Wiktor Hahn
Wspomnienie pośmiertne
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 15/1/4, 391-394
Wspomnienie pośmiertne.
A n to n i G a b ry e l M a z a n o w sk i urodził się 10. sierpnia 1858
r. w Horostycie na Podlasiu z ojca księdza gr. katolickiego Jana
M azanowskiego i Anny z Szymańskich. O jciec, gorliwy Polak,
jako duchowny unicki, prześladowany przez rząd rosyjski za
przekonania religijne i narodowe, emigruje do Galicyi. W zniosłe
ideały rodziców pozostały na zawsze w sercach dzieci: wiernym
im był też przez całe życie śp. Antoni Mazanowski, gorący pa-
tryota, sprawie narodowej szczerze oddany. Po początkowych
naukach w B iałej Radziwiłłowskiej i w Radomiu uczęszczał od
r. 1876 do gimnazyum Franciszka Józefa we Lwowie, które ukoń
czył w r. 1879. W latach 1879— 1884 studyował w uniwersyte
cie lwowskim polonistykę, filologię klasyczną i historyę pod kie
runkiem R. Piłata, Z. W ęclew skiego, L. Ćwiklińskiego i X. Liskego.
Ju ż jako uczeń seminaryum polonistycznego wykończył kilka ob
szerniejszych prac, które później wy.* zły drukiem. Otrzymawszy
stypendyum sapieżyńskie wyjechał na dalsze studya do Mona
chium i Bazylei. Powróciwszy do Polski, pracow ał początkowo
w r. 1887 i 1888 jako dziennikarz w W arszaw ie wśród bardzo
ciężkich warunków materyalnych, następnie pomagał teściowi
w gospodarstwie w Badowych M ściskach (w gub. w arszaw skiej)
do r. 1891, w którym otrzymał wreszcie posadę zastępcy nau
czyciela w gimnazyum IV. we Lwowie. Po złożeniu w r. 1893
egzaminu nauczycielskiego otrzymuje stałą posadę nauczycielską
najpierw w Stryju, potem w Podgórzu (1894,95— 1901/2), w resz
cie w gimnazyum Sobieskiego w Krakowie. Uczył także w kilku
zakładach prywatnych i kursach naukowych. Był członkiem ko-
misyi literackiej Akademii Umiejętności w Krakowie. W r. 1908
otrzym ał tytuł radcy szkolnego. Zm arł 24. listopada 1916 r.
w Krakowie.
Mimo niesprzyjających warunków życiowych, wyczerpującej
pracy nauczycielskiej, każdą chwilę wolną pośw ięcał pracy nau
kow ej, pozostaw ił też jako spuściznę literacką pokaźny poczet
p rac historyczno-literackich, pedagogicznych i z zakresu sztuki.
O to spis chronologiczny prac jego historyczno-literackich :
Balladom ania po pierw szem wystąpieniu M ickiewicza. Ziarno (L w ów ) 1 8 8 3 , nr. 8 — 1 1 .
3 9 2 W sp om nienie pośm iertne.
Nieznana satyra K rasickiego. [A utor mylnie przypisał Krasickiem u satyrę Zabłockiego: Odjazd literata z W arszaw y]. Dziennik polski 1 8 8 4 , nr. 6 8 .
Adam Mickiewicz od r. 1 8 2 9 — 1 8 3 2 . Życie, rozwój um ysłow y, geneza dzieł. Przewodnik naukowy i literacki 1 8 8 4 i odb., Lwów, 1 8 8 5 , 8 -v o , str. 8 8 .
Jerzy Brandes. Tygodnik pow szechny 1 8 8 5 , nr. 6 — 8 . Emil Zola i Germinal. Kłosy 1 8 8 5 , nr. 1 0 4 8 — 1 0 5 1 . A. Mickiewicz. Praw da, 1 8 8 5 , 1 5 2 .
Przyczynek do życiorysu A ntoniego M alczewskiego. Gazeta lwow ska 1 8 8 5 , nr. 7. (streszczen ie podała Biblioteka w arszaw ska 1 8 8 5 . 11. 3 1 5 nn., mylnie przypisując au torstw o artykułu A. Małeckiemu).
Kilka myśli o powieści współczesnej. Kraj, 1 8 8 6 , nr. 1 8 , 1 9 . Gustaw Freytag. Tam że 1 8 8 6 , nr. 3 7 , 3 8 .
O krytyce literackiej w Niemczech. Ateneum, 1 8 8 7 , I. 5 1 — 7 6 . Eliza Orzeszkowa. Przegląd tygodniow y. Dodatek m iesięczny 1 8 8 7 . M ichał Bałucki. Tam że. 1 8 8 7 .
Rys rozwoju estetyki niemieckiej. Ateneum. 1 8 8 8 . II. 2 7 2 — 2 9 3 . Granice naturalizm u w sztuce i literaturze. Tygodnik illustrow any, 1 8 8 8 .
Słówko o idei w sztu ce. Echo w arszaw skie, 1 8 8 8 , nr. 2 6 7 — 2 6 9 . Albert W ilczyński i jego pow ieści. Dodatek miesięczny do Prze glądu tygodniow ego, 1 8 8 9 .
Karol Emil F ran co s. Kraj petersburski, 1 8 8 9 -
W zajemne stosunki Słowackiego z Krasińskim . Tygodnik illustro w any, 1 8 8 9 . 7 4 — 9 9 .
Stosunki i wzajemne sądy Mickiewicza, Słowackiego i Krasiń skiego. W arszaw a, 1 8 9 0 , 8 -v o , str. 1 2 2 .
Jed n o z przeczuć Ju liu sza Słow ackiego. E ch o m uzyczne i teatraln e. 1 8 9 0 , str. 2 2 2 2 2 4 , str. 2 3 6 — 2 3 7 .
Lalka Prusa. Kłosy, 1 8 9 0 , nr. 8 .
Ojciec Zadżum ionych Słow ackiego i Treny J . K ochanow skiego. Spraw. gim n. IV. Lwów, 1 8 9 2 i odb. 1 8 9 2 , 8 -v o , str. 4 5 .
Znaczenie lektury A. Mickiewicza w wychowaniu naszej m ło dzieży. Muzeum, 1 8 9 3 , 2 3 — 3 3 , 9 9 — 1 1 3 .
Zygm unt Krasiński o Szekspirze Myśl, 1 8 9 3 , nr. 1 .
Kornel Ujejski, charakterystyka literacka. Spraw , gim n., Stryj, 1 8 9 4 i odb, 1 8 9 4 , 8 -v o , str. 2 3 .
Lektura dzieł A. Mickiewicza w szkole średniej. Muzeum, 1 8 9 5 , 1 — 1 1 , 1 0 4 — 1 2 1 .
O metodzie w szkolnych rozbiorach arcydzieł literatury polskiej. Tam że 1 8 9 5 , s. 5 2 3 — 5 2 9 , 5 9 5 — 6 0 2 .
Przegląd n ajn o w szy ch , badań z historyi literatury polskiej, 1 8 9 3 — 1 8 9 6 . Kraków, 1 8 9 7 , 8 -v o , str. 8 2 . (Odbitka z Przeglądu po w szechnego 1 8 9 7 ) .
W sp om n ien ie p ośm iertne. 3 9 3
Topografia w Panu Tadeuszu. Przewodnik naukowy i literacki, 1 8 9 8 , 4 3 7 — 4 5 2 . Przedruk w Roku M ickiewiczowskim. Lwów, 1 8 9 9 , s. 1 8 0 - 1 9 2 .
Biała karta w badaniach M ickiewiczowskich. Muzeum, 1 8 9 8 , 4 5 1 — 4 5 7 .
Rozbiór m etodyczny „K oncertu Ja n k ie la “ z Pana Tadeusza. M uzeum , 1 8 9 8 , 4 1 7 — 4 2 6 .
Czy znam y Pana T ad eu sza? Szkoła, 1 8 9 8 .
Balladyna Słow ackiego w szkole średnie]. M uzeum, 1 8 9 8 , 3 1 9 — 3 2 6 . Nowa poezya a życie. Spraw . gim n. Podgórze, 1 8 9 8 , 8 -v o , str. 2 7 . Najmlajsi poljski novelisti. Ljublijanski Zvon. 1 9 0 0 .
M oderna poljska liryka. Tam że. 1 9 0 1 .
Ze studyów nad niem iecką estetyką. Spraw . gim n. Podgórze, 1 9 0 1 , str. 1 7 ; II. Tam że. 1 9 0 2 , str. 4 1 .
Podręcznik do historyi literatury polskiej. Kraków, 1) 1 9 0 2 , s. 5 4 2 ; 2 ) 1 9 1 0 , s. X I. 5 7 9 ; 3 ) 1 9 1 6 , s. 6 7 4 ; 4 ) 1 9 1 7 , s. 6 9 4 .
Młoda Polska w powieści, liryce i dram acie. Kraków, 1 9 0 2 , 8-v o , str. 1 9 9 .
Balladyna w szkole średniej. Spraw . g. III. w Krakowie, 1 9 0 3 , 8-v o , str. 1 5 .
Uwagi o nauce literatury polskiej w szkole średniej. Spraw , gim n. III. Kraków, 1 9 0 4 i odb. Kraków, 1 9 0 4 , str. 2 8 .
Sym bol w nowej poezyi polskiej. Biblioteka w arszaw ska, 1 9 0 5 . I., 6 1 — 8 7 .
Nowa literatura a życie w spółczesne. Gazeta Kościelna, 1 9 0 6 , 1 7 5 — 6 , 1 9 8 — 2 0 9 , 2 1 1 — 2 1 2 .
Gorkij, Czechow, W ieresajew , Andrejew. Studya. Kraków, 1 9 0 7 , 8 -v o , str. 1 6 9 .
Polska pierw otna w naszej poezyi ostatniej doby. Przegląd po wszechny, 1 9 0 7 .
Klucz do symboliki Anhellego. Spraw . gim n. III. w Krakowie, 1 9 0 9 i odb. Kraków, 1 9 0 9 , 8 -v o , str. 4 4 , pom ieszczone też w Księdze pam iątkowej ku uczczeniu setnej rocznicy urodzin J . Słowackiego. Lwów, 1 9 0 9 , tom I.
Jed n o z przeczuć J . Słowackiego. Spraw . pryw. gim n. ż. H. Strażyńskiej. Kraków, 1 9 0 9 , str. 1 2 .
Jedna z dram atycznych kronik Słow ackiego. Biblioteka warszaw ska, 1 9 0 9 . IV. 4 4 3 — 4 7 3 .
W pływ w ychow aw czy nowej literatury. Słow o i czyn. W ilno, 1 9 0 9 . Nasza najnow sza pow ieść i jej wzory. Biblioteka w arszaw ., 1 9 1 1 , IV. Piotr Skarga. Lwów, 1 9 1 2 , 8 -v o , str. 6 8 .
Słowacki i Krasiński. Dwaj W enedowie. Część I. Spraw . pryw. gim n. ż. H. Strażyńskiej w Krakowie, 1 9 1 2 , s. 5 2 7 .
Pogłosy młodej Polski w d ram acie,- pow ieści i krytyce literackiej. Przegląd pow szechny, 1 9 1 4 , I. 1 9 1 7 , I.
W ypisy polskie na klasę VII. gim nazyalną. Kraków, 1 9 1 4 , 8 -v o , s. 3 5 0 .
3 9 4 W sp om n ien ie pośm iertne.
T o ż: na VIII. klasę gim n. Kraków, 1 9 1 4 , 8 -v o , str. 4 1 7 . O poezyi legionów . Kraków, 1 9 1 6 , 8 -v o , str. 2 8 . Pow ieść dawniej a dziś. Przegląd powszechny, 1 9 1 6 . I.
W spółczesna galerya pow ieściopisarek polskich. Tam że, 1 9 1 6 , II., III.
Problem m iłości i m ałżeństw a w najnowszej naszej pow ieści. Tam że, 1 9 1 6 , IV.
Krytyka literacka ostatn ich lat. Tam że. 1 9 1 7 , I, 2 2 0 — 2 4 5 .
W charakterystykach literackich pisarzów polskich, wyda
wanych nakładem Biblioteki powszechnej W. Zuckerkandla w Zło
czowie, ogłosił siedem tomików:
1) A dam M ickiewicz (jako tomik II. Charakterystyk, nr. 2 0 7 — 2 0 9 , 1 8 9 6 , 1 6 -k a , str. 1 5 9 ) ; 2 ) Kornel Ujejski (t. III., nr. 2 3 4 , 1 8 9 8 , s tr. 5 3 ) ; 3 ) 3an Kochanow ski (t. VI., nr. 2 3 7 — 2 3 8 , 1 8 9 8 , str. 1 0 6 ) ; 4 ) Ignacy Krasicki (t. VIII., nr. 3 4 0 — 3 4 1 , 1 8 9 9 , str. 8 2 ) ; 5 ) Stani sław W yspiański (t. XV I., nr. 6 0 2 — 6 0 3 , 1 9 0 6 , str. 9 6 ) ; 6 ) Kazimierz P rzerw a-T etm ajer (t. XIX., nr. 8 3 2 — 8 3 3 , 1 9 1 0 , str. 1 3 1 ) ; 7 ) M arya Konopnicka (t. X X ., nr. 8 7 1 — 8 7 4 , 1 9 1 1 , str. 2 1 4 ) .
Prace ś. p. Zmarłego, oparte zawsze na dokładnem wyzy
skaniu materyałów źródłowych, odznaczają się wielką sumienno
ścią i ścisłością, umiejętną metodą badania, stanowią też powa
żną pozycyę naszej krytyki historyczno-literackiej.
Jako pedagog należał ś. p. A. Mazanowski do najlepszych
i najtęższych nauczycieli języka polskiego: w uczniach potrafił
wzbudzić prawdziwe zamiłowanie i ukochanie literatury polskiej.
Cześć pam ięci zasłużonego pracow nika! *)
Lwów.
Wiktor Hahn.
*) Por. nekrologi zestaw ione w Pamiętniku Literackim 1 9 1 6 , s. 3 8 6 ; nekrolog w Muzeum, 1 9 1 7 , s. 2 9 i artykuł S. T u row sk iego: t A. M azanow ski ( 1 8 5 8 — 1 9 1 6 ) w Spraw ozdaniu gim nazyum III. w K ra kowie za r. 1 9 1 6 / 1 7 . W Krakowie, 1 9 1 7 , str. 1 8 — 3 2 , w którym też podano spis p rac Zmarłego z zakresu pedagogiki i m alarstw a, jakoteż recenzyi.
