Fotogrametria w ochronie i
konserwacji zabytków
Ochrona Zabytków 39/4 (155), 311-312
1986
E. C notliw y (Polska), Dokum entacja archeologiczna dla potrzeb architek ta,
W . P o p o w (LRB), Informacja o b a d a niach architektonicznych prow adzo nych w średniowiecznej twierdzy Bał- czik,
W . T od o row (LRB), Informacja o b a daniach technologicznych prow adzo nych w czasie prac w średniowiecz nej twierdzy w Bałcziku,
J. G ro m n ick i (Polska), O chrona źró deł archeologicznych,
R. M a z u ro w sk i (Polska), Identyfikacja terenowych faktów archeologicznych.
W y stą p ie n ia d e le ga tó w b u łga rsk ich z w ią za n e były z p o d su m o w a n ie m d o k o n a ń m iędzynarodow ej ekipy te c h n o logów , fotogram etrów , a rc h e o lo g ó w i a rchitektów p ra cu ją cych o d 1981 r. w B a łczik u w średniow iecznej twier dzy sta n o w ią ce j p o lig o n p ra c b a d a w
czych G ru p y Roboczej. K o o rd yn ato r tematu, B ojan Kazupow , za p re ze n to w ał uczestnikom n a ra d y szczegółow y p ro gra m prac na lata przyszłe uw zg lę d n ia ją c za in te re sow a n ia i k ie ru n ki prac pro w adzonych przez po szc ze góln yc h partnerów za gran iczn ych . Ze strony polskiej o b ra d o m przew o dni czył przew odniczący polskiej Kom isji XIII, dyrektor O d d z ia łu B a d a ń i K o n serw acji PP Pracow nie Konserw acji Zabytków, Jan G rom nicki.
Pro gram n a ra d y przew idyw ał też z a pozn a n ie się g o ści z p ra ca m i p ro w a dzonym i przez specjalistów z Instytutu Historii Kultury M a te ria ln e j P A N w K aliszu pod kierunkiem doc. d r hab. T a d e u sza Poklew skiego. G o śc ie zw ie dzili zabytki Kalisza, za p o z n a li się z pracam i prow adzonym i w zamku, zwiedzili Bolesław iec, G ołuch ów , A n tonin. Dzięki życzliwości w ładz k o n serw atorskich re gio n u mieli m ożność za p o z n a n ia się z w ażniejszym i p ra c a
mi konserw atorskim i prow adzonym i na terenie K alisza i w je go okolicy, a w czasie sp o tk a ń z przedstaw icielam i w ładz konserw atorskich i p ra c o w n ik a mi O d d z ia łu M u ze u m N a ro d o w e g o w Pozna niu oraz M u ze u m O k rę g o w e g o Ziemi K aliskiej om ów iono w szerszym kontekście problem y o ch ro n y za b yt ków i ich w ykorzystania. Pierw sza część o b ra d o d b yw a ła się w K ra k o wie; g o ś c ie za p o zn a li się z pra ca m i prow adzonym i przez M u ze u m A r c h e ologiczne, zwiedzili zabytki m iasta i okolic. W drodze d o K alisza zatrzym a no się w Pieskowej Skale, Rabszty- nie i O g ro d z ie ń c u .
W czasie o b ja zd u k o nserw atorskiego go ścio m towarzyszyli przedstaw iciele O d d z ia łu K ra ko w sk ie go P P PKZ, któ rzy om ów ili problem y k o n se rw a to r skie zw iązan e z p oszczególn ym i o biektami.
M a gd a le n a Gum kowska
VII MIĘDZYNARODOWY PLENER KOWALSTWA TRADYCYJNEGO
PSZCZYNA '86, 25.05 - 6.06.86
N a plenerze Kow alstw a Tradycyjne go zo rg a n iz o w a n y m w 1986 r. w Pszczy nie uczestnikom przyznano n a stę p u ją ce n a g ro d y :
N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie K onserw acji Zabytków — G e w o rg A w etisjan (Z S R R ) — św ie cz
nik,
II N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie K onserw acji Z a b ytków — Krzysztof G rzelski (Po lska) — krata, III N a g r o d a N a c z e ln e g o Dyrektora PP P ra co w n ie Konserw acji Zabytków — D ym itr M itó w (LR B) — świecznik, N a g r o d a N a c z e ln ik a M ia st a i G m i ny — H o lg e r S c h le g e l ( N R D ) — ży ra n d o l o ra z świecznik,
N a g r o d a K o m isarza Pleneru — V itfa - zo sla v Za m ećn tk (C S R S ) — krata, N a g r o d a Tow arzystw a M iło śn ik ó w Z ie mi Pszczyńskiej — Ig o r C ie rn y ( C S R S ) — krata o ra z świecznik.
Poziom p ra c i ich ró żn o ro d n o ść for m a ln a św ia d c z ą o dobrym przygoto w a n iu zaw odow ym artystów rzem ie ślni ków, p ra cu ją cych w przedsiębiorstw ach k o nserw atorskich w krajach socja listy cznych. O b o k motywów tradycyjnych, lu d ow ych uw idoczn iła się w tym ro ku te n d e n c ja d o prezentacji dzieł
zd e cyd ow a n ie now oczesnych, ch oć zrobionych tradycyjną techniką. Inte resujące ok a z a ły się też pró by prze tworzenia elem entów stylistyki s e c e syjnej, jak to m iało m iejsce w p ra ca ch artystów z C ze chosłow acji. F o r my użytkowe zapre ze ntow ał na im p re zie w Pszczynie — w yróżniony d y p lo mem — kow al z B ułgarii, Peter M inow , który zaprojefktował i w yk o n a ł fotel — siedzisko. Artysta z C ze chosłow acji, Josef Lu ptak, jest autorem rzeźby m ęż czyzny. Praca ta potw ierdziła d o s k o nałe p rzygotow anie w arsztatow e ucze stników pleneru. P o n a d to w im prezie wzięli udział Jurij B o ro d in z Z SR R , Le szek Su sz e k z Polski, W o jc ie c h K a c z m arek z Polski, Jan S a jd a k z Polski oraz V la d im ir C erven k a z C z e c h o s ło wacji.
Plenerow i pa tro nu ją P P Pracow nie K onserw acji Zabytków, G ru p a R o b o cza K rajów Socjalistycznych ds. K o n serw acji Za bytków Historii, Kultury i M u z e a lió w oraz Tow arzystw o M iło ś n i ków Ziem i Pszczyńskiej. Ta w istocie swej szkole niow a im preza dla rze m ieślników i artystów p rz ycią ga coraz w iększą u w a g ę społeczeństw a. W y s t a wa p op le ne row a w G a le rii „ U E lia
sza i Pistu lki" w Pszczynie, a także wystawy w K atow ica ch i Bytom iu ś c ią g a ją licznych zainteresow anych. C ie kaw e prace, różne szkoły i tendencje artystyczne charakterystyczne dla p o szczególnych krajów i kultur — w szy stko to ukazuje, że tradycyjne rzem io sło jest n a d a l atrakcyjne i potrze b ne, nie tylko ja k o elem ent prac re sta uratorskich w obiektach za b ytko wych, a le ja ko sa m o d zie ln a d y sc y p li na sztuki. W ska n se n ie pszczyńskim jest zaw sze wielu zw iedzających, któ rzy m o g ą przez dw a tygo d n ie o b s e r w ow ać pracę artystów, kolejne e tap y d zia ła ń od projektow ania i rysunków w skali 1:1, po realizację konkretnych
dzieł.
T e go ro czn y p le ner - jak to stało się już tradycją od kilku lat — został w łą czony w nurt im prez re g io n a ln ych o r g a n iz o w a n y c h przez Tow arzystw o M i łośn ik ów Ziem i Pszczyńskiej, a n o sz ą cych nazw ę „ S p o tk a ń pod brzym em ” . Dzięki temu artyści— kow ale z k ra jów biorących udział w im prezie m ie li także m ożność z a p o z n a n ia się z naszym rodzim ym folklorem.
M a gd a le n a Gum kowska
FOTOGRAMETRIA W OCHRONIE I KONSERWACJI ZABYTKÓW
W ra m a c h cyklu w ystaw o rg a n iz o w a nych z okazji trzydziestopięciolecia PP P ra co w n ie Konserw acji Za bytków — O d d z ia ł K onserw acji A rchitektury M o n u m e ntaln ej 7 lipca 1986 r. p rze d sta wił d o ro b e k Pracow ni Fotogram etrii.
N ie była to je d n a k p ró b a p o d s u m o w a n ia d okona ń, p on iew a ż w skrom nym wnętrzu G a le rii P K Z przy ul. P o d w a le Starom iejskie w W a rs z a w ie trud no byłoby u d o stę p n ić naw et tylko część najw ażniejszych pom iarów . T a
ką p ró b ą p o d su m o w a n ia d o ro b k u m o g ła b y się stać sp ecjalnie p rzygo to w a n a publikacja za w ierająca c h o c ia ż by część pom iarów , analityczn y o p is d o k o n a ń oraz prezentację p o g lą d ó w teoretycznych. N a le ży m ieć nadzieję,
że m łoda o rg a n iz a c ja K A M -u , sp rzyja ją c a p o zb aw io n ym rutyny inicjatywom, na p o d su m o w a n ie d zia łaln o ści tej p ra cow n i nie każe nam d łu g o cze kać.
W y sta w a jest okazją do p rzyp om n ie nia kilku faktów, a także stanow i p re tekst d o refleksji natury ogólnej. M o żn a zatem przypom nieć, że ze spó ł pow sta ł w 1970 r. z inicjatywy a rc h i tekta E lig iu sza Kodura. N a sw oim k oncie z a p is a ł kilkaset pow ażn ych p o m ia ró w skom p liko w an ych ze sp o łów zabytkow ych, m iędzy innymi ratuszy w P o z n a n iu i W rocław iu, Złotej B ram y w G d a ń sk u , kom pleksu p a ła c u w ila no w sk ie g o. I tu rodzi się pierw sza re fleksja, niezbyt optymistyczna. O tóż m im o w yjątkow o w ysokiego poziom u m e rytoryczne go realizow anych prac, sk o m p le to w a n ia zn akom itego ze spo łu p ra c o w n ik ó w i dobrej jakości sprzętu, P ra co w n ia Fotogram etryczna nie jest w ykorzystyw ana w stopniu w ysta rcza ją cym.
S łu ż b a konserw atorska jeszcze w la tach sześćd ziesiątych w ysuw ała p o stu laty o p ra c o w a n ia pro gra m u kom ple t nych p o m ia ró w najw artościow szych za b ytków architektury narodow ej. Jest to nie o d zo w n y w aru nek b u d o w a n ia perspektyw icznych pro gra m ó w k o n se r w a torskich i p o d n ie sie n ia poziom u w yd a w nictw fachow ych. W a rto zw ró
cić uw agę, że także i K onw e ncja H a ska , którą Polska p o d p is a ła jako je d n o z pierwszych państw, nie m o że być re alizow a na bez k om p le tow a nia d okum entacji fotogram etrycznej. Niestety, mim o p ow sta n ia w ysp e c jali zow anej pracow ni nie został sfo rm u ło w a ny pro gra m d o k u m e n to w a n ia cz o łow ych zabytków architektury. M in ę ły tłuste lata siedem dziesiąte, rozpoczęły się dobrze nam zn a n e problem y fi nansow e, a pro gra m nie został u ru chom iony. N ie twierdzę, że w tym okresie nie re alizow a no w ażnych p o m iarów, które m o g ą stać się za cz ą t kiem przyszłego korpu su d o k u m e n tacji najw ażniejszych zabytków a rc h i tektury. Były to je d n a k in d yw id ua lne inicjatywy, takie jak na przykład k u ratora W o jc ie c h a Fijałkow skiego, któ ry p o w o d o w a n y poczuciem o d p o w ie d zia ln ości w ob e c historii i czując się autentycznym g o sp o d a rz e m W ila n o wa — zlecił w yk o n a n ie podstaw ow ej m on ografii fotogram etrycznej. C zy d o czekam y się koncepcji d o k u m e n to w a nia pom n ików architektury n a ro d o w e j?
W ysta w a prezentow ała także d o ro b e k m iędzynarodow y Pracow ni F o to g ra m e trii: od w ielkich d okum entacji dla celów eksploracji a rch eologicznej (S u d a n , W ło c h y ) p o czyn a ją c przez p om iary wyjątkow o skom p liko w an ych
kom ple ksów architektonicznych (Egipt, A lg e ria ) po dok u m e n tac ję zabytków architektury w trudnym d o po m ia ró w otoczeniu (W ietnam , Ju go sła w ia). P o m iary te u zu p e łn iały znakom ite prace d ok u m e n tu jące elew acje zabytkow ych kam ie nic T a llin a i Rygi. C ie sz ą n a s te o sią g n ię c ia w arsza w skich ze sp o łó w w dziele d o k u m e n to w a n ia św iato w e g o d orob ku historycznego. N ie m ożna się je d n a k pozbyć natrętnie n a s u w a ją c e g o się pytania — a kiedy nasze zabytki w kraju d ocze k ają się w łą czenia d o perspe ktyw iczne go p la nu dokum e ntow a nia . C zy C e n traln y F u n dusz Rozw oju Kultury ma n a d a l służyć w sferze och ro n y i konserw acji za b yt ków w sp ie ran iu m ało g o s p o d a rn y c h
użytkow ników za b ytkó w ?
Życząc m iłem u i kom petentnem u z e społow i kam ow skiej pracow ni d a lszych znakom itych o s ią g n ię ć w coraz b a r dziej egzotycznych i w sp a n ia ły c h m iejscach św iata, pozostaję w n a dziei, że w reszcie znajdzie się krajow y m ecenas, który weźm ie się d o re a lizo w a n ia p o m ia ró w najw artościow szych zabytków krajowych. O b y jeszcze w tym wieku u d a ło się w ypełnić m a rze nia i postulaty tej ge n e rac ji k o n se r w atorów zabytków.
I. k.
SPOŁECZNE KOMITETY ODNOWY ZABYTKÓW
W z o re m K ra ko w a pow stał 19 m aja 1986 raku w Lublinie Sp o łe czn y K o mitet O d n o w y Zabytków, na którego czele s ta n ą ł prof, d r hab. B o g d a n S u c h od olski, przew o dniczący N a ro d o w e j R a d y Kultury. P ro w ad zone d otychczas p ra ce rew aloryzacyjne na Starym M ie ście, o b e jm u ją c e 159 zabytkow ych budow li, nie rokow ały nadziei na sp ra w n e i szybkie ich ukończenie. D l a te g o p o sta n o w io n o zm obilizow ać całe sp o łe cze ń stw o m iasta Lublina, a ta k że w ojew ództw a, do nie sie nia ró żn e go ro d za ju pom ocy, w tym finansow ej, w d zie le o ch ro n y d ó b r kultury.
D n ia 21 czerw ca 1986 r. po w o ła n y z o s tał d o życia O b yw ate lsk i Komitet O d now y Z a b ytk ó w Torunia. N o czele K o mitetu sta n ą ł T a d eu sz W ito ld M ły ń cz a k — za stę p ca p rzew o d niczącego R a d y Państw a, przew odniczący C e n tra ln e g o Kom itetu Stronnictw a D e m o kratycznego. Prace konserw atorskie, p rz e p ro w a d z o n e nie gd yś z okazji ju bile u szu pięćse tle cia urodzin M ik o ła ja K op ern ik a, obję ły swym za się gie m
jedynie trzy kwartały te go m iasta — na 33 w y m a g a ją c e rewaloryzacji. W chwili obecnej 5 8 % zabytkow ych b u dowli w y m a g a rem ontu kap italn ego, a stan techniczny 113 obiektów w y m a g a n a tych m iastow e go podję cia prac. D a lsz e 34 obiekty są w ba rdzo złym sta nie technicznym .
P ow o ła nie S p o łe c z n e g o Kom itetu O d nowy Za bytków w Toruniu z p e w n o ś cią zw iększy skuteczność p rocesu re w aloryzacyjnego. O d d z ia ł Pań stw o w e g o Przedsiębiorstw a Pracow nie K o n serw acji Zabytków uzyskał już pom oc tech niczno-organ iza cyjn ą, a P rze d się biorstwo Bu dow n ictw a K o m u n a ln e g o skie row ane będzie praw ie w yłącznie do prac b u d o w la n o-m on ta żow yc h przy zabytkach architektury w tym mieście. P o d p isa n o również dziew ięć p o ro zu m ień z instytucjam i i za k ła d a m i p ra cy. Z a ło g i gotow e są przyjść z p o m o cą fin a n so w ą za m ożność użytkow a nia niektórych obiektów po za k o ń c z e niu prac rewaloryzacyjnych. P rze d się biorstw a „ O r b is " i „ L o g o to u r” w yra
ziły w stępnie sw e zain te re sow a n ie o d now ą zabytków Torunia, a naw et z g ło siły ch ę ć partycypacji w koszta ch przedsięw zięcia.
N a le ży z uznanie m podkreślić, że w ła dze m iasta i w ojew ództw a ch cą p o d nie ść w artość w ykonyw anych robót z dotychcza so w ych 250 m ilionów złotych do m ilia rda (w c ią g u roku).
Pow staw a nie społe cznych kom itetów od n o w y zabytków jest, naszym z d a niem, zdrowym i praw idłow ym o b j a wem, jest w ynikiem przyw racanej p r a ktyce g o s p o d a rn o śc i na w łasnym tere nie, a naw et d o b rze poję te go p a trio tyzmu lo k a ln e go . N ie jest w yk lu czo ne, że komitety b ę d ą ze s o b ą ryw a lizow ać o coraz lepsze wyniki w pra cy n a d za ch o w a n ie m d la przyszłych p o koleń w sp ó ln e g o dziedzictwa, jakim i są d o b ra kultury. O c ze k iw a ć je dynie należy konkretnych i n a m a c a ln y c h efektów, przyw róconych do życia i d a wnej św ietności, służących sp o łe c z e ń stwu obiektów zabytkow ej a rch ite ktu
ry. ,
M arian Paździor
OGÓLNOPOLSKI SEJMIK SPOŁECZNYCH
W d n ia c h 24-25 m aja 1986 r. w sa la c h za m o jsk ie g o ratusza odbył się Sejm ik Sp o łe c z n y c h D zia ła c z y O c h ro n y
Zabyt-DZIAŁACZY OCHRONY ZABYTKÓW
ków. Z o rg a n iz o w a n o g o z inicjatywy Kom isji Kultury R a d y Krajowej P R O N , Z a rzą d u G łó w n e g o PTTK oraz M in i
sterstwa Kultury i Sztuki. W o b r a d a c h udział wzięli przedstaw iciele rad w o jew ódzkich P R O N , społeczni o p ie k u
