzy stne dla procesu odnowieniu lasu. Najwyższy ciężar objętościowy w yka zują w głębszych poziomach gleby grądu niskiego. Stwierdzono także, że poziomy oddolnie lub odgórnie oglejone odznaczają się wysokim cięża rem objętościowym, niezależnie od typu gleby i zespołu roślinnego.
Spośród gleb m ineralnych najbardziej pulchny układ w całym profilu wykazują gleby grądu lipowego. Stwierdza się też pewną zależność m ię dzy układem gleby a zbiorowiskiem roślinnym, charakterem skały ma cierzystej, poziomami genetycznym i i stosunkami wodno-powietrznymi. P o r o w a t o ś ć . Porowatość ogólna jest w omawianych glebach do siebie zbliżona (tab. 5 i 6). W glebach grądów niskich kateny siedlisko wej Borki-A waha się ona w poziomach akum ulacyjnych w granicach 46,5— 67,8%. W głąb profilów porowatość maleje, dochodząc na głębokości ok. 90 cm do 30,2— 38,0%. Również w glebie pseudoglejowej oddolnie oglejonej grądu niskiego kateny Borki-B porowatość ogólna jest najwyż sza w poziomie (68,9%), a w głąb profilu m aleje do 33,6%.
W glebach grądu lipowego porowatość jest wysoka: w poziomach a- kum ulacyjnych wynosi 53,7— 59,0%, w głąb profilu spada, dochodząc na głębokości ok. 100 cm do 40,0— 44,3%.
Gleby grądu typowego mają porowatość niższą niż gleby grądu lipo wego, co związane jest między innymi z ich mniejszą czynnością biolo giczną, ściślejszym układem i odgórnym oglejeniem . W poziomach aku m ulacyjnych porowatość w ynosi 58% niezależnie od typu gleby, nato miast w głąb profilów spada do 33,3— 38,1%.
168 Z. Ferczyńska-Uggla
'.Y łaściw ości \vodno--pow ietrzne g le b . W asser- und L u f t v e r h ä l t n i s s e d e r Pod z e s p ó ł r o ś l i n n y P f l a n z e n - s u b a - s o t i a t i o n Nr Po G łębo kość p o b r a n ia
Pojem ność wodna '■ii a s s e r k a p a z i t ä t 1'OiO-ż e n ie G eleg en am G leba Boden p ro f i l u P ro ziom Gene t y c z ny H o ri z o n t p ró b k i T ie f e d e r P r o b e e n t nahme a k t u a l n a a k t u e l l a i k a p i l a r n a k a p D ila x b połow a / m e t .R i c h a r d a / F e ld с f i l cm T i l i o C a r -p in etu m s t a c h y -etosum s i l v a t i c a e poanóże i'USS b ie lic o w a o g le jo n a , m u rszcw ata î/.ur s c h a r t i g e r - G le y p o d so l 2A A1 Ao Bh 5-10 15-20 3 0 -4 0 2 8 ,7 7 ,7 1 5 ,9 52,2 3 1 .5 22.6 2 9 .5 13 ,0 2 0 .5 Bs 4 0 -5 0 1 5 ,2 2 6 ,1 1 8 ,0 CG 8 5 -9 0 3 4 ,3 3 5 ,5 2 5 ,5 podnóże EKE F u ss ENZ c z a r n a z ie m ia rnurszo- v ;ata 1 u n k le rh u m o se r n u r s c h a r t i g e r Boden 8 A AjU A1 A^CG 5-10 20-5 0 50-60 23,0 2 6 ,0 1 6 ,6 4 1 ,2 4 3 , a 2 6 ,7 3 5 .5 30,2 2 3 .5 CGr 90-9 5 2 2 ,5 2 3 ,S 2 0 ,7 T i l i o C a r -p in e tu m t i l i e t o s u r a zbocze V/SV. Hang V/SV#' b r u n a tn a b ie lic o w a
F o d z o lie g e B rau n erd e ЗА A1 a2 5 -10 15-20 1 0 ,9 6 ,2 4 4 .7 3 1 .8 2 3 .0 1 5 .0 / В / 3 5 -4 5 7 ,2 25,0 13 ,0 /В /С 5 5-65 1 1 .9 2 4 ,6 1 4 ,0 D 105-115 1 1 ,5 2 8 ,8 2 0 ,0 w ie rz ch o -w in a G ip f e l 4Л A1 A2 3 /В / 5 -10 20-30 1 3 ,2 10 ,0 4 5 .4 3 1 .5 2 7 ,0 n . 0. / В / 50-60 8 ,4 2 1 , 1 1 1 , 0 /В /С 10 0 -110 8,0 2 5 : 8 1 4 ,6 zbocze ЕГ1Е Hang EKE 5A A1 A2 В /В / 5 -10 25-35 1 2 ,4 8 , 1 4 4 .4 3 4 .4 2 7 ,5 1 7 ,0 / В / 4 5 -5 5 1 1 ,7 2 8 ,1 1 5 ,0 /В /С 80-90 1 1 , 6 3 0 ,1 1 1 , 0 b r u n a tn a wyługowana P a ra b ra u n e rd e 7A A1/ В / Х 3 5 -4 55-10 1 6 ,8 1 1 , 2 4 8 ,2 3 3 ,4 27,0 2 3 ,0 / 3/ 2 50-60 i o , 9 3 2 ,1 1 4 ,5 / в / c 80-90 1 1 , 0 2 9 ,8 1 3 ,0 DG 110 -12 0 1 2 ,7 3 1 ,6 1 0, С 1
Gleby i zespoły roślinne w Puszczy Boreckiej 169
T a b e l a 2
C a te n a s ie 4 1 isl:c v .a S o r l'i -• A 'irö d e n d e r o ta r.d o rts-O afcc n a /Jo rk i - A
• < s p o ł C v.’i^ à a i-: " i n
io^eu in ojc p o w ie tr z n a L u fk a p a z it ü t
..oaa d o s tę p n a Aufnehm ta r e s Y .as ser V,e ly. e;u rù:t
Г-Ь = 4 .2 d n i e >: ai. i - la r n a :iic L t ;:a ]:-p.i.lar r o lo w a r c i d a k tu a ln a a k t u e l l k a p ila r n a Irop pilcu ' b -d p o ło w a F e ld c - d a k tu a ln a a k t u e l l a -d ;*• c b j- u . - Volumen ь ,0 1 5 ,6 зз,з 3 9 ,1 4 6 ,2 23 ,5 22 ,7 17 0 3 5 ,5 4 0 ,8 30 ,0 1 1 ,5 6 ,2 4 ,5 20,7 Zi,8 27 ,4 1 0,1 1 6 ,0 1 1 ,4 5 ,5 1 6 ,3 2 4 ,4 2 7 ,2 2 2 ,6 1 4 ,5 1 1 ,7 г: с f 2 ,5 1 2 ,5 n .o . 3 0 ,0 2 0 ,0 2 8 ,8 1 2 ,5 8 ,8 1 4 ,5 27,0 2 8 ,7 2 3 ,0 1 0 ,5 4 ,5 2 ,7 n . o . 2 0 ,6 3 9 ,3 n .o . 2 1 ,5 1 ,0 6 ,0 1 1 ,2 1 8 ,2 2 5 ,7 2 2 ,5 1 5 ,6 5 , С 6 ,4 9 ,5 7 ,7 2 0 ,8 1 7 ,7 1 9 ,5 4 ,5 1 2 ,2 2 7 ,9 4 4 ,9 4 0 ,2 2 3 ,5 6 ,4 1 ,0 1 5 ,3 3 2 ,1 4 0 ,9 30,8 1 4 ,0 5 ,2 2 ,0 2 0 ,8 3 2 ,8 5 8 ,6 23,0 1 1 ,0 5 ,2 1 ,0 1 5 ,0 2 5 ,6 2 7 ,7 1 8 ,1 1 3 ,0 1 0 ,9 1 ,5 1 1 ,6 2 0 ,4 2 6 ,9 2 7 ,3 1 8 ,5 1 0 ,0 4 ,0 13 ,6 32,0 4 5 ,3 4 1 ,4 2 3 ,0 9 ,2 n . o . 1 5 ,8 n . o . 3 7 ,4 n .o . n . o . n .o . 1 ,5 1 8 ,9 29,0 3 1 ,6 1 9 ,6 9 ,5 6 ,9 0 ,5 1 5 ,3 2 6 ,5 3 3 ,1 2 5 ,3 1 4 ,1 7 ,5 6 ,5 9 ,3 2 6 ,2 4 1 ,3 3 7 ,9 2 1 ,0 5 ,9 2 ,5 1 6 ,0 3 3 ,4 4 2 ,3 3 1 ,9 1 4 ,5 5 ,6 0 ,5 2 2 ,1 3 5 ,2 3 8 ,5 2 7 ,6 1 4 ,5 1 1 ,2 2 ,5 1 4 ,2 3 3 ,3 32,8 2 7 ,6 8 ,5 9 ,1 7 ,0 9 ,9 3 1 ,1 4 1 ,3 4 1 ,2 2 0 ,0 9 ,8 4 ,0 1 1 ,8 2 2 ,2 3 4 ,2 2 9 ,4 19 ,0 7 ,2 1 ,5 1 6 ,4 3 4 ,0 3 7 ,6 30,6 1 3 ,0 9 ,4 2 ,0 1 2 ,2 2 9 ,0 3 1,0 2 7 ,8 1 1 ,0 9 ,0 0 ,5 . 8 ,4 3 0 ,0 2 7 ,3 3 1 ,1 9 ,5 1 2 ,2
W łaściw ości wodno-pow ietrzne g le b . K atena s ie d lisk o w a B orki - В V /asser- und Luf tv e r h l i l t n i s s e d e r Böden d e r S ta n d o rts-C a te n a B o r k i- B
T a b e l a 3 Pod zesp ó ł r o ś lin n y P fla n z e n - suba-s o t i a t i o n P o ło że n ie G ele gen am Gleba Boden Nr p ro f i l u P ro f i l Po ziom gene ty c z ny H o ri zont Głębo kość po b ra n i a p ró b k i T iefe d e r P ro b e e n t nahme cm Pojemność wodna V/ a s s e r k a p a z it ä t Współ czynnik w ięd n ię c i a p rzy pF=4,2 7 /elk e- punkt pF=4.2 d Pojemność p o w ie trz n a
L u f tk a p a z itä t Aufnehmbares '.'«asserWoda d o stęp n a a k tu a ln a a k tu e l l a k a p i l a r na k a p p i-l a r b połowa /m e t.R i c h a r d a / F e ld с n ie k a p i-l a r n a n ic h tk a p -p i l a r połowa F e ld a k tu a ln a a k tu e l l k a p i l a r n a k a p p i-l a r b -d połowa F e ld c -d a k tu a ln a a k tu e l l a -d o b j ę t . - Volumen /о T i lio C a r -pinetum typicum w ie rz chowina G ip fe l płowa w łaściw a F a h le rd e IB A1 A3 BtC D1 5-10 15-20 50-60 100-115 1 5 ,6 10.3 2 8 ,6 2 7 .3 4 3 ,7 3 8 .3 ' 3 3 .4 3 4 ,2 3 1 .0 17,5 2 5 .0 2 8 ,0 7 .5 4 .5 8 .5 1 0 ,0 14,5 1 5,2 0 ,8 3 ,9 2 7 ,2 3 6 ,0 7 ,8 10 ,1 4 2 .7 4 2 .7 5 ,6 10 .8 3 6 ,2 3 3 .8 24 .9 24 ,2 2 3.5 1 3 ,0 16.5 1 8 ,0 8 ,1 6 ,3 2 0 ,1 17,3 zbocze SE Hang SE b ru n a tn a wyłu gowana P arab rau n erd e
2B A1 / 3 / /B/Cg Cg 5-10 30-40 50-60 100-110 1 3 .3 10.3 1 ^ ,5 25 ,0 45 .3 3 4 ,2 3 2 .4 27,0 •27,5 15.5 1 1 .5 18 .5 5 .5 2 ,0 2 .5 6 ,0 1 3 ,4 8 .4 7 .4 6 ,3 3 1 ,2 2 7 .1 3 1 .1 14 ,8 4 5 ,4 3 1 ,8 27.3 10.3 3 9 .8 32,2 29 .9 2 1 ,0 2 2 ,0 1 3.5 9 ,0 12.5 7 .8 8 .8 1 0 ,0 1 7,0 p seudoglejow a Psęudogley 23 A1 A3 ' A3g + Btg Cg 5-15 25-55 40-50 75-85 105-115 24 ,6 2 4 ,4 23.9 24.9 3 0,2 30,0 4 2 ,5 2 7 ,4 3 0 ,3 30 ,7 3 1 .0 2 6 .0 25 ,5 2 2 ,0 17 ,0 11,5 9 .5 8 .5 6 .5 7 .5 2 0 ,0 8 .5 4 ,7 5 .6 4 ,1 27 ,0 2 5 ,0 6 ,6 1 3 ,9 23,0 3 3 .5 2 6.6 8 ,2 11,1 4 ,7 26 ,5 3 3 ,0 18 ,9 23,8 23 ,2 1 9.5 1 6 .5 ‘ 1 7 ,0 1 5.5 9 ,5 1 3 ,1 1 4,9 1 5 .4 1 8 .4 2 2,7 T i lio - C a r - pinetum s t a c h . s i l v . podnóże F uss pseudoglejow a o d d o ln ie o g le - jo n a G ley-Psudogley 4B A1 k ? ß 4 ß2 £2 5-15 25-35 45-55 70-80 100-110 14,9 1 9 ,1 28,0 2 9 ,6 29,0 4 8 .7 4 0.2 3 0 .7 3 0 .7 3 0 .2 4 2 .0 1 8 .0 2 4 ,0 2 0 .5 1 7 .5 10,1 5 ,0 8 .5 4 .5 5 .5 2 0,1 11,3 4 ,6 4 ,8 3 ,4 2 6,8 3 3 ,5 11,3 1 5 ,0 1 6 ,1 5 4 ,0 3 2 ,5 7 ,4 • 5 ,9 4 ,6 3 8 ,6 3 5 .2 22 .2 2 6,2 24,7 3 1 ,9 1 3 .0 1 5 ,5 1 6 .0 1 2 ,0 4 ,8 14.1 1 9.5 2 5 .1 2 3.5 17 0 Z . F e r c z y ń s k a -U g g la
Typ g osp od ark i wodnej i ro zk ła d u p r ó c h n ic y n adglebow ej oraz poziom wody gruntow ej B o d e n w a s se r v e r h ä ltn iss e , Humusform und G rundw asserstand
T a b e l a 4 P o d z esp ó ł r o ś lin n y P f la n z e n s u b a s o tia t io n P o ło ż e n ie G elegen am , Typ ro zk ła d u p ró ch n icy nadglebow ej ■ Humussform G leba i nr p r o f i lu Boden und P r o f i l
Poziom wody gruntow ej w cm / ś r e d n i a d la ok resu w e g e t. 1 9 6 9 / Grundw asserstand /M it t e lw e r t fü r d ie Weget a t io n s p e r io d e 1969/. Typ g o sp o d a rk i wodnej Y.; a s s e r h a u s h a lt sty p C a r ic e to -e lo n g a ta e Alnetum D olin k a Tal
Нуdrom uli G ytiowu
G y ttia -K o a en 1A 38
Bagienny D au ervernässung
C ircaeo-A lnetum Torfowo-murszowa
T orf-î/airsch-B oden 9A 57
T ilio -C a r p in e tu m stach yetosu m s i l v a t i c a e
Podnóże WSW
Fuss V(Sh Mo der m urszowata B ie lic o w a , o g le j o n a , 2A L lu rsch a rtig e r-G ley p o d so l 138 Glejowo-przemvwny S ic k e r w a s se r über G ley Podnóże ЫГЕ Fuss 5KS U n i i p ia s z c z y s t y m urszasty Sandmull Czarna z ie m ia murszowata D unkler humoser 8A m u r sc h a r tig e r Boden 138 T ilio -C a r p in e tu m t i l i e - tosum Zbocze Y/SvY
Hang V/SV.' M oder-mull Brunatna b ie lic o w aF o d s o lie r t e Braunerde ЗА 4A 473 > 5 0 0 Zboczowc-przemywny H a n g si cke rwas s e r w ierzchow ina G ip fe l 5* Zbocze EK3 Kang ENE Brunatna wyługowana P arabraunerde 7A 207 T ilio -C a rp in etu m t y p i e um W ierzchowinaG ip fe l
Moder Płow a w ła śc iw a
F a h ler d e IB 350 GehemmteTrudno przemyvmy
D u rch sickeru ng Zbocze SE
Hang SE Brunatna wyługowana P arabraunerde 2B 440
Moder-mor P seu d o g lejo w a
P seu d o g ley 3B 27О
T ilio -C a rp in etu m
stach yetosu m s i l v a t i c a e PodnóżeFuss
P s e u d o g le j o d d o ln ie o g l e jony G le y -r se u d o g le y 4B 217 Gle j owo-jprzemywny S ic k e r w a s se r ü b er G ley C a r ic e to e lo n g a t a e - Alnetum D olin k a Tal Hydromull Torfowa Torf-B oden 5B 70 Bagienny D auervernäcsung
C iy ż a r w la à c iw ÿ i o b j ç t o ; :-ciov/.y ovo.z ; ,:; l e b . ’••itfci'.a s:ie.'U iôi:»v;a i:o r > i - A
S p e z i f i s c h e s - und V с lu m en ie .v ich t und 1ч, ro r.; ’ !jHt: d e r -ö d * r r. d e r ^ ta r .d c r st.-C a te n a io ri-:i - А
ï a b e 1 a 5 : <-/Q— Z ù Z ' y d :.ч)о l i n ny У fJ a n z e n - s u b a - r ; c t i a t j .o r i d o ł o ż e n i e G e le g e n am G le b a R oden i:r p : j f . .V i\:— f i l Г-o z i on S e n e - r. ус zny :-.0- r.i z c n t O lę Ьо — к о : - o b r a n i а p r ó b k i Ti:? fe d e r ; r o b e n - e n t naiizne OLj •j i-c ż a r w i a ü c i - wy 7 .i-?5 &chor> Oo’.vionu c i ę ż a r v.-..-j ç r o j c i o w y o.i.iu;K.r:r*t:v: i. i л i o row a -tOoC o g ó l n a G esair.bpo-r o b i n ä t P o rc w a to .so r ó ż n ic o w a .Poro s i t lit / i n d e r G e s a m t p o r o s i t ä t / c h w i1 o - wу a k t u e l l e s r z e c z y w i s t y w i r k l i c h e ? p o ry d r o one i‘ e m p ö r e n I o r y ś r e d n i e . V . i t t e l - p o r e n p o r y d u ż e G r o s s -p o r e n * 3 * о / cn- 5 -■~r-'S - .-oder; T i l i o - C a r p i - p o d n ó ż e Vi;SV.: b i e l . i ('ow a, o k l e 2Л A1 5 — Ю 2 ,3 9 1 ,0 6 0 ,7 7 6 7 ,7 8 8 . 8 3 4 ,7 5 6 , 5 n e t u n b u s s Y.'J.; j o n a , m u rsz o w a- к , 1 5 -2 0 2 ,6 4 1 ,4 3 1 ,5 6 4 8 ,4 8 3 , 1 2 3 ,7 7 3 , 2 s t a c h y e to stun t a st; 7-0 -4 0 2 ,6 1 1 ,6 4 1 ,4 8 4 3 ,2 9 1 0 ,4 3 7 , 0 5 2 ,6 s i l v a t i c a e ^ u r s .- L a r c i .^ e r - Б с 4 0 - 3 0 2 ,6 4 1 ,6 7 1, r;2 4 2 ,4 2 8 , 2 3 4 ,2 5 7 , 6 G le y p o d r.o l cc; 8 5 - 9 0 2 ,6 0 -1,96 1 ,6 5 3 7 ,9 7 1 4 , 5 5 2 ,7 3 2 ,8 r o d n ó ż e lîlvü o ż a r n a z ie m ie 8A Ад ü. 5 -Ю 2 ,6 0 1 .5 3 1 ,3 1 5 0 ,0 0 2 5 ,0 4 6 , 0 2 9 , 0 : U 3 3 El*i m u rs z o w a ta 2 0 -3 0 2 ,6 2 1 ,6 5 1 ,3 9 4 6 ,5 3 9 , 7 _ B u n k le г h u n o s e r AtüG *; Ü--60 2 , о 2 1 ,6 7 1 .7 1 3 4 ,7 3 2 , 9 3 0 ,2 6 6 ,9 m u rs c h a r t i g e r c £ r o c -9: 2 ,6 '^ 2 ,0 8 1 ,8 5 3 0 ,1 9 9 , 9 2 1 ,5 6 8 , 6 B oden T i l i o - z b o c z e V/S.« b r u n a t n a b i e l . i - ЗА 5 -1 0 2 ,5 6 1 ,2 4 1 ,1 3 5 5 ,6 6 8 , 0 4 2 .1 4 9 , 9 C a r p in e tu m Han£ WSW c owa A Ï .15-20 2 ,6 1 1 ,4 4 1 ,3 8 4 7 ,1 2 2 ,1 2 9 ,7 6 8 , 2 t i l i e t o s u i L F o d s o l i e g e / в / 3 5 -4 5 2 ,6 2 1,4<» 1 ,4 2 4 5 ,8 0 4 , 4 2 4 ,0 7 1 , 6 B r a u n e r d e / в / с 5 5 -6 5 2 ,6 5 1,7-1 1 ,6 0 3 9 ,6 2 2 , 5 3 2 ,8 6 4 ,7 D 1 0 5 -1 1 5 2 ,6 5 1 ,6 9 1 ,5 8 4 0 ,3 8 3 , 7 4 5 , 8 3 0 ,5 w ie r z c h o w in a 4A А1А2 5 - 1 0 2 ,5 6 1 ,1 8 1 ,0 5 5 8 ,9 8 6 , 8 3 9 ,0 5 4 , 2 G i p f e l В /В / 2 0 -3 0 2 ,6 4 1 ,5 ^ 1 ,3 9 - 7 , 3 5 _ / В / 5 0 -6 0 2 , 6S 1 ,6 7 1 ,5 9 4 0 ,0 0 3 , 7 2 3 ,7 7 2 ,6 /в /с l o o - : io 2 ,6 5 1 ,6 4 1 ,5 6 4 1 ,1 3 1 , 2 1 8 ,2 8 0 , 6 z b o c z e SM5 5A л ,А 2 5 -1 0 2 , =7 1 ,3 ^ 1 ,1 9 5 3 ,6 9 1 1 , 0 3 9 ,1 4 9 , 9 Kan~ ïrn s в /в / 2 5 - З г% 2 ,6 4 3 ,3 9 1 ,3 1 5 0 ,3 6 5 , 0 2 8 ,8 6 6 , 2 / в / 45-5:5 2 ,6 5 1 ,4 4 1,32 5 0 ,1 9 1 , 0 2 8 ,9 7 0 , 1 /в /с SO—‘>'0 2 ,6 4 1 » 59 1 ,4 ? 4 4 ,3 2 5 , 6 1 9 ,2 7 5 , 2 brunatna wyłu 7A А1 r>-10 2 ,4 6 1 ,1 9 1 ,0 3 5 8 ,1 3 1 2 , 0 3 4 , 4 5 3 , 6 gowana / Б / 1 3 5 -4 5 2 ,6 2 1 ,5 5 1 ,4 3 4 5 ,2 4 8 , 8 4 2 , 0 4 9 ,2 i arabraunerde /в /^ 5 0 -6 0 2 ,6 2 1 ,4 6 1 ,3 5 4 8 ,4 ? 3 ,1 2 6 ,3 7 0 ,1 /в /й 8 0 -9 0 2 ,6 2 1 ,6 3 1 ,5 2 4 1 ,9 8 0 ,5 2 6 ,2 7 3 ,3 DG 110-120 2 ,6 5 1 ,7 2 1 ,5 9 4 0 ,0 0 1 ,2 2 3 ,7 7 5 ,1
T a b e l a С
C ię ż a r w ła śc iw y i o b ję to ś c io w y o i '2lz p orow atość g l e b . K aten a s i e d lis k o w a B o r k i - 3
S p e z i f i s c h e s - und V olum engew icht und P o r o s i t ä t d e r Böden d er Standortrs-Catena B o rk i » 3
Głeb^kobó C ię ż a r o b ję to ś c io w y P orow atość r ó ż n ic o w a Pod z e s p ó ł r o ś l in n y P f la n z e n su b a -s o t i a t i o n P o ło G leba Boden Nr p ro Poziom g e n e ty ■ ' 'brs-nia p r ó b k i i e f e d e r P ro b e entnahme C ię ż a r w ła śc iw y
V olum engew ieiit Poro w a to ść D i f f e ren zp o ro s i t ä t ż e n ie G e le g e n am f i l u P ro f i l czn y H o r iz o n t S p e z i f i s c h . G ew icht ch w ilow y a k t u e l l e s r z e c z y w i s t y w ir k l i c h e s o g ó ln a C-esamtpo— r o s i t ä t p ory drobne F e in p o r e n p o ry ś r e d n ie K i t t e 1 - p o r e n p o ry duże G r o s s-p o ren cm g / cm-9 g le b y - Boden /ó T i l i o -C a rp in e tum typ icu m w ie r z c h o w in a G i p f e l p łow a w ła śc iw a F a lile r d e IB A1 A5 B tc 5 -1 0 1 5 -2 0 5 0 -6 0 2 , 4 9 2 , 6 0 2 ,6 6 1 ,1 9 1 : 3 1 1 ,9 0 1 , 0 4 1 ,2 1 1 ,7 5 5 8 ,2 5 5 3 ,^ 6 3 4 * 2 4 1 2 ,9 8 , 4 2 4 , 8 4 4 ,0 2 4 , 3 4 3 j 2 4 3 ,1 6 7 ,3 2 7 ,0 D1 1 0 0 -1 1 5 2 , 6 3 1 ,5 1 1 , 6 4 5 8 ,0 6 2 6 , 3 4 7 ,5 2 6 ,4 z b o c z e SE Hang SE b ru n atn a wyługowana Parabraun-- e r d e 2B A1 / В / /B /C g 5 -1 0 5 0 -4 0 5 0 -6 0 2 ,5 7 2 ,6 5 2 ,8 6 1 ,2 0 1 ,6 3 1 ,7 2 1 ,0 6 1 , 5 2 1 ,6 0 5 8 ,7 5 4 2 ,6 4 3 9 ,ô 5 9 , 4 4 , 7 6 ,3 3 7 ,4 3 1 ,7 2 2 ,6 5 3 ,2 6 3 ,6 7 1 ,1 Cg 1 0 0 -1 1 0 2 >67 2 ,0 2 l , 7 ö 3 3 ,3 5 1 8 ,0 3 7 ,5 4 4 ,5 p s e u d o g le - 3B A 5 -1 5 2 ,5 5 1 .2 3 1 ,0 7 5 3 , 0 4 19 ,8 3 3 ,6 4 6 ,6 Jowa P seu d o - 2 5 -5 5 2 ,6 1 1» 52 1 ,2 8 5 0 ,9 6 1 8 ,6 3 2 ,4 4 9 ,0 g le y A^g 4 0 - 5 0 2 ,6 5 2 ,0 4 1 ,8 0 32,0? 2 6 ,5 5 3 ,0 20.5 A .g+ B tg 75-85 ' 2 ,6 7 1 ,9 6 1 ,7 1 55,95 1 8 ,1 4 3 ,1 3 8 ,8 Cg 1 0 5 -1 1 5 2 ,6 8 2 t 03 1 ,7 2 34,85 2 0 ,0 4 4 ,5 3 5 ,5 T i l i o - C a r p in e - tum s t a c h - yetosum s i l v a t i c a e podnóże F u ss p s e u d o g le jow a o d d o l n ie o g l e j o - n a G le y P se u d o -g l e y 4B A1 A2 g S l ®2 5 -1 5 2 5 -3 5 4-5-55 7 0 -8 0 2 ,4 4 2 ,6 2 2 ,6 6 2 ,6 5 0 ,9 1 1 ,4 7 2 ,0 0 2 ,0 1 0 ,7 6 1 ,2 7 1 ,7 2 •1,71 6 0 ,8 5 5 1 ,5 5 55,3^ 5 5 ,^ 7 1 4 .7 9 ,7 2 4 ,0 1 2 .7 4 6 ,3 25,2 4 3 .9 4 7 .9 5 9 .0 6 5 .1 3 2 .1 3 9 ,4 62 1 0 0 -1 1 0 2,68 2j07 1,38 3 3 ,5 8 1 6 ,4 35,7 4 7 ,9
