X X X I I I - a J a ro N -r o 4 5 3 25 N o v e m b ro 1937
Lidia Z a m e n h c f en A m e rik o
La Esperanto-movado de Uso- no kaj speciale tiu de Nov-Jorko nun spertas gravan periodon de sia historio, ĉar Lidia Zamenhof, invitita de la Nacia Spirita Konsilantaro de la Baha-anoj, vizitas la « Novan Mondon ».
ŝi alvenis per la Pola ŝipo
« Batory » en Nov-Jorko, la 30-an de Septembro. Grupeto da Espe- rantistoj kaj Baha-anoj bonven- igis ŝin ĉe la Ŝipejo — malgranda nur estis tiu grupeto, ĉar estis labortago. Kune ili iris al Ia hotelo « New Vorker » ; tie kelkaj ĵurnalistoj dum longa tempo intervjuis la gastinon kaj montris grandan intereson pri la Esper- antismo. Du el la plej gravaj taggazetoj raportis pri la okaz- a ĵo ; inter ili estas la plej dis- vastigita, la « News» (eldon- kvanto 3.000.000).
In te rk o n a tig a k u n v e n o okazis la duan de Oktobro en la domo de la loka Baha’i grupo, kies estraro aranĝis te-trinkadon.
La salono estis tute plena kaj ĉiu penis paroli kun F-ino Zamenhof dum kelka tempo. S-ro Mount- fort Mills, la estro de la Nacia Spirita Konsilantaro, bonvenigis F-ino Zamenhof en la angla lingvo ; S-ino Della C. Quinlan en Esperanto, nome de la invita komitato.
Surprizo venis kiam Lidia Zamenhof respondis per ĉarma kaj inspiriga parolado en la angla lingvo, kaj ent.uziasma estis la aplaŭdo kiu sekvis.
Sekvis komuna vespermanĝo en la hotelo « New Y orker», kie proksimume 50 personoj ĉe-
estis. Post tio la Nov-Jorka Esperanto Societ > invitis ĉiujn al sia kunveno, en la.sama hotelo ; la kunveno estis -efe dediĉita al
P r o v le io n o d e Cseh-kurso kiun gvidis Lidia Zamenhof.
Plenplena eslis la malgranda salono, pli ol 100 personoj ĉeestis ĉe la komenco kaj la alfluo ne ĉesis. En vigla, sprita maniero F-ino Zamenhof kondukis la lecionon; ne miriga estas la sukceso, laŭ tiu kiun ŝi jam havis en Francujo.
Sendube ankaŭ tie ĉi ŝin atendas sukceso, Dum tri monat- oj Lidia Zamenhof kursgvidos en Nov-Jorko, kaj se eble ankaŭ
on aliaj lokoj. La 10-an de Oktobro jam estis 47 kursanoj.
Se oni konsideras la malfacilaĵojn, kiujn la Esperanto movado sper- tas en ĉi tiu granda urbo, tiu rezulto jam estas kontentiga.
Sed la nombro certe ankoraŭ kreskos.
La 17-an de Oktobro F-ino Zamenhof parolis en la Baha’i kunveno pri « La Beveno de Spirita Heroeco ». Multaj Baha- anoj, kiuj ĝis nun ne okupiĝis pri la mondlingvo, komencis la stud- adon de Esperanto.
Novan esperon vekis Lidja Zamenhof en niaj koroj, kaj verdan fajron en la koroj de multaj ĝis nun indiferentaj. Ben- ata estu ŝia malfacila laboro I
N-Y-anoj.
Informo
Pro teknika malfacilaĵo, la nunanumero prokrastiĝis iom.
Ni petas pardonon pro tio.
La venonta numero de ESPERANTO eliros iom ant- aŭ kristnasko. fii estos duobla kun riĉa enhavo ĝenerala kaj esperantista.
A1 ĉiuj legantoj : Koran saluton !
La Redakcio.
Profesoro Bujwid
La 30-an de Novembro 1937 Prof. Odo Bujwid, la nestoro de I nia movado festis la 80-an j datrevenon de naskiĝo, (30 Nov. i 1857 en Wilno).
Supozeble Prof. Bujwid estas la sola fldelulo, kiu, estinte universitata kolego de D-ro Za- menhof, persistis en la ideo trans ĉiuj cirkonstancoj de 1’vivo ĝiŝ nun. Kun efektiva respekto la Esperantistoj havintaj okazon konatiĝi kun la jubileulo salutas kore la Profesoron esprimante dankon kaj admiron pro lia penado dum jardekoj.
Profesoro Bujwid kies nomo estas intime ligata al Krakovo estas idealisto kaj bonfaranto.
La senpartia juĝo, libera je bizantinismo admiras en li pion iron kaj batalanton trifojan : i Por la higieno per bakteriologio, |
Lord Cecil - Nobelpremiito
Kun la pacamikoj, ankaŭ la Esperantistoj sciiĝis kun ĝojo pri la aljuĝo de la Nobelpremio por la paco al Lord Cecil.
Lord Cecil estas sincera amiko de nia ideo kaj movado. Ni memoru, ke en jaro 1920, li kiel unua subskribis la faman rezolucion, prezentitan de la re- prezentantoj de dek registaroj al la kunveno de la Ligo de Nacioj, instigante esplori la sta- ton de Esperanto.
por renaskiĝo do Pola Regno per aliĝo al Pola Legio, por
intergenta kompreno per help lingvo. Servado al proksimulo”
popolo, homaro.
Multaj jaroj jam pasis. La I.igo de Nacioj, ne nur seniluzi- gis tutajn popolojn. Ankaŭ la batalantojn por paco kaj... nin, la esperantistojn. Sed ni ĉiuj konas la profundajn kaŭzojn.
Ni devas batali kaj elteni. Iam ni venkos. Por la paco kaj por Esperanto. Jen kuraĝiga vorto de Lord Cecil :
Oni diras okazc, la milito respondas al la naturo de 1'ho'mo.
jarc
Studinte ĉe ln kreintoj de 1’bakteriologio Paiteur kaj Koch, Prof. Bujwid pŭpularigis ties idoojn kaj kelkcento da laborajoj.
skribaj en pluraj lingvoj atestas tion. Ni memoru, ke la bakterio- logio, baza scienco por ellku kontraŭbatalo de infektaj mal- sanoj, renkontis kontraŭstaron kiel ĉio nova kaj kion Prof.
Bujwid faris por nia afero estas konata. Kaj flne, jam atinginte aĝon de ripozo, li aliĝis libervole al Polaj Legioj en 1914 kaj servis ĝis 1918, jaro de 1’renaskiĝo de 1’ Pola ŝtato. Profesoro Buj- wid havis la eksterordinaran ŝancon, vidi la fruktojn de sia agado. Sed spite ĉiuj nesutiĉecoj de 1’homa vivo, Profesoro Bujwid konservis la entuziasmon de l’ju- neco, la ardan llamon de l’kon- vinko. Trans maroj kaj montaroj flugu la silenta saluto de liaj amikoj.
Tio ne eslas vere. La paco, eslas la normala stalo de la homaro...
se iĵi estas vere sana. - — Milito eslas malsano, kaj tia malsano kontraii kiu oni povas uzi arilaŭ- proteklajn niezurojri. Pro tio la paco eslas la tefkondito por la progreso de la hoinaro, kaj pro tio tiuj bonaj kaj klarvidaj hom- og ĵin konsideris kiel la plej bonan benon de la hornaro.
Pensu pri la doloro de Hispanujo
Inter la hispana paviljono kaj la katolika paviljono en la Mond- ekspozicio ea Parizo staras helega skŭiptaĵo, tri metrojn' alta :
«Songez ii la douleur de TEspagne » (Pensu pri doloro de Hispanujo)
Patrino kaj infano. Sendefend- aj. Sendefendaj kontraŭ la mon- stro : MILITO, pro kiu ĉiuj partioj egale suferas.
Ĝis nun multaj virinoj kaj patrinoj preterpasis la inspiran- tan artverkon, kelkaj videble kortuŝitaj, sed evidente ne daŭre tuŝitaj. Tial mi volas engravuri ĉi tiujn vortojn en la korojn de ĉiuj virinoj :
Pensu al la doloro de Hispanujo, Pensu al la doloro de la mondo.
Cu ni virinoj de la mondo ne havus la povon haltigi la
« militon-per-armiloj» kaj meli la konfliktojn en la konferencajn salonojn de la Ligo de Nacioj ‘?
Cu ni ne povus tion fari ‘? Eĉ ne, se ni firme decidos ‘?’?‘? Virinoj, Haltigu la militon en Hispanujo ! Halligu la militon en ĉinujo I Kiel ondo tio devas iri tra la mondo : llaltigu militon. Haltigu militon. « Pensu pri la doloro de la mondo. »
La kortuŝa impreso del’ supro menciata artaĵo estos utiligata por kolekti monon por la hispanaj infanoj de ambaŭ fronloj kaj oni disdonos la fotojn al la virinoj kaj patrinojkiel memoraĵon kaj instigon al niaaltvirina tasko:
haltigi la militon, haltigi la sangverŝadon. En la Ligo de Nacioj oni povas batali per la
ponardoj de la inteleklo, kiotn ajn onivolus, sed la milil teruraĵo devns lluiĝi!
La inortigddo devas tesi II!
En la konlraklo do la l.igo de Nacioj estas grandegn eraro, terura eraro kaj t.io estas, ke la ŝtatoj helpos unu la alian kontraŭ la «atakanto ». Oni nomas kom- isionojn por esplori, kiu estas la atakanto kaj dume la hotnoj interbuĉadas sin. Kiel ni povas toleri lion, kial nia animo ne dissiriĝas pro tiom da doloro *?
Ĉu la policano en la strato demandas, kiu estas la atakanto, kiam li vidas hatalon ‘? l.i linas la batalon kaj antbaŭ partioj estas kondukataj antaŭ la juĝ- iston. Tio devus esti la tasko de la Ligo de Nacioj. Sed la I.igo atikoraŭ ne povas fari tion, ĉat*
la popoloj ankoraŭ no donis lu povon kaj eblecort al ĝi, Ciam ankoraŭ la popoloj ponsas, kc ili devas mcm zorgi por sia propra sekureco. I.a I.igo de Nacioj ankoraŭ ne posedas iuternacian polican armeon. Kaj ĉu ni, virinoj, kiuj estas la uaturaj protektantinoj de la vivo, l.oleru ke la Itomoj ekstermas sin kiel ratojn ?‘?‘? Ne toleru tion, Viritroj de la tnondo !!
Donu vian voĉon por la mov- ado : « Haltigu la militon ».
Nenia kotizaĵo, nenia mem- breco, sed tlonu viun voĉon kaj laboru por ĉi tiu tnovado.
Halligu la mililon ! Pensu pri doloro de Hispanujo !
Pensu pri doloro lulmonda ! (Aliaj gazetoj bonvolu represi.)
Universala Esperanto - Asocio
Centra Oficejo : Nuna adreso : Palais Wilson, Geneve, Svislando
86 (2) N ovem bro 1937 E S P E R A N T O N-ro 453
T r a l a
E sp eran tlsta g a z e ta ro
> La Praktiko
La gazeto kin instruas kaj aniuzas regule eliras kun ĉiarn plaĉa enhavo. Arnuzaj estas la karikaturaĵoj kies ne-elĉerpebla temo estas la organizaj kvereloj.
La Oktobra nurnero ekzemple rnontras Sinjoron Isbrŭcker en kostumo de hinda serpent dres- isto, ambaŭflanke serpentoj mov- iĝantaj : Teksto lakona :
S-ro I. B. G. Isbrucker, prezid- anto de la Esperantista Akademio, tradukinto de la orienta romano
« Alcbar » k.t.p.
« P li facile estas mildigi venen- ajn serpentojn ol malpacaniajn esperantistojn. »
V e ra Vojo
Foliumante tiun ĉi preskaŭ tute en japanaj signoj presitan gazeton, ni eltranĉas interesan tabelon de prezoj. Oni komparu kun ĉi-tiuj sutrtoj la prezojn en Eŭropaj landoj kaj oni kom- prenas la danĝeron de 1’konkur- enco japana. En la sama nurnero estas anonco pri adresmaŝino (videble (idela kopio de la germ- ana A D R E M A ) kiu kostas 105,50 Jenojn do ĉirkaŭ 130 Frk. s v . ! La prezoj estas en Jeno japana, kies valoro estas ĉ. 1,25 Fr,sv., 8,5 Fr.fr. aŭ 12 pencoj.
Mallerta-laborista, ta g e .. 1.10 Carpentisto, tagsalajro . . 2.50 Monatsalajro de ellerninto
de l i c e o ... 25.00 Monatsalajro tie ellerninto
de universitato ... 50.00 Manĝkosto en manĝejo (iaŭ
vivo de policano) matene .10 Tage ... .. . .15 V e s p e r e ... 15 Veturo per tramo, tutu rb e. .07 Tagĵurnalo por 1 monato
(matene kaj vespere) . . 1.00 Enlanda sendkosto poŝt-
k a r t o ... 0.02 L e t e r o ... 0.04
Eksterlanda, poŝtkarto 0.10 L e t e r o ... 0.20 Respondkupono ... 0.35
La In te rlig ilo
d e I’
P. T. T.
Centra organo de Fakinformoj en Esperanto
Tiu ĉi faka revuo, plej regula kaj ĉiam je valora enhavo, ankaŭ por ne-fakulo estas leginda. Ni ĉerpas sciindaĵon :
« Roosevelt ricevas ĉiutage meznombre 8.000 leterojn, poŝtal- veno, kio prezentus veran rekor- don por ŝtatestro de Usono. La malnovan rekordon posedis Wil- son, kiu dpm la mondmilito rice- vis potage 800 leterojn, dume por la prezidanto Hoover oni kon- statis meznombron de «n u r » 600 poŝtaĵoj.
N ia j V iza g o j
Sendependa kaj senpolitika revuo
estas jugoslava periodaĵo redakt- ata de Damjan Vahen eri Ljubl- jana, Reslova 29. Lasta numero ricevita estas tiu de Aprilo 1937.
Multaj bildoj, kolora preso.
LINGVO-LIBRO
Senpaga suplemento al Litera- tura Mondo penadas ne nur instrui sed ankaŭ amuzi la Esper- antistan publikon. La dua nu- mero de 1937 aperinta antaŭ nelonge enhavas inter aliaj inter- esaj artikoloj literaturan enig- mon, verkitan de II. Ribeau- pierre (?) kaj titolitan,
La In te r n a c ia C e n tra K a v o
Estas vizito de la verkinto al la damnitoj en la Infero. Pasas antaŭ ni esperantistaj « steloj » kiujn vi divenu. Ni citas :
Akra scivolo min spronis al la niĉoj. En la unua sur rolco nuda, sidis en la pozo de bealiĝinta fakiro, viro ne malpli nuda, apud kiu kuŝis lcruĉo, barelo kaj lampo rompilaj. En sia komplela for- rifuzo de ĉia civilizo, tiu nova Diogeno rigardis ne nur sian kruĉon malulila, sed ankaŭ sian barelon lcaj lampon. Per liu lasta ti longe serĉis veran homon sed sed trovinte nur degenerintajn simiojn, I.i [ine rezignis pri ĉia socia vivo. I.i eslis Pelro la Soluto.
Comunicat d e P re m s a
(Generalitat de Catalunya) I.a kataluna registaro regule dissendas siajn gazetkom unikojn en Esperanto. Ni ekstraktas el tiuj komunikoj :
« La presagentejo « Agence Es- p a g n e » komunikas, ke jam de unu monato ĉiuj lernejoj en Madrido rekomencis sian regulan funkciadon. En Madrido troviĝas ankoraŭ 50.000 infanoj. Depost dokmonata heroa defendo estas kompreneble, ke la militaj okaz- intaĵoj pli okupas la infanojn ol la lernejvizitado. Ludi militon ĉefe okupas ilirt. Multaj el ili ne nur kontentiĝas kun ludo, sed ankaŭ klopodas kaj eĉ atingas la unuajn liniojn en la Universitata Urbeto, kaj kiel ili deklaras por helpi en la defendo de la urbo.
Tiujn tagojn gardis sin ia naŭjara knabino en la tanko kaj povis esti elkovrita, kiam la tanko troviĝis jam en la fajra linio. I.a knabino defendis ŝin per siaj kruroj kaj manoj, ne- volinte reveni al sia hejmo, sed resti ĉe soldatoj por flegi la vunditojn.
La evakuado de en Madrido restintaj infanoj, ne nur faciligos defendon- de la urbo, sed ankaŭ ebligos tute alian lernejedukadon.
Tial organizas la Unuiĝinta Socia- lista Junularo ĉe ĉiuj parkoj kaj infan-ludlokoj la kunvenojn de infanoj, partoprenataj de centoj da infanoj. A1 tiuj infanoj al- parolas anoj de la Junularo demandante ĉu ili volas, ke Madrido falu ? A1 tiu demando la infanoj respondas ĥore : ne ! kaj poste ili estas petataj kun siaj gepatroj forlasi la urbon. Tiu propagando havis la rezulton, ke la kvanto de infanoj forlasinta Madridon ĉiutage estas pli gran- da.
I.a duan niĉon okupis viro varmsanga. Sian barelon kaj sian kruĉon li jam tute malplenigis, kaj sian tampon estingis. Ankaŭ li sidis en beata pozo, sed apud li kuŝis belega virino. Dolĉe kaj pasie li flustris al ŝi: - II o, Malina, lcial eterne surdi al miaj deziro kaj tamen premi mian sangon kiel Vin-ŝtono ‘t Ilo, mia bela Tanagra, ĉu vane mi faris al vi lokon en mia niĉo ? — I.i estis
Georgo la Maŭro.
Super la tria niĉo pendis metala ŝildo, sur kiu brile paradis: 1) la vorlo Inform-oficejo ; 2) brita bla- zono , 3) la jena orlitera devizo:
En la komenco Dio kreis la komforton. De ekstere ĉio aspektis tiel diskrele alloga, ke mi nevole enŝovis la nazon en la giĉet- similan fendon: Sur la nove farbita barelo slaris la brila lampo, kaj sur la plialtigita kruĉo sidis ela, brunhara viro, kiu vigle movis la malicelajn okulojn kun tre serena esprimo. Li ŝajnis farti tre hejmece kaj lasis la impreson, ke ĉie li IE L sukcesus bone insialiĝi.
— K io je via servo ‘I li afable demandis. — M i organizas vizil- karavanojn, aranĝas plurtagajn resladojn, gvidas ekslcursojn, re- daklas jarlibrojn konsilas eksiĝ-, ojn, enlreprenas propagandvojaĝ-
COSMOGLOTTA
Official mensual organ del OCCIDENTAL UNION
K vankain ne esperantista, ni lokigas ĉi tiun gazeton tic ĉi pro sciigo nin interesanta. Ĝi infor mas en Aŭgusta numero pri la aŭtoreco de Ido. Pie kaj persiste oni ripetis ĝis nun, ke la aŭtoro estis — De Beaufront. — La gazeto Cosmoglott relevas vualon informante :
Ankoraŭ hodiaŭ neniu dubas, ke la aŭloro de la projekto Ido esla De Beaufront. N i povas malkaŝi la verecon kaj pruvi ĝin per aŭlentikaj dokumenloj: La vera aŭloro de Ido ne eslas De Beau- front, sed Coulurat mem.
La patreco de Ido ne povas mirigi nin. Dum 10 jaroj Couturat sludadis la problemon de la Lingvo Inlernacia liom profunde, ke li estas konsiderata lciel la plej kompetenta lingvislo. Lia granda
« Hisloire de la langue univer- selle » kompletigila per la « Nou-
La Vipo,
revueto por satiro, humoro kaj ironio. Neelĉerpebla temo : Bat- alo inter U E A kaj IEL, la licenc- pago, la kongreso. La dua numero enhavas :
Ni organizu la malorganizon/
Jubilea Kongreso, aŭtentika raporto/Fosetante en la nazon, acidaj pensoj pri la kongreso/
Biblia Epizodo/
k. a. Sub Fakaj kunvenoj ni legis :
La fakkunveno de la juristoj estis pli multnombra. Ĝin ĉeeslis tri personoj. La kunveno decidis don- aci al Generalo Bastono lulcse binditan ekzempleron de la svisa civila leĝaro,»
ojn, kaj pacigas la plej senesperajn dispulojn. Cu eble vi deziras rekla- mon en la venonta Infera Alman- ako I L i proponis transdonante la ĉijaran ekzempleron.
— N i vidos ĉe la reveno. Ebte ni bezonos viajn servojn !
— Tudeluzki ! Nomu min Ting la Etulo !
— M i estas Teo, la heroldo.
Ciulage mi trenas min supren por lie kanli la A ltan Kanton de la Lamo. M i maljunas kaj jam de jaroj ne plu jungas Pegazon.
Nur piede mi iras. K a j nun vian verion mi devas nepre anonci al la Cenlra Potenco. Preĝu por mi, Sinjoroj !
— Horremus ! ni kortuŝe sam- lempis.
En profunda galerio baraklis Edvardo ta Dentisto penante elmini ĉiujn portretojn de la Sankla Familio. Lin konstante ĝenis Ar- danle Popolan, kiu rajdanle sur ora azeno pnlreprenis traduki ĉion el la «polla » lingvo kaj ĉien enfelis pipron por disternigi sian famon.
— Lonkopolanski ! kolere blekis Edvardo en la gepalra lingvo.
— Krestomanski ! blasfeme res- pondis Ardanle Popolan.
velles langues inlernalionales», publikigita en 1907, liaj broŝuroj de propagando favore al L I ĝenerale, lia kreo de la Delegacio por adopto de L I lcaj, flne, lia
« Elude sur la derivation dans la langue inlernationale » faras el li la plej sciencan speciatislon pri L I.
Cu oni povaskredi, ke homokiel Coulurat ne havis ankaŭ siajn proprajn ideojn pri L I kiel liom da aliaj homoj ? Cu ne estas nature, ke post ekzameno kaj juĝo de tiom da projekloj, kaj lconaŭte la kvalitojn lcaj difektojn de liorn da mullnombraj proponoj, li volis flne koncenlrigi la finan rezulton dc siaj observoj per unu projeklo ‘t La legado de tia vasta korespon- dado pruvas, ke jam pluraj mon- atoj antaŭ la kunveno de 1907 Coutural ellaboris planon de re- formo de Esperanlo kaj submetis ĝin al siaj intimaj amilcoj.
La ideo pri reformo de Esperanto jam « ŝvebis en la aero »; Jam dum la Esperanto-Kongreso en Genĉve 1906 okazis kunve.no sekreta inter D-ro Zamenhof, D-ro Javal kaj
Pri Internacia Balo :
« La balo estis tre bone organiz- ila. Ce la eniro oni konlrolis la kongreskarlojn kvinfoje. Anlaŭ ĉiu danco ĉiu eslis devigila renove monlri sian kongreskarlon. Nur en la bufedo oni ne poslulis la karlon, lie suflĉis mono. »
« Okazis hodiaŭ prelego pri Svisujo. Sinjoro Dralero bonvolis helpi al la preleganto, demonslra- cianle propramane la bildojn per projekcia aparalo. Por vivigi la bildojn sinjoro Dratero ŝovadis ilin en la aparalon per tremanla mano. La eflko estis bonega.
Sur la elcrano ekdancis ne nur la svisaj bovinoj, sed eĉ la monloj kaj la luta Ligo de Nacioj. Ddnk'al tiu genia eltrovo de la kongresa direktoro ĉiuj bone amuziĝis. »
La disputon tre ĝuis la apude lcuŝanla Leono Belmonta, kiu kuraĝige instigis jen unu, jen la alian: « V i venkos, Sinjoro, vi venkos ! »
Sube en la valo svarmis la damnitaj legioj. Sed iti jam ne inleresis nin. Prelere ni rimarkis la birdkortan konsitanton Pugo- sur-Ŝlono, lciu ŝanĝiĝinle meleagro prelendeme klukis apud Pelro- 1'Eta, la kolerblekanta vir-ansero.
SENPAGE
dum 4 monatoj ni liveros al ĉiu nova abonanto la plej interesan, amuzan kaj instruan gazeton en tutmondo
„VERDA REVUO''
se li pagos tutjaran abonprezon.
Do, li pagos dekdu numerojn kaj ricevos
16 numerojn
La gazeto estas riĉe ilustrita, simple skribita kaj aperas regulĉ ĉiumonate. T utjara abonprezo estas 4.20 aŭstr. ŝil. (7 respond- kuponoj) aŭ egalvaloron en aliaj valutoj. Abono komencebla ĉiu- monate. Petu senkostan prov- numeron de la administrejo, Wien, V II., Hermanng. 31/26.
Komandanlo I.emaire por diskuti la demandon de la necesaj reformoj.
Car D-ro Zamenhof prctclcstis komercaj kaj flnancaj baroj D-ro Javal kaj la belga esplorislo Komandanto Lemaire oferis 250.000 Frk. por liberigi lin de la eldonist-rajtoj. D-ro Zamenhof principe akceptis kaj promesis ellabori planon de reformo. Posle li revenis al Parizo kun reformoj, kiuj montriĝis nesufiĉaj, lcaj D-ro Javal kaj Lemaire reliris sian oferon. Fakle D-ro Zamenhof pro- ponis nur evili la supersignojn per aldono de « h » posl la rilalaj leleroj.
[Teksto tradukita el lingvoOccidental]
Hu, hu, kia novaĵo por miregigi la civitanon ! Se tiel aspektas la vero, tiam ni ŝatus konatiĝi kun efektivaj m alveraĵoj ! Tiu ĉi pro- vo subaĉeti D-ron Zamenhof ja estas tipa, ne por la du honor- indaj personoj, Javal kaj Le- maire, sed por tiu kiu 30 jarojn poste surtabligas tion. Utile estus scii sur kiuj dokumentoj bazas tiu ĉi diraĵo.
Sub « Konfidenca rubriko » ni legas :
ke la direklorino de Apud-Instiluto ne konfirmis la decidon de la minislraro de Cerlalando pri anek- dolo rakonlota de ĝia reprezentanto dum la Jubilea kongreso. K a j tial S-ro Isasponlulo unuafoje en la hislorio de la Esperanto-Movado ne rakonlis registaran anekdoton dum sia oficiala salutparolado.
ke S-ro Ludemulo volis fari belari ludon, invilante la IE L gvidanl- ojn kongresi en la ursa urbo, kie eĉ la regnogvidisto eslus facile formanĝebla de la terura Jakobo.
Ni esperu, ke neniu el la vipat- aj samideanoj pro kolero mort- pafu la ĉefvipulon.
i
N-ro 453 ESPEBANTO 87 (3) Novembro 1937
Evoluo de Esperanto
Kritik-historia skizo de Petro stojan XVIII.
La sola
de Karl Ettlinger ( sekvo)
El Regno de Eŭterpo
Redaktas : Hlllar Sakaria, diplom. muzikartlsto, Tallin
H im naro de la nacioj Pravigo
de la du sistemoj
Du motivojn linvas la adeptoj de la unua sistemo: propaganda kaj stila. En amliaŭ motivoj ili pravas.
Unue, por altiri neesperantan mondon, mondon de Okcidenta Eŭropo, estas pli trafe ne uzi la formoĵn, kiuj fiajnas « barbaraj ».
Ekzemple, anstataŭ u zi,: knnsido unuiĝo, ĉionscianta, estraro, hejma, libraro... oni uzu prefere : seanco, alianco, omniscienca, aŭtoritatoj, domesta, biblioteko. Por akcepti- gi Esperanton — lingvon regulan, logikan kaĵ facilan, ili proponas ĝin unue fari neregula, nelogika kaj nefacila, sed nur por altiri novulojn. Post la venko ili kon- sentus reveni al pure esperantaj formoj. La dua motivo, ke la kun- metaĵoj ne estas precizaĵ, nek klaraj, unusencaj. Ekzemple, oni neniam scias ĉu pafilego estas nur granda pafilo aŭ negranda kanono, ĉu papaveto estas mal- granda papavo aŭ ia malgranda Speco de papavo, ktp. Efektive, nek Zamenhof, nek la Fundamen- to, nek LK, donis iaĵn regulojn por fiksi la vortfaradon. Kiuj (kiel De Saussure) provis tion fari, por iniciati novan praktikan elprovadon, tiuj laboremuloj estis anatem itaj kiel danĝeraj refor- mantoj.
La ŝatantoj de la propra tre- zoro rezpnas ankaŭ ĝuste: ni re- kiamas, kfc Esperanto estas treege facila, do lasu ĝin tia, kia ĝi eli- ris el la manoj de Zamenhof. Ni ne trompu la publikon per truki- ta j « internaciaspektaĵ » tekstoj,
•dum la vera lingvo estas « bar- bara », kun « teruraj » kunmeta- ĵoj. Ni ne ŝercu kun la trukado* * de tekstoj destinitaj por fremda publiko, ĉar se vere ni altiras mi-
* truki, artifike fianĝi ekste an aspekton porkrei tondencan impreson.
antaŭdestinita kontraŭpluvllo malgranda profundegaĴo
malproksima
Iu grupo da spertuloj studos la tr i sistemojn laŭ iliaj praktikaj valoroĵ, (Ĉar por la lingvo sole praktiko gravas), kaj sendube oni konkludos, ke unu sistemo superas du aliajn. Tia ĵuĝado neeblas en nuna tempo, kaj se la libereco dafl- re mankos, ĝi estos neebla ankoraŭ longe.
Oni povas demandi, kian siste- mon uzas ĝenerale la naturaj mem- staraj lingvoj por formi novajn formojn. Unuavide ŝajuas ke —- di- versajn sistemojn. Sed, se ni reve- nas al origino, ni trovas nur unu solan sistemon : kunnietadon el la propra treioro. .Ten kial. Ni vidu ekzemple, anglan vortaron. ĉiuj kunmetitaj anglaj vortoj estas ĵam je nia favoro ni ilin preterpasu.
Restas pruntaĵoj. Ni lasu tiujn kies deveno ne estas konata. Restas aro da latinaj, grekaj, francaj, arabaj k. a. vortoj. Nun, ni prenu unu post alia tiujn vortojn, kaj per la sama procedo, ni serĉu ilian deve- non. Se ili estas kunmetitaj el pr>- pra trezoro, ili estas jam je nia favoro. Se tiu aŭ alia latina, gre- ka, franea vorto estas elpruntita, ni serĉu ĝian devenon: keltan, egip- tan, araban k.t.p. Daŭrigante tion ĝis la limoj de nia povo, kaĵ de nia kono, ni alvenas al la kons- tato, ke ĉiuj homaj vortoj fln- flne estas : aŭ sonimitaj interjek- cioj, onomatopeoj, klamoj (ekzem- ple: kukolo, grilo, oh, ne, a, u f!),
fatula ombrelo niilcra
abismo, abiso tela
lojn da novnloj per tio, ni ilin tuj poste perdas, kiam ili rimar- kas la trompon. Pli valoras dek mil fidelaj kaj loĵalaj adeptoj, ol cent mil trompitoj, kiuj morgaŭ forlasos nian aferon. Se Esperan- to estas lingvo, ne ĵargono, ĝi lia- vu propran kostumon, honeste ku- dritan, — ne arlekenan karuaval- veston, kiu aspektas diverskolore por diversaj rigardantoĵ. Ni ne de- vigu nian lingvon fariĝi bufono, kiu turnas sin antaŭ publiko, por flati ĝin per komplimentoj ĉiumo- mente variaj, laŭ la cirkonstancoj.
Pri la precizeco, ili diras ke la vorto ĈfetĴfono estas same preciza kiel la vorto aerolito, se ni unu- foĵe por ĉiam fiksis ĝian signifon, sed ke ĝi estas eĉ pli klara, ĉar la
« scienca termino » (aerolito) po- vas elvoki la ideon de « lito en a e ro », de hamako, dum la espe- ranta kunmetaĵo, eĉ miskompren- ita, sencus nur: « ĉiela Ŝtono », kio estas proksima al la ĝusta ideo (solida korpo el interplaneda spa- co.)
En la nuna stato la vortfara problemo estas nesolvebla, ĉar mankas du principaĵ kondiĉoj por ebligi la solvon: libera diskuto kaj taŭga materialo. Do, la solvo en estonto povos atingiĝi jenmanie- re. La aŭtoritataj institucioĵ bon- vole lasos plenan liberecon ai ĉiuj uzi kaj studi la lingvon, ne malhelpante ilin per anatemoj aŭ intrigoj. Verkanto estos libera uzi novaĵojn, teoria studanto estos li- bera proponi novaĵojn, ano de LK estos libera diskuti ilin, kaj helpi al ĉiuj per siaj fakaj rimarkoj.
Post tiaspeca libera periodo venos la momento kiani oni liavos tri disvolvitajn sistemojn : okcidenta p run tep reuem a, miksita kaose kreanta, orienta regule kreanta.
Preskaŭ por ĉiu derivita ideo oni liavos tri formojn, libere evoluin- tajn, ekzemple :
predestinita pnrapluvo eta senfundo fora
esence glmplaj nedismemlireblaj, aŭ estas kunmetitaj el sia trezoro. Tri ekzemploj suflĉu, la angla vorto Bishop venas el la greka Episko- pos, kiu siavice venas el du radi- koj: Epi sur kaj skop rigardi, do estas kvazaŭ survidanto, Enrigar- danto, Inspektoro. La angla vorto Dandelion venas el la franca Dent de lion, leondento (speco de planto kun akraj folioj). La niigia Im- mensitp originas el la latina Im- inensitas, kiu siavice venas el in (ne), mens- (rnezur), -itas (eco, ajo). Do, tiu kiu proponns « poli- teism o» kiel unuradikan vorton anstataŭ la kunmetita « multdie- co », tiu ernras, ĉar « politeismo » estas ankaŭ kunmetita (hellena) vorto, kies elementoĵn ni facile di- venas en : poli-glota, poli-teknika, mouo-teismo, a-teismo, teo-logio,...
Nobla eslu la homo, hepema kaj hona.
(Gc e t h e).
• •
Neniam delruu per facilanime- co, mal/ido, sarkasmo kaj moko lion kio estas en via kunhomo la plej nobla.
Ch. Kin g s l e y .
• •*
Neniam juiju iun, anlaŭ ol vi mem eslis en lia pozicio.
(Ta l m u d o).
Kiam li estis dudekdu-jara, li diris al sia patro : « Viaj bonaj instruoj estas senvaloraj; ili ne taŭgas por mi. Car el ili parolas malfido kontraŭ la homaro, elre- viĝo pri ĝi. Sed mi tampu kredas je la homaro. Se vi spertis mala- grablaĵojn, estns via kulpo, paĉjo!
Mi scias, mi sentas nur solan : oni povas fidi dum tiu ĉi mallonga vivo, kaj tio estas la boneco de la homa ngturo. Tinl Ŝparu viajn bonajn kousiloju kaj lasu min en rapidi en tion, kion vi nomas mian perccu ! »
Li kisis sian patron, knresis al li la vangojn kaj pensis : kompa- tiuda, malamiĝema paĉjo !
Poste li iris al siaj amikoj.
* *
Kiam li estis tridekkvar-jara, li diris al sia edzino : « Certe, estas dolorige, ke ĉiuj iniaj amikoj trom- pis min. Malplĉje mi estus supo- zinta ĝin de Aleksandro. Senliezite mi estus oferinta por li mian lns- tan heleron, kaj li perfidis min por lentmanĝaĵo. Sed mi ne ĉagreniĝas, ĉar mi liavas ja vin ! Edzinamo estas la sola, je kio oni povas fidi eu ĉi tiu Sanĝiĝena mondo. Lasu min kisi viajn belajn, bluajn oku- lojn. »
Li karesis ŝiajn vangoju kaj pen- ksis : Kiom riĉa mi estas ! Kiom senmezure riĉa !
* *
Kiam li estis kvardekkvin-jara, li diris al sia pudelo : « Hodiaŭ estas la trijara datreveno de kiain ŝi forlasis min. Ha, kaj kaj kun kia vantulo ŝi forkuris de mi ! Ŝi fari- ĝis certe tre malfeliĉa. Kiom mi amis ŝin kaj kiom i)a bono mi faris al Si : Se mi ne havus vin, mla kara pudelo, mi estus tute sola! Vi, tidelaj bestoj, estas la solaj kreita- ĵoj, je kiuj oni povas fldi en ĉi tiu malvera moudo ! Mi treege amas vin ! »
Li karesis la biankan pndelon kaj donis al ĝi pecon da sukero.
* »*
Kiam li estis kvindektri-jara, li rigardis enpensiĝe la marmoran kapon de Apollo, troviĝantan sur sia skribotablo kaj diris : « Hieraŭ mi revidis mian pudelon sur la strato. Ĝi ekkonis min tuj kaj nl- saltis min. Sed poste ĝi alturnigis sin al sia nova posedanto kaj lasis inin stari tie. Mi povus repostiili ĝin, ĉar oni fitelis ja la pudelon de mi — sed laŭŝajne ĝi pliamas sian novan iiosedanton ol niiu.
Kion oni rakontas pri la fldeleco de la bcsto, ĉio estiis imra falielo.
Nur je vi, senvivaj aĵoj, oui povas fldl ! Kiu do krels vin, vi, bela marmora skulptnĵo i ĉu anknŭ li suferis tiom nuilte 7 »
Li karesis la malvarman mar- moron kaj klsis ĝin. v
* **
Kiam li estis sesdeksep-Jara, li mortis. Korapopleksio, dlris la ku- racisto ! Oni trovis en lia postla- saĵo slipon, sur kiu oni legis je- non : « Estas strange; mi komen- cis lidi je la liomoj. Mi viiHs ho- diaŭ infanon, kiu... » Meze de tiu ĉi frazo, la morto surprizis lin.
Malproksimaj parencoj dividis inter si la heredaĵon sopire aten- ditan. Nur malgrandan paketeton ili forĵetis. Ĝi entenis jam deionge senvaloran Suldateston, subskribl- tan de uekonata Aieksandro, inan buklon, ĉirkaŭkolon de liundo kaj restaĵojn de marmora flguro.
Trad. A. Taussig.
Cehoslovaka
(Kde domov muj — Nad Tatrou se blyska La laŭleĝa himno de la Respubli-
ko Ceboslovaka estas ario el la muzika teatraĵ « Fidlovaĉka », unuafoje aŭdigita 21. dec. 1834 en Praha. La aŭtoroj, ne inteucintaj krei kimnon, e stis; de la poeziaĵo
— teatrartisto J. K. T.vl (1808-1856) kaj de la muziko -— komponisto Fr. ŝkroup (1801-1862). Car la ario,
« Kde domov mŭj », plensente in- terpretita tiain de blindulo — ar- tisto Mareŝ, montris ravan enhavon, rilatantan al tempoj de subpremo de la Ĉeĥa nacio, la ario fariĝis profunde simpatia kaj kara al la publiko kaj baldaft disvastiĝis en la tuta ĉeĥa nacio. Post la mond- milito la (en 1918) nove memstari- ĝinta CSK ne bezonis serĉi ian no- van liimnon, ĉar en la koro eĉ de ĉiu infano trovigis jam tiu ĉi na- turiĝinta kanto-donaco, kiu laŭ- leĝe fariĝis oficiala hinino, alpre- ninte fratecan popolkanton de ali- ginta Slovakio» Nad Tatrou se blgskd », kies vortoĵn verkis Jauko
Jen m ia h e jm ’,
Tekslo: J . K . Tijl.
J . Matu&ka
A. J«n iii ia hejni' ho mia hejm '!
Saŭmas akvoj tra katnparoj, Hruas arboj cn niontaroj, DrUas roso en tjarden’ — ho, vidinda ter-eden’.
Jen alloga hejmo ĉeha,
:,:Land' bohema, niia heĵm'!:,:
B. :,: FiUinotondro rci/as super [Tatra:,:
:,:Plue, spite tion, riros ftlovakio, [nia lando patra!:,:
B ib lio g ra fia Servo
Isniael (lomes Hraga : Veterano 7 Eld. Gazeto de Ameriko, Rio de Janeiro. 120 paĝoj. Eoriuato 19X13 em. 1’rezo ne indikita. (1937-33).
*** Esperanto en moderna vivo, Raporto kaj Konkludoj.
Eld. Confĉrenee internationale ; I/Espĉrauto dans la vie moderne. 1’aris. 142 paĝoj. Formato 21X14 ein.
1‘rezo ne indikitn. (1937-34).
Jotil Thĉzard : 1‘olusaj Glacloj sub Noktomeza Suno. Eld Societo Eranen por la Propagando de Esperauto, 34 rue de Chabrol, 1‘aris X“, 48 paĝoj. Eormato 19,5X 14,5 em. I‘rezo Frk. 1’rancaj 6. — (1937-35).
Matuŝka (1821-1877). En la jaro 1934, je la centa datreveno de ĝla unua apero, oni festis laŭmerite kaj grandstile la jubileon de « Kde domov inŭj » . Ce tiu okazo aukaŭ la poŝtmark-kolektantoj ricevis simpatiau donacon de la registaro ĉeĥoslovaka, en du memoraj poŝt- markoj, montrantaj la desegnaĵou
« Kde domov mŭj », kreitau de klasikulo Josef Mancs.
La ĉi-tie aperigata harmoniigo de la muziko estas oficiale ordonita, estante ne fianĝebla kaj aŭdigata dum ĉiu grava okazaĴo kaj Sta- taj festoj. La ĉeestantoj stare aŭs- kultas silente, viroj kun malkovrita knpo, inilitistoj kun konforma sa- liita gesto .Pluaj niovoj aŭ gestoj ne estas praktikataj. La dua verso de la himno ne estas ofieiale inter- pretata. La kantadon de la himno dum oficialaj festoj ne sekvas a- plaŭdoj, vivukrioj aŭ io siniila.
A. Veverka, Delegito UEA, Mukaĉevo.
ho m ia hejm ,.
Trad. A. Veverka.
A. Jen mia liejin' ho inia hejm'!
Spiritforta i/ento brara l.o/ĵas tic natiirprara,
Kiin klara de 1' prosper' Kaj flani’ forta de Vesper'.
Jen la repno nerenkebla, :,:Hojmo s/ava, inia hejm'1:,:
R. Slorakio krietsoii/jls en dor- [rnego:,:
:,:Sed el dormo i)ia per Iirucpo sia [rekas i1in tondrcgo.
