330 RECENZJE I NOTY O KSIĄŻKACH
Jak już zaznaczałem, niniejszarecenzjamacharakterselektywny: ograniczyłem się w niej do skomentowania tych wątkówrefleksji teoretycznej Rorty’ego, które dotyczą najistotniejszych dylematów etycznychnaszego czasu i nie są także pozbawione pewnych implikacji natury edukacyjnej a nawet politycznej. Nie znaczy to bynajmniej, że owe motywy niepojawiają siętakżew innych pracach prezentowanegotomu. Nie czujęsię jednakdość kompetentny w dziedzinie antropologii kulturowej czy filozofii nauki, nie znam również dostatecznie złożonej tradycji amerykańskiego pragmatyzmu.Dlategoteż odsyłam czytelników zainteresowanych tymi kwestiami dopozostałychartykułów: Anny PałubickiejHolizm pragmatystycznyjakowyraz następnego„odczarowaniaświata“', Woj ciechaJ.BursztyRelatywizmietnocentryzmpostmodernistyczniewidziane',JerzegoKmity Rorty i Putnam wobec relatywizmu kulturowego', Barbary Tuchańskiej Etnocentryzm R.Rorty’ego. Esej częściowo polemiczny; Michała Hempolińskiego Czy możliwa jest epistemologianiefundamentalistyczna?; Pawła ZeidleraRichardaRorty’ego detranscenda- lizacja współczesnej kultury a spór o realizm w filozofii nauki.
Reasumując: książkawydanastaraniemuczonych toruńskichstanowidoniosłe wyda
rzeniefilozoficzne, zaświadczając odość szerokiejrecepcji pism amerykańskiego prag- matysty i zarazem postmodemisty (umiarkowanego!) w Polsce. Nie ulega wątpliwości, żeprzyczyni sięona do ożywienia toczącej sięnieprzerwanie debatypostmodernistycznej.
Tadeusz Szkołut
Władysław Szumowski, Historia medycyny filozoficznie ujęta, Wyd. Med.
Sanmedia,Warszawa 1994.
W 1994roku nakłademWydawnictwa Medycznego Sanmedia ukazała sięksiążka Władysława SzumowskiegoHistoriamedycynyfilozoficznieujęta. Jesttotrzecie wydanie podręcznika dla lekarzy istudentówmedycyny,podręcznikazłożonegoz tekstów wykła
dów prowadzonych przez autoranaUniwersytecieJagiellońskim w latach przedwojen
nych. Jest to więc kolejne, ale pierwsze wydanie w pełni kompletne. Po raz pierwszy książkatawydanabyła w1935 roku. Szumowski jeszcze przed wojną dokonał pewnych poprawek, przygotowując swe dzieło dowznowienia, które jednak ukazało siędopiero w 1961 roku. „Zasadniczo tekst dzieła pozostał w nim niezmieniony, a więc w takim brzmieniu, jakie mu nadałautor. Komitet redakcyjny sprostował tylko w tekścieniewąt pliwe pomyłki,dokonał niektórych uzupełnień w miejscachwymagających zaktualizowania, wreszcie zaopatrzył w przypisy te wywody autora, które mogłybybudzić w dzisiejszym czytelniku zastrzeżenia. Ponadto dokonano znacznych skrótów zarówno w stosunku do wydania przedwojennego,jakiwydania poprawionego,przygotowanegoprzezautora.”13
13 W. Szumowski, Historia medycyny filozoficznie ujęta, z noty pt.: Od Komitetu Redak
cyjnego, PZWL, Warszawa 1961.
RECENZJE I NOTY O KSIĄŻKACH 331
Obecne wydanie jestwięcpierwszym oddającym w pełni intencje autora, uwzględ
niającym zmianywprowadzoneprzezniegopopierwszym wydaniu i wolnym od jakiej
kolwiekkorekty.
Władysław SzumowskiukończyłUniwersytetWarszawski, uzyskując dyplom leka
rza. Ze względu na zainteresowania, a przede wszystkim chorobę płuc wykluczającą dalsze badania laboratoryjne, rozpoczął studia filozoficzne we Lwowie, znajdując się wśród uczniów KazimierzaTwardowskiego.
W trakcie studiów filozoficznych interesował się zwłaszcza zagadnieniami filozo ficznymi zawartymi w naukachmedycznychi zagadnieniamimedycznymizawartymi w naukach filozoficznych. Interesowała go filozofia medycyny „jakonauka podstawowa, jako nauka matka,która mogłabyodegraćważnąrolęw nauczaniu medycyny”.14 Później uznał jednak,że filozofia medycynypowinna być wykładana razem z historiąmedycyny, twierdząc, „że należy złączyć obiecóryhumanizmu medycznego w jeden przedmiot”.
Z jego m.in. inicjatywy w 1919 roku, na pięciu istniejących wówczas w Polsce wydziałach lekarskich utworzono katedry historii i filozofii medycyny. On sam objął jednąznichwKrakowie. Od tej porymimopoczątkowychwątpliwościiogólnego zdzi
wienia łączeniem obuprzedmiotów, formuła„historia i filozofia medycyny” przyjęła się w całej Europie. Niewątpliwe są więc zasługi autora Historii medycyny... w szerzeniu myślifilozoficznej wśródlekarzy. Okres wojny to dla Szumowskiego okres wytężonej pracynaukowej. Po wojnie kontynuował pracęna UJ, jednak zkońcem 1947rokujako obcy ideowo przeniesiony zostałna emeryturę. Zmarłw 1954 roku samotny, lekcewa
żony i odsunięty od uniwersytetu.
Tyle o autorze, człowieku o wyjątkowej, aleitypowej osobowości, bo wielu było i jest lekarzy-filozofów, lekarzy-humanistów, boteż filozofia i medycyna związanebyły ze sobą zawsze.Ichzwiązkipersonalnetowynik zbieżności zainteresowania tychdwóch dziedzin: refleksji filozoficznej i praktyki medycznej. Mówiąc o tychzwiązkach sięgać możnagłęboko wstecz, aż do czasów cywilizacji pierwotnych, bo przyjęte w filozofii koncepcje ontologiczne i antropologiczne determinowały i determinują występujące w medycynietakiepodstawowe pojęcia, jak:człowiek, zdrowieichoroba, wpływające tym samym na cały proces leczenia.
Historia medycyny filozoficznie ujęta Władysława Szumowskiego mogłaby się równiedobrzenazywać Historia filozofii medycznie ujętai z tegoteż powodu warta jest polecenia nie tylkolekarzomistudentommedycyny,aleifilozofom, jest bowiem historią filozofii przedstawioną znieco innegoniż zwykle punktu widzenia.
Podstawowezadanie,jakie postawił przed sobą WładysławSzumowski,to prezen
tacja faktów. Zamierzeniom tym stało się zadość, ponieważ autor Historii medycyny...
przedstawił fakty niepomijając jednak kulturalno-filozoficzno-religijnegotła, które dla filozofa jest tumoże ważniejsze odsensu stricte historii medycyny. Jak zawsze w przy padku tego typu publikacji,mimonajszczerszychchęcitrudno zdobyć sięnaprawdziwy
14 W. Szumowski, Filozofia medycyny, Kraków 1948, s. 2.
332 RECENZJE I NOTY O KSIĄŻKACH
obiektywizm - zawsze dają o sobieznać sympatie i preferencjeautora.Tak jesti w tym przypadku,dlategoteż warto spojrzeć naHistorię medycyny... Władysława Szumowskiego jaknazbiór „esejów,z których każdy wyrażaosobiste poglądy autoranaprzedstawione zagadnienia filozoficznieujęte”.15
Szumowskipisze pięknym językiemliterackim,ma przedewszystkim dar jasnego przedstawiania nawet najbardziej zawiłych zagadnień, podobnie jak jego mistrz Kazi
mierz Twardowski,któremujak samtwierdził, tęzdolność do jasnościwykładu zawdzięcza.
Historia medycyny filozoficznieujęta godnajest polecenia przede wszystkimleka
rzom, studentom medycyny, filozofom, ale też wszystkim ceniącym dobrą lekturę.
Ewa Wójcicka-Romaniuk
SMAKOWANIE INNEGO
Zygmunt Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Wykłady Kopernikańskie w Humanistyce, Toruń 1995.
Do niedawna nazwiskoZ. Baumana jeśli jużmiałopewnąwymowę w polskim śro dowisku filozoficznym (a miało ją rzadko), kojarzyło się z autorem książki Kultura a społeczeństwo[1966], który podobnie jak H.Eilstein musiał wyemigrować z Polski po
1968 roku.
W ostatnich dwulatach(1994-1995)obserwujesię triumfalny naukowocomeback BaumanadoPolski, jako uczonego o światowymformacie.Na rynku wydawniczym po jawiają się kolejne jego książki(Nowoczesnośći zagłada[1992],Dwa szkice omoralności ponowoczesnej[1994], Wieloznaczność nowoczesna [1994]), poczytnemiesięczniki publikują przeprowadzane z nim wywiady, odbywająsię ogólnopolskiesympozja poświęcone jego twórczości (w Puszczykowiei w Lublinie),aUniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu zorganizował w dniach5-9 X 1994 rokucyklwykładówwygłoszonych przez Baumana.
Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności jest zapisem owego prezentowanego cyklu wykładów, wydanym w interesującej graficznie formie przez wydawnictwo Uni
wersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Książka składa się z trzech części, które odpowiadają kolejnym trzem wykładom wygłoszonym w Toruniu. Wpierwszej części zatytułowanej Spóro nowoczesność autor podejmuje drażliwyodkilkulat problem,czynaszświat jestświatem jeszcze nowoczes
nym, czy już ponowoczesnym. Rozumie intencje,którekryją się za tym sporem,jestto bowiem spór tych filozofów i socjologów, którzy chcą mieć spokój ducha i pewność autorytetu z tymi, których ów spokój drażni, którzy boją się skamieniałych pomników prawdy. Bauman twierdzi, zeniechcezajmowaćstanowiska w tymsporze, zadawala się
15 B. Górnicki, Słowo wstępne, [w:] W.Szumowski, Historia medycyny.
