Ziółkowski Dariusz

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

9. .. ( A . - ^ Ł

I ./l. Relacja l i . 3 '

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora k k O , A ę>

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora U . j. A-'A.

II. Materiały uzupełniające relację -_

III./l. Materiały dotyczące rodziny r e la to r a ----

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945

III./5. Inne ...

IV. Korespondencja

V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie

2

3

pru.n-tSijnĄ ^ ^ .

r ^ " "

rTl2L, / I

RELACJA CZŁONKA KONSPIRACJI W OKRESIE OKUPACJI NIEMIECKIEJ

f

Ziółkowski Dariusz, urodzony 11.08.1924 roku we Włocławku z rodziców Franciszka i Eugenii z Wilińskich. Oboje rodzice nie

żyją. ,

Mój aktualny adres zamieszkania: 01-174 Warszawa,

Przed wybuchem wojny, we wrześniu 1939r ukończyłem 4 klasy gimnazjalne; będąc uczniem gimnazjum należałem do Związku Har­

cerstwa Polskiego. Po zakończeniu okupacji uczęszczałem do Crim- nazjum i Liceum Ziemi Kujawskiej we Włocławku, gdzie uzyskałem

świadectwo dojrzałości w 1946r. W tym samym roku podjąłem studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej i w roku 1952 uzyskałem tam dyplom magistra - inżyniera chemika. Po 3-ym roku studiów, w roku 1949 rozpocząłem pracę zawodową w instytucie ba­

dawczym i po ukończeniu studiów magisterskich poświęciłem się pracy naukowej zdobywając kolejne stopnie naukowe: doktora nauk matematyczno-fizycznych i doktora habilitowanego nauk technicz­

nych oraz tytuł profesora nauk technicznych w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie.

W roku 1939, ze względu na wiek,nie podlegałem ewidencji woj­

skowe j i nie brałem udziału w kampanii wojennej; byłem członkiem obrony przeciw-lotniczej.

Do wybuchu wojny mieszkałem wraz z rodzicami w Pionkach, gdzie w tamtejszej Państwowej Wytwórni Prochu pracował mój ojciec na

stanowisku z-cy kierownika oddziału.

W kilka dni po rozpoczęciu działań wojennych we wrześniu 1939r opuściłem wraz z rodzicami Pionki w ramach ewakuacji technicznego personelu Państwowej Wytwórni Prochu. Demontaż urządzeń Wytwórni i ewakuacja jej personelu z rodzinami była zarządzona wobec zbli­

żania wó.isk niemieckich. Po zakończeniu działań wojennych rodzice w obawie, by ojciec nie został zmuszony przez władze okupacyjne do pracy związanej z uruchomieniem produkcji materiałów wybuchowych na rzecz okupanta, postanowili nie wracać do opuszczonego w wyniku ewakuacji mieszkania w Pionkach, tracąc tym samym dorobek całego życia. Korzystając z panującego w pierwszych tygodniach okupacji ogólnego zamieszania rodzina nasza przeniosła się- w okolice Włoc­

ławka. Początkowo zamieszkaliśmy u brata mojej matki - Edwarda Wilińskiego - we wsi Humlin, u którego ojciec był oficjalnie za­

trudniony jako ogrodnik, ja - jako pomoc ogrodnika. Po wysiedleniu wuja w czerwcu 1940r przenieśliśmy się do Brześcia Kujawskiego,

gdzie mieszkaliśmy u siostry mojej matki - Stanisławy Murawskiej do końca okupacji. W obawie przed wywiezieniem do przymusowej pra­

cy na teren^oh- rdzennie niemieckiej i z konieczności znalezienia środków do życia zostaliśmy z moim ojcem zatrudnieni jesienią 1940 • roku w cukrowni w Brześciu Kujawskim.dzięki pomocy zatrudnionych tam znajomych Polaków. Po zakończeniu kampanii cukrowniczej wiosna 194lr ja znalazłem zatrudnienie w obsadzonym przez przesiedleńca niemieckiego sklepie w Brześciu Kujawskim, ojciec podjął orace w fabryce wyrobów fajansowych w pobliskim Włocławku, gdzie też pra­

cowaliśmy do końca okupacji niemieckiej.

Wczesną jesienią 1943 roku zostałem członkiem Armii Krajowej;

V przysięgą odebrał ode mnie Sieradzki Ireneusz - pseudonim"Cezary i/Baryka"w obecności Pacholskiego Jerzego - pseudonimu nie pamiętam.

Obydwaj w/w zamieszkiwali w Brześciu Kujawskim, gdzie też byli za­

trudni eni^ w fc.zw. Kornisarycznym Zarządzie Miasta. Ja przyjąłem

»Da?pV^np o o S ? £ w ^ ° w - ł,/i>pÓ^nie^-vPosług;/Wałem się też pseudonimem Darek. . oczątko^o współpracowałem z w/w Pacholskim Jerzym i Sie- J ? ^ k^ J ; eneuSZem °%a z z 3e ?° ojcem Aleksandrem- także pracowni­

kiem Komisarycznego Zarządu Miasta w Brześciu Kujawskim.

4

W mieszkaniu Sieradzkich, które było punktem kontaktowym , prowa­

dziliśmy radiowy nasłuch informacyjnych audycji nadawanych przez radiostacje alianckie. Informacje dotyczące politycznych wydarzeń na świecie i działań na frontach wojennych były notowane i następ­

nie kolportowane. Niezależnie od rozpowszechniania tych aktualnych wiadomości prowadzony był też kolportaż "Biuletynu Informacyjne ero"

oraz gazetek‘Dźwigary''i/'Dywizion303l/ W końcu roku 1943 i później miałem kontakty z następującymi zaprzysiężonymi w konspiracji osobami.

^ 1 . Frankowski Jan - pseudonimu nie pamiętam, był zatrudniony jako kierowca samochodowy w Komisarycznym Zarządzie Miasta w Brześciu Kujawskim, mieszkał w pobliskim misteczku Lubraniec, działał jako kolporter i łącznik,

t/ 2. Balcerak Stefan - pseudonimu nie pamiętam, mieszkał w Brześciu Kujawskim, był zatrudniony jako robotnik kolejowy we Włocławku, działał jako kolporter i łącznik, umarł w wyniku wypadku podczas

pracy. if

I/3. Sieradzka Dobrosława (z domu Surowiecka) - pseudonim" Sława^

której mieszkanie we Włocławku przy ulicy Kaliskiej było punktem kontaktowym, pracowała w gabinecie dentystycznym, co stwarzało możliwość zdobywania w razie potrzeby środków o p a t r u n k o w y c h , dzia­

łała jako kolporter i łącznik.

\JU, Laszenko Włodzimierz - pseudonimu nie pamiętam, mieszkał we Włocławku, bliższych danych na temat jego działalności nie parnię-

tam. n

\j 5. Gostyński Adam - pseudonim Wicherek" oraz 'Aleksander^ mieszkał we Włocławku, w sierpniu 1944r - zagrożony aresztowaniem- włączył

się w działalność partyzantki w okolicach' Sierpca, Lipna.

v 6. Szortyka - imienia i pseudonimu nie pamiętam, mieszkał w Brześ­

ciu Kujawskim i pracował w tamtejszej cukrowni; będąc podoficerem rezerwy Wojska Polskiego i jak się później okazało członkiem innej

grupy konspiracyjnej, zgodził się na moją propozycję prowadzić szkolenie wojskowe z grupą, w skład której obok mnie wchodził w/w y \ j Pacholski Jerzy, Korcz Jerzy , Żołnierkiewicz - imienia nie pamię­

tam i kilku innych kolegów, których nazwisk też już nie pamiętam;

wszyscy mieszkali i pracowali w Brześciu Kujawskim.

^Reasumując, moja działalność ograniczała się do pełnienia funk­

cji kolportera i łącznika, oraz do zorganizowania grupy szkolenia wojskowego.

W lipcu 1944r nastąpiły aresztowania na terenie Włocławka, Brześcia Kujawskiego i okolic. Z mojego otoczenia aresztowani zo-

\/l/ stali :^Sieradzki Ireneusz, Laszenko Włodzimierz, Jura Jerzy,

Frankowski Jan, Szortyka; Gostyński Adam zdołał uniknąć aresztowa­

nia i przyłączył się do grupy partyzanckiej działającej w okolicy Sierpca i Lipna. "Wpadka'1', której przyczyny nie są mnie znane, do­

tyczyła nie tylko ludzi z mojego otoczenia, lecz miała szerszy za­

sięg; aresztowania sięgały także terenu Kutna, gdzie był punkt przerzutowy między t.zw."Wartegau*i t.zw.* Generalna Gubernia?

Wskazują na to dwa fakty.

Szortyka, z którym miałem bezpośredni kontakt i który prowadził szkolenie wojskowe w naszej grupie, został aresztowany razem ze

\J znanym mnie Romanowskim Czesławem - oficerem rezerwy Wojska Polskie­

go i z czterema nieznanymi mnie mężczyznami mieszkańcami Brześcia Kujawskiego, z którymi nie miałem kontaktów konspiracyjnych, którzy zatem należeli do innej grupy konspiracyjnej.

Lewandowski Józef, oficer rezerwy Wojska Polskiego, mieszkający u mojej ciotki -^Kazimiery Ziółkowskiej we Włocławku przy ulicy Litewskiej o, którego znałem osobiście i o którego przynależności do innej grupy Armii Krajowej domyślałem sie, był w tym samym czasie też zagrożony aresztowaniem. Lewandowski aresztowania uniknął, no-

5

nieważ zdołałem go w porę ostrzec, kiedy - sam unikając zastawio­

nej na niego przez GESTAPO oołapki - zorientowałem się o grożącym mu niebezpieczeństwie.

Z pozostałymi na wolności członkami Organizacji utrzymywałem kontakty do końca okupacji niemieckiej, kolportując informacje dotyczące wydarzeń politycznych w świecie i przebiegu działań wojennych. Brak lojalności rządów USA i Wielkiej Brytanii oraz

zdecydowanie wrogie stanowisko rządu ZSRR wobec rządu Rzeczpospo­

litej Polski w Londynie i wobec jeep przedstawicielstwa w Kraju, złe wieści z terenów Polski zajętych przez wojska sowieckie, oraz perspektywa uzależnienia Polski od ZSRR, wywoływały we mnie i w bliskich mnie kręgach społeczeństwa przygnębienie.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej w lutym 1945r przeniosłem się wraz z rodzicami z Brześcia do Włocławka, gdzie w Gimnazjum i Liceum Ziemi Kujawskiej kontynuowałem przerwaną przez wojnę naukę. W czerwcu 1946r złożyłem egzamin dojrzałości, a następnie w październiku tegoż roku rozpocząłem studia na Wydziale Chemicz­

nym Politechniki Warszawskiej. W październiku 1949 roku, po aresz­

towaniu mojego ojca, będąc studentem 4-go roku studiów, znalazłem się w trudnej sytuacji materialnej i musiałem zapewnić sobie środ­

ki utrzymania. W tym czasie profesor , pod którego kierunkiem chciałem się specjalizować i wykonywać pracę dyplomową, zapropono­

wał mnie objęcie obowiązków asystenta w jego katedrze, co byłoby dla mnie bardzo korzystne. Niestety, egzekutywa t,zw."Związku Młodzieży Polskie j'7 (ZMP), do którego wbrew naciskom nie należałem, nie wyraziła zgody na zatrudnienie mnie w uczelni. Dzięki uporowi profesora zostałem jednak zatrudniony w katedrze na etacie Insty­

tutu Chemii Przemysłowej w Warszawie, dla którego profesor reali­

zował w katedrze prace badawcze. W Instytucie tym pracowałem do końca 1955r, kiedy to podjąłem pracę w nowo-utworzonym wówczas Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, w którym - zdobywając kolejne stopnie naukowe - pracuję do dnia dzisiejszego na stano­

wisku profesora, kierownika zakładu naukowego.

W całym powojennym okresie moich studiów i mojej działalności zawodowej w PRL do żadnej pai^tii politycznej nie należałem, nie ubiegałem się też o członkostwo ZBOWiD z powodu moich przekonań

ideowo-politycznych. Aktualnie jestem członkiem Porozumienia

Centrum od ief?o powstania i działam w jego Komisji Nauki i Edukacj Żadnych dokumentów i pamiątek z okresu okupacji i działalności konspiracyjnej nie posiadam.

Dariusz ZiółkrjMski

6

7

8

9

10

11

12

13

14

bdX< otjQ

M | M I ^ ^(k

Z A Ś W I A D C Z E N I E n r '£>0

F u n d a c j a " A r c h i w u m P o m o r s k i e A r m i i K r a j o w e j " w T o r u n i u n i n i e j s z y m z a ś w i a d c z a , że w z a s o b i e n a s z e g o A r c h i w u m j e s t t e c z k a o s o b o w a ( n r inw. M - 6 5 3 / 1 3 0 7 z a ł o ż o n a w 1 9 9 3 r.) p. D a r i u s z a Z i ó ł k o w s k i e g o u r . 1 1 . 0 8 . 1 9 2 4 r. w e W ł o c ł a w k u . Z w ł a s n e j r e l a c j i D. Z i ó ł k o w s k i e g o w y n i k a , że do s ł u ż b y k o n s p i r a c y j n e j w A K z o s t a ł z a p r z y s i ę ż o n y j e s i e n i ą 19 43 r. w B r z e ś c i u K u j a w s k i m p r z e z I r e n e u s z a S i e r a d z k i e g o p s . " C e z a r y B a r y k a " . P o d p s . " P i o t r S o k ó ł " n a s t ę p n i e " D a r e k " , D. Z i ó ł k o w s k i p r o w a d z i ł n a s ł u c h r a d i o w y , - k o l p o r t o w a ł " B i u l e t y n I n f o r m a c y j n y " o r a z g a z e t k i

" D ź w i g a r y " i " D y w i z j o n 303". S ł u ż b a k o n s p i r a c y j n a D.

Z i ó ł k o w s k i e g o n a t e r e n i e B r z e ś c i a K u j a w s k i e g o ( j e ź d z i ł r ó w n i e ż j a k o ł ą c z n i k d o L u b r a ń c a i W ł o c ł a w k a ) t r w a ł a d o s t y c z n i a 1945 r., z p r z e r w ą l a t e m 1 94 4 r., k i e d y to w I n s p e k t o r a c i e W ł o c ł a w e k n a s t ą p i ł a f a l a a r e s z t o w a ń .

P o t w i e r d z e n i e p o w y ż s z y c h d a n y c h w y s t ę p u j e w o ś w i a d c z e n i a c h ś w i a d k ó w , z n a j d u j ą c y c h s i ę w t e c z c e o s o b o w e j D. Z i ó ł k o w s k i e g o :

D o b r o s ł a w y S i e r a d z k i e j z d. S u r o w i e c k i e j p s . " S ł a w a " , ż o ł n i e r z a A K w R e j o n i e B r z e ś ć Kuj .

A d a m a G o s t y ń s k i e g o p s . " W i c h e r e k ” i " A l e k s a n d e r " , ż o ł n i e r z a w R e j o n i e B r z e ś ć Kuj .

I r e n e u s z a S i e r a d z k i e g o p s . " C e z a r y B a r y k a " , b e z p o ś r e d n i e g o d - c y D. Z i ó ł k o w s k i e g o

P o t w i e r d z e n i e d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j D. Z i ó ł k o w s k i e g o

15

z n a j d u j e m y r ó w n i e ż n a s z e g o A r c h i w u m : i n w . K - 6 5 5 / 1 3 i ł ) i M - 6 2 8 / 1 £79) .

w relac ja c łi z n a j d u j ą c y c h . s i ę w z a s o b i e D. S i e r a d z k i e j ( t e c z k a o s o b . n r A. G o s t y ń s k i e g o ( t e c z k a o s o b . n r inw.

D o k u m e n t a 1 i s t k a

Ś Ą '

m g r H a n n a M a r c i n k o w s k a

W i c e p r e z e s Z a r z ą d u F u n d a c j i

S T *)'^

P r o f . A n d r z e j T o m c z a k

16

17

F U N

.1.11 ,v. a,awc(

u l . v . . u i y 4 9 , t e l . 2 7 1 - 8 6

87-160 TORUŃ

l s h . ^ | h | s

T e J ,ruvv,' 6 . O? q ^

S z a n . P a n

D a r i u s z Z i ó ł k o w s k i

O i - 17 4 W A R S Z A W A

S z a n o w n y P a n i e !

W z a ł ą c z e n i u p r z e s y ł a m y z a ś w i a d c z e n i e d o t y c z ą c e p a ń s k i e j d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j w o k r e s i e n i e m i e c k i e j o k u p a c j i .

Ł ą c z y m y w y r a z y s z a c u n k u

Dokumenj a 1 i s t k a

m g r H a n n a M a r c i n k o w s k a

^C, \£> f S2^ OJJSA. ^ 2-

i c2 o U w i c>U>~jO i’

18

19

WfMOI MK8

9ru ri»ł ‘6^

iiujjy ai>|SJ*woj u,n"!

v r o v a N n d

b&e/ /^/Ą ₅

S z a n . P a n

D a r i u s z Z i ó ł k o w s k i O t - i 74 W a r s z a w a

S z a n o w n y P a n i e !

P r o s z ę o o d e s ł a n i e n a n a s z a d r e s z a ś w i a d c z e n i a n r 160 w y s t a w i o n e g o d n . 6 . o E . b r . P o z w r o c i e d o F u n d a c j i w / w z a ś w i a d c z e n i a o t r z y m a P a n n o w e , w z m i e n i o n e j w e r s j i .

P o n a w i a m p r o ś b ę o p r z e k a z a n i e d o z b i o r ó w i k o n o g r a f i c z n y c h . A r c i i i w u m F u n d a c j i p a ń s k i e g o z d j ę c i a ( n a j l e p i e j z o k r e s u

o k u p a c j i ) .

Ł ą c z ę w y r a z y s z a c u n k u

Dokumgint a 1 i s t k a m g r H a n n a T i r c i n k o w s k a

20

21

F U N D A C J A

A R C H I W U M P O M O R S K I E A R M I I K R A J O W E J ... ... ...

—

BIURO FUNDACJI • 87-100 TORUŃ • UL. WIELKIE GARBARY 2 • TEL. (0-56) 65-22-186 http://www.um.torun.pl/~arch AK, e-mail: archAK@um.torun.pl

KONTO: WI EL KOPOL SKI BANK KREDYTOWY SA W T OR UNI U, NR 1 0 9 0 1 5 0 6 - 4 6 7 5 - 1 2 8 - 0 0 - 0

L. dz. 0021 /P0M /2001

Toruń dnia 8 1 2001

Szanowny Pan

Dariusz Ziółkowski

01 -174 Warszawa

Szanowny Panie

W imieniu Zarządu Fundacji składam serdeczne podziękowanie za dar pieniężny w wysokości 100 zł.

Przyjęty on został z tym większą wdzięcznością , gdyż gest Pana jest nie tylko zrozumieniem naszych problemów finansowych ,

ale również jako moralne wsparcie naszej działalności .

Dzięki Pana ofiarności możemy gromadzić archiwować materiały historyczne i wydawać książki .

Życzę zdrowia i pozostaję z wyrazami szacunku i

powiania •

jf

Dołzumentalista mgr Michał Ojczyk

22

23

24

25

26