Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa - Biblioteka UMCS

ANNALES

UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

VOL. XLII, 4 SECTIO C 1987

Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki l Geografii Roślin

Maria WAWER, Adam POLSKI

Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa

PacTKTeJiBHbie

cooómecTBa

JI

Plant Communities of Liski Reservation near Hrubieszów

WSTĘP

Częściowy rezerwat Liski położony jest na terenie leśnictwa Stefankowice (oddz.

124, 123, 145 i 146) w nadleśnictwie Strzelce koło Hrubieszowa (ryc. 1). Pod względem administracyjnym znajduje się w województwie chełmskim, gmina Białopole i w wo­

jewództwie zamojskim, gmina Horodło. Powierzchnia rezerwatu wynosi 93,57 ha.

Głównym przedmiotem ochrony na terenie rezerwatu są dobrze zachowane sta- rodrzewia dębowo-sosnowe. Występuje tutaj ekotyp sosny „matczańskiej” o dachów­

kowatym ułożeniu kory na strzale, charakterystyczny jedynie dla lasów strzeleckich.

Sosna występuje na 95% powierzchni rezerwatu, osiąga wysokość 33 m, a pierśnicę ponad 100 cm.

Celem pracy jest geobotaniczna charakterystyka występujących na tym terenie zbiorowisk roślinnych (ryc. 2).

Podstawą opracowania są wykonane w terenie metodą Braun-Blanąueta (1) i zestawione w tabelach zdjęcia fitosocjologiczne. Prace terenowe przeprowa­

dzono w sezonie wegetacyjnym 1984 r.

Dane geomorfologiczne, hydrologiczne, klimatyczne i glebowe omawianego tere­

nu zostały zamieszczone w oddzielnej publikacji (4).

I ! !

Stellario-Deschampsietum Grynia 1961

Zespół śmiałka darniowego i gwiazdnicy błotnej charakteryzuje duży udział Deschampsia caespitosa (do 50% zwarcia), któremu towarzyszą wy­

stępujące z dużą stałością Stellaria palustris, Ranunculus auricomus i Ca- rex gracilis. Udział roślin ze związku Calthion (Myosotis palustris, Tri­

folium hybridum, Crepis paludosa) i Filipendulo-Petasition (Lythrum sa-

licaria, Filipendula ulmaria, Valeriana officinalis) jest niewielki. Klasę

48 Maria Wawer, Adam Polski

—

Ryc. 1. Szkic sytuacyjny badanego terenu; 1 — granice rezerwatu, 2 — główny kom­

pleks lasów strzeleckich

Situation sketch of the investigated area; 1 — reservation borders, 2 — main com- plex of Strzelce forests

Ryc. 2. Rozmieszczenie przestrzenne zbiorowisk roślinnych rezerwatu Liski

Spatial distribution of plant communities of Liski

reservation

Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa 49 Molinic-Arrhenatheretea reprezentuje 15 gatunków: Trifolium pratense, Holcus lanatus, Festuca rubra, Rumex acetosa, Plantago lanceolatu, Poa pratensis, Geum riuale, Briza media, Alopecurus pratensis, Lathyrus pra­

tensis, Phleum pratense, Veronica chamaedrys, Prunella uulgaris, Cera- stium uulgatum i Ranunculus acer. Z gatunków towarzyszących większe stopnie pokrycia mają: Urtica dioica, Agrostis alba, Potentilla erecta, Gle- choma hederacea, Cirsium aruense, Lysimachia nummularia, Galium ver- num i Bidens tripartitus. Warstwa mszysta wykształca się bardzo słabo.

Zespół ten występuje na siedlisku pogrądowym w nieco obniżonej niecce bezodpływowej. Ze względu na małą liczbę wykonanych zdjęć fito- socjologicznych (3 zdj.), co związane było z niewielką powierzchnią zaj­

mowaną przez zespół na terenie rezerwatu, zrezygnowano z ujmowania go w tabelę fitosocjołogiczną.

Tilio-Carpinetum Tracz. 1962

Tilio-Carpinetum to zespół najczęściej występujący na terenie rezer­

watu. Jego stanowisko systematyczne zostało dokładnie omówione w pra­

cy dotyczącej grądów strzeleckich (5).

Drzewostan tworzą głównie dąb szypułkowy i sosna zwyczajna, w do­

mieszce występuje grab, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, brzoza bro- dawkowata i osika. Dęby osiągają znaczne rozmiary, dorastając do 30 m wys., a wiele sosen osiąga wymiary drzew pomnikowych (wys. ± 33 m i ok. 100 cm średnicy pnia). W podszyciu największy udział ma leszczyna, zaś grab i inne gatunki drzew odgrywają wyraźnie mniejszą rolę. Runo jest bujne, a jego skład florystyczny wskazuje wyraźnie na przynależność do związku Carpinion. Dość częsty składnik runa stanowi roślinność bo­

rowa (głównie Vaccinium myrtillus i Trientalis europaea), co wskazuje na zmiany w siedlisku związane z procesem bieldcowania. W związku z nie­

jednorodnym składem florystycznym zespołu wydzielono następujące pod­

zespoły:

Tilio-Carpinetum stachyetosum

(tab. 2)

Niewielkie fragmenty grądu niskiego występują wśród grądu typo­

wego w lokalnych obniżeniach terenu na obszarze całego rezerwatu, głów­

nie jednak w jego części północnej.

1. Facja z Impatiens nóli-tangere (zdj. 1—6) wykształca się na glebach o dość wysokim poziomie wód gruntowych, w lokalnych obniżeniach tere-

4 Annales, sectio C, vol. XLII

50 Maria Wawer, Adam Polski

nu, na powierzchniach kilkunastoarowych. Gatunek wyróżniający tę fację występuje masowo, tworząc górną warstwę runa. Inne rośliny rosną po­

jedynczo.

2. Facja z Milium effusum (zdj. 10—14) rozwija się w miejscach such­

szych niż poprzednie. W ciągu ostatnich lat obserwuje się na tym terenie tendencję do zajmowania coraz większych powierzchni przez prasownicę rozpierzchłą, co jest wynikiem obniżania się wód gruntowych.

3. Facja z Angelica silvestris (zdj. 15—16) występuje na terenie rezer­

watu rzadko. Dwa niewielkie płaty stwierdzono w SW części oddz. 124a.

Swoim składem florystycznym i warunkami glebowymi nawiązuje do podobnych zbiorowisk występujących na terenach sąsiednich (2).

5. Facja z Athyrium filix-femina (zdj. 17—19) występuje na mniej żyznych, ale wilgotnych siedliskach. Kilkuarowe płaty wykształcają się w N i W części oddz. 124 a. Zwarcie paproci (Athyrium filix-femina, Dryo­

pteris filix-mas i D. spinulosa) jest duże, często do 70%. Inne rośliny wy­

stępują pojedynczo.

Opisane wyżej zbiorowiska wykształcają się przeważnie na glebach skrytobielicowych wytworzonych z piasków gliniastych lekkich lub pia­

sków gliniastych mocnych.

Profil glebowy nr lw zdj. 14:

0— 2 cm ściółka liściasta;

3— 5 cm poziom próchniczny;

5— 20 cm pył ilasty, próchniczny, jasnoszary, ukorzeniony;

21— 47 cm glina średnia pylasta, jasnobeżowa, zbita, lekko wilgotna;

48—110 cm glina ciężka, pylasta, żółtobeżowa, zbita, lekko wilgotna z rdzawymi plamami.

Odczyn wierzchnich warstw gleby jest kwaśny, zasobność w fosfor i potas średnia (tab. 1).

Tilio-Carpinetum typicum

(tab. 3)

Grąd wysoki na terenie rezerwatu Liski jest zbiorowiskiem dominu­

jącym. Zajmuje ok. 70% powierzchni. Występuje na glebach brunatnych wyługowanych i skrytobielicowych wytworzonych z piasków gliniastych.

1. Facja ze Stellaria holostea (zdj. 20—22) spotykana jest bardzo często na obszarze lasów strzeleckich. Na terenie rezerwatu tworzy jednak małe, przeważnie kilkuarowe płaty. Gwiazdnica wielkokwiatowa występuje ła­

nowo w skupieniach prawie jedncgatunkowych. Niewielka grupa roślin­

ności borowej jest wskaźnikiem słabego bielicowania gleby.

Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa 51

X

&

<U OW

© l> co

© ci ci

O lO co © X X ci ©"

IO IO io r-Tco ©"

in m m

©~ co*

W) o

sO!d

io CM* CO oo m co co ci ,-i r-i ci ©* ci

T ab .

N ie k tó re w ła śc iw o śc i fi zy cz n e i ch em ic zn e g le b re ze rw at u L is k i S o m e p h y si ca l an d C h em ic al p ro p er ti es o f so il s in L is k i re se ry at io n P ro ce n to w y u d zi ał Z aw ar to ść

fi o>

fi O O

>» 3 _

.a 2 £

5 o s 'Oj; g 2 s

o o <5

C£

8.

u. ' OJ h,

snuinq jo nsntuną

‘OO^D

10N

O’H

zoo‘o—

zoo'o—S00‘0 soo‘o—20*0

zo‘o—so‘o so‘o—I‘O

ro—i

% Ul

I9A

3 pue sauo^g

% *

3M.o;aiapps lajózo

UI3 Ut

uozuoq jo tudaa LU O M nuiorzod 9so3fóq£jo

•ON JM

UO © © © © 05 03 CO 00

© m d cm co cmcm^cm

««r © o ci co ©* ©* ci © ©

o©© ©o©©

© © © © © o ©

© m co cm c- •-< oo mm© co mJ* co

©~

ci

— 03 CO

©~©

© © © ©~o ©

© © © © © ©

rH oo ©~ c3 © co tT «<!«* Tf

t»^©mr ©^©

© © X m T^mm

cm in m m

m m © CM © © © CM

CM ©

r-ł © © m v-< co CO CM CM CM H CM

© Cl T~4 co —<

o c

m t> m © © Hm

r—*4©© e © c*

£ CM —< CM

C © r- No

© © © CM co CM m ©

»—1 ^{Tt< r—4}

© m »-<»-< co r-ł , t-h « t> c-

CM © m CJ CS CO CM © CM T—4 e- t— •g © CM © © CM © © ©

©o© ©©©©^

© o” o* © © © © © © CM ©~ ©~ ©~

o © 05* ©* © ©

orno mm © m mm©

CMtJ< © CJm© T-< CM

©© © CM 03

J> © © ci ci © «-l m © © © -

ci co

52 Maria Wawer, Adam Polski

2. Facja z Asperula odorata (zdj. 23—28) to najbardziej rozpowszech­

niony typ lasu na terenie rezerwatu. Jest to las mieszany z dużym udzia­

łem obok dębu i sosny także graba, a niekiedy lipy. Warstwę krzewów buduje leszczyna, a w bujnej warstwie runa dominuje marzanka wonna.

3. Facja z Oxalis acetosella (zdj. 29—33) jest panującym typem lasu na terenie rezerwatu Liski obok grądu z marzanką wonną. Wykształca się na terenach płaskich lub lekko nachylonych o kwaśnym odczynie wierzchnich warstw gleby. W zbiorowisku ze szczawikiem zajęczym za­

znacza się większy udział sosny w drzewostanie. Obserwuje się także zu­

bożenie florystyczne tych części lasu.

Profil glebowy nr 2 w zdj. 27:

0— 1 cm 2— 20 cm 21— 30 cm 31— 55 cm 56—105 cm poniżej

105 cm

ściółka, typ próchnicy moder;

brunatnoszary, świeży, strukturalny piasek gliniasty mocny, przechodzi stopniowo w

szarobrunatny, świeży piasek gliniasty mocny;

brunatny piasek gliniasty lekki, strukturalny, świeży;

brunatna glina, oglejona, wilgotna;

glina lekka, brunatna.

Odczyn gleby jest kwaśny (tab. 1).

Potentillo albae-Quercetum (L i b b e r t 1933) K n a p p 1942

(tab. 4)

W N części rezerwatu występują niewielkie płaty roślinności, w któ­

rych obecność gatunków kserotermicznych upodabnia je do świetlistej dąbrowy typu podolskiego (2, 3). Jest to las mieszany z dominującym dębem szypułkowym. W domieszce występuje sosna i brzoza brodawko- wata. Zwarcie krzewów jest na ogół małe (20—30%). Runo bujne (zwarcie do 90%), ale zubożałe, gdy chodzi o gatunki uznane za charakterystyczne i wyróżniające dla dąbrowy świetlistej.

Z rzędu Quercetalia pubescentis występują: Melittis melissophyllum, Calamintha vulgaris, Potentilla alba i Campanula persicifolia, a mniej licznie i z mniejszą stałością Vincetoxicum ojficinale i Polygonatum odo- ratum. Zwraca uwagę znaczny udział gatunków barowych, wskazujący na tendencje rozwojowe dąbrowy świetlistej w kierunku boru mieszanego.

Zespół ten zajmuje siedliska żyzne o dużej zawartości substancji organicz­

nej. Podłoże wykazuje cechy gleb brunatnych zdegradowanych, w mniej­

szym stopniu kwaśnych.

Tab. 2. Skład florystyczny (Floristic composition of) Tilio-Carpinetum stachyetosum

Nr zdjęcia Nr oddziału Zwarcie warstwy a % Zwarcie warstwy a.%

Zwarcie warstwy b % Zwarcie warstwy o % Zwarcie warstwy d Powierzchnia zdj. m Liczba gat. w zadj.

Drzewa i krzewy:

Ouercus robur a Ouercus robur a1 Ouercus robur b Ouercus robur c Pinus silvestris a Carpinus betulus a Carpinus betulus a1 Carpinus betulus b Betula verrucosa a Betula verrucosa b Cerasus avium a.

Cera sus avium b Corylus aveliana b Yibumum opulus b Yibumum opulus o Tliła cordata b Acer platanoldes b Acer platanoldes c Evonymus verrucosa b 1. Carpinion:

Stellaria holostea Ranunculus auricomus Galiua schultesii Dactylis ascherson 2. Alno-Padion:

Festuca glgantea Circaea lutetlana Stachys silvatlca Mnium undulatum Eąuisetum silvaticum

3. Fagetalia:

Militia effusum Asperula odorata Catharinea undulata Sanlcula europaea

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

124b124b124b124b123d123d124b124al46a123d123d123dl45c145c124a124a124a124a124a S 60 50 50 70 50 70 50 80 80 70 30 90 30 60 80 50 80 40 60 T

• . • . 20 . • • 60 50 A

50 40 50 60 30 80 60 40 50 60 20 60 20 60 30 70 40 60 40 Ł 100 90 80 100 100 100 90 80 80 90 100 60 100 100 70 100 90 90 so 0

♦ • ♦ ♦ 10 ♦ 10 10 5 ^♦ 10 10 10 ♦ 10 20 10 10 10 S

200 150 200 400 400 250 200 200 150 200 150 200 100 150 100 ao 100 100 80 e 21 27 26 23 25 28 32 32 38 30 29 30 38 42 36 29 24 34 36

4 2 1 2 3 5 5 8 6 7 2 1 1 3 2 4 7 4 4

♦ 6 4 V

• ♦ • • ♦ ♦ • 4 ♦ . ♦ ♦ .

♦ ♦

1 3 4 5 3 3 1 2 ♦ 3 3 2 3 3 4 1 1 V

1 ♦ ♦ 1 2

• • 2 • ♦ 1 IV

• 2 ♦ . ♦ ♦ ♦ ♦ 1 1

• • ♦ • • 1 • • • • ♦ 2 X 2 II

♦ ♦

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 1 ♦ 1 ♦ 1

1 IV

5 3 5 6 5 ^a 6 4 5 6 ♦ 4 2 6 1 3 3 6 3 V

♦♦ 1 ♦♦ ♦♦ •• II

♦ ♦ I

♦ I

• • • ♦ ♦ . • • • • .

♦ 1 I

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ II

• • • ♦ • ♦ • • ♦ • • • • • ♦ • ♦ II

. • . ♦ . • ♦ • ^♦ ♦ • . • • II

Ta. ♦ • • • ♦ • • • ♦ ♦ • • • • • II

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 1 1 ♦ III

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ . . • • . ♦ ♦ ♦ • III

1 ♦ . ♦ • ♦ • • • • • • • ♦ • ♦ II

♦ . ♦ • • • • • • ♦ II

• • • • • ♦ ♦ I

Carex silwatlca Paris ąuadrifolia Bpllobium montanum Aegopodium podagraria Lysimachia nemorum Galeobdolon luteum Asarum europaeum Actaea spicata Pulmonaria obscura Lilium martagon Scrophularia nodosa 4. Ouerco-Fagetea:

Moehringia trinenria Geum urbanum Geranium robertianum Yiola silvestris Rubus idaeus

Melittla mellssophyllu Me lica nutans Anemone nemorosa Eurhynchiua zeterst. . Vlola mirabills Calamintha vulgaris Lathyrus vemus 5. Towarzyszące:

Dryopteris spinulosa Athyrium filix-femina Oxalis acetosella Dryopteris fllix-mas Urtica dioica Majanthemum bifolium Galeopsis pubestens Yiola rivlniana Fragaria vesca Convallaria maialia Mycelis muralis Lysimachia vulgaris Rubus saxatllls Mnium cuspldatum Eurhanchium swartsii Stellaria media Galium remum Astrantia maior Angelica silvestris

1 1 . 2

♦ • 1 ♦ ♦ ♦ 1 • ♦ • 1 ♦ 1 ♦ ♦ ♦ 1

♦ ♦ ♦ ♦ • 1 1 ♦ ♦ . ♦ . • .

8 7 6 5 6 7 ♦ 2 ♦

i* ♦ 1 • ♦ ♦ • ♦ ♦ • •

♦ • ♦ • ♦ . • ♦ ♦ • ♦ • •

• • • ♦ ♦ • • • • ♦ ♦ ♦ ♦

♦ • ♦ ♦ • ♦ ♦ ♦ • . •

♦ 6 6 7 • • • • ♦ • •

• ♦ a ♦ . ♦ . • . ♦ ♦

1 2 ♦ ♦

• 1 ♦ . . 2 . . • • 1 •

♦ ♦ • • • • ♦ •

• ♦ • • • ♦ • ♦ •

♦ ♦

• • • • • • • • ♦ • ♦ • • •

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 1 ♦ ♦ ♦ ♦ • ♦ ♦ ♦ ♦ ♦

♦

1 ♦ • ♦ ♦ ♦ • • • ♦ ♦ ♦ ♦ 1 •

♦ ♦ . ♦ • ♦ ♦ ♦ • • • • • ♦ • ♦

♦ ♦ • • ♦ . • ♦ ♦ • 1 ♦ ♦

jm ♦ ♦ • . • ♦ ♦ • ♦ ♦ • • • ♦ ♦ • •

• • . ♦ ♦ • ♦ ♦ ♦ • ♦ • • •

♦ 1 2 • . ♦ • • 1 • • • • 3 •

♦ ♦ • . • • • • ♦ ♦ • ♦ • •

♦ . ♦ • ♦ • • • • • • ♦

♦ ♦ • •

♦ ♦ • • •

V V IV IIIIII II II II II II II II II I I I I IV IV III III III II II II II II I I

V IV IV IV IV IV IV IV III III III III III III 111 III

II II II Deschampsia caespitosa 4/*, 16/*, 19/*

14/*, 16/*, Aruncus sllvester 6/*, 13/- Hieracium 19/*, Gat. sporadyczne: AJuga reptans 4/*,19/+, 14/*

murorum 5/*, 14/*, 15/*, Torilis Japonica o/*, !-»/▼, •«/▼»

Trientalis europaea 7/1, 19/*, Oxalls stricta 7/*, 19/*, Poa nemoralls 13/-*, 16/*, HierochlRe australis 15/+, 19/+.

Maria Wawer, Adam Polski

Annales UMCS, sectio C, vol. XLII, 4

Tab. 3. Skład florystyczny (Floristic composition of) Tilio-Carpinetum typicum

Br zdjęcia 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

■r oddziału 123123 123 124 124 123 145 146 146 124 124 124 145 146 S Zwarcie warstwy aM 50 90 70 80 50 80 80 80 70 30 30 30 80 60 T

Zwarci o warstwy 30 70 20 20 20 20 A

Zwarcie warstwy 40 30 40 80 50 70 80 70 90 40 50 30 70 70 ^Ł Zwarcie warstwy c% 90 90 80 60 80 70 70 ^CO 70 90 80 80 70 90 0 Zwarcie warstwy d% 20 10 10 10 5 10 10 5 10 20 10 10 5 10 Ś Powierzchnia zdjI. 200 200 200 200 200 250 200 400 400 200 200 250 200 200 e Liczba gat. w zdj. 34 28 35 35 28 40 35 ¹¹ 33 28 39 35 27 37 Drzewa i krzewy:

Ouercus robur a Ouercus robur a, Ouercus robur bA Ouercus robur c Pinus silrestris a Carpinus betulus a, Carpinus betulus bA Carpinus betulus e lilia cordata a, Tilia cordata bA Betula rerrucosa a Betula rerrucosa b Corasus arian a, CeraaU3 nr lun bA Corylus arellaaa b Sorbus aucuparia b Kronynus rerrucosa b Yiburnusa opulus b 1. Carplnion:

Stellaria holostea Galiun schultesii Curez pilosa Hclaspyrun panorosuń Dactylis aschersonlana 2. Alno-Padion:

Bąuisetan silraticun Circaea lutetlana Festuca gigantca Stachys silratica Hniun undulatun 3. Fag«talia:

Hlllnn effusun 1 ♦ Asperula odorata . . Sanieula europaea . Cnth&rlnea undulata . + Brachypodir.n sllratlcun+

Asaron europaeun ♦ 1 Parło quadrlfolia . Carez silratica . ♦ Pulnonarla obscura . 1 Inpatiens noll-tangere . , Bpilobiun nontanun . Oaleobdolon luteun . . Prlnula elatlor . . Lilian nartagon . .

7 1 6

12

♦

6 5 6

♦ 4 1♦

4

♦ 7

♦

♦ . 4

♦

2 Y

i 8 2 ⁱ 1 2 4 5 ⁱ 3 3 3 4 4 V

1 7 2 2

♦ ♦ 1 1 ♦ 1 ♦ ♦ ♦ IY

• 1 ♦ ♦

♦ ♦ • • ♦ ♦ • • ♦ II

• ^♦ l •

♦ • • 1 • • II

♦ ♦ ♦ ♦ 2

♦ ♦ ♦ III

2 5 3 7 4 6 7 7 8 5 4 2 6 7 Y

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ Y

♦ ♦ I

• • • • ♦ • • • • ♦ • I

8 8 7 ♦ II

• • • • • ♦ ♦ I

• • • • • ♦ ♦ I

• • • • • • ♦ ♦ I

• • • • ♦ ♦ I

♦ e ♦ ♦ II

♦ ♦ I

♦ ♦ I

• • ♦ ♦ I

• • • • • ♦ • • • ♦ I

4. Querco-?ag*tea:

Hoehringia trinerria ♦ Relittis nelissophyllun*

Helloa nutana ♦

Yiola silrestris ♦ Yiola nirabills .

Ge na urbanun .

Anesoue nenorosa 1

Burbynchiun zetterstedti Rubns caesius

Calu&intha rulgarls ♦ Geraniun robertianun .

lubrs ldaeus •

Carez digitata 5. Yacclnlo-Piceetea:

Trientalis europaea ♦ Yacclnlun nyrtlllus ♦ Pteridlun aąulllnun ♦ Yeronica officinalis Połytrichun attenuatun ♦ Calanagrostlo arundlnacea Hieraciun lachenalll . Pirola Łinor

Solidago rlrga-aurea 6. Towarzyszące:

Kajanthenua bifollun ♦ Conrallaria saialle ♦ Rubus cazatllis ♦ Ozalis acetosella ♦ Fragaria rosca ♦ Dryopteris filiz-nas ♦ Dtyrop&erls spinulosa ♦ Yiola ririniana Galeopsis pubescens ♦

Luzula pilosa ♦

AJuga reptans

Galiun rernun ♦

Urtica dioica .

Athyriun filiz-fenina ♦ Hniun cuspldatun . Hycelis nuralls Eurhynchiun swartsii ♦ Hypnus cupressifome ♦ Lysinachia rulgarls . Angelica silrestris ♦

Y IYY IY III II II II II II II III

III IIIII I I I I I I Y Y Y IY IY IY IY IY IY IIIIII IIII II II II IIII IIII Gat. sporadyczne: Deschanpsia caespitosa 22/*, 26/+, Hieraciun nurorun 22/*, 24/*, Veronica chamaedrys 23/+, 24/+, Hniun affine 28/*, 31/*, Pohlia nutans 24/*, 26/*, Canpanula pcrsicifolia 30/+, Thallctrun aqulleglifollun 25/+, Hieraciun

sagittatun 27/*.

Maria Wawer, Adam Polski

Annales UMCS, sectio C, vol. XLII, 4

Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa 53

Profil glebowy nr 3 w zdj. 36:

0— 3 cm 4— 6 cm 7— 10 cm 11— 20 cm 21— 50 cm 51—110 cm

ściółka miernie rozłożona;

piasek słabogliniasty, średnio- i drobnoziarnisty, świeży;

piasek gliniasty mocny, świeży, jasnobrunatny;

glina lekka, silnie spiaszczona, pylasta, próchniczna, szarobrunatna, ukorzeniona;

pył zwykły, szaro-popielato-brązowy, lekko wilgotny;

glina średnia, pylasta, słaboszkieletowa, pomarańczowo-brązowa z rdza­

wymi plamami.

Odczyn górnych warstw gleby jest kwaśny, zasobność w fosfor zła, a w potas średnia (tab. 1).

Pino-Quercetum Ko zł. 1925 em. Mat. et Polak. 1955

(tab. 5)

Płaty tego zespołu wykształciły się na lokalnych, niewielkich wznie­

sieniach w W części oddz. 145c i 146c. Drzewostan o zwarciu 70—80%

składa się głównie z dębu szypułkowego i sosny zwyczajnej z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej. Warstwę krzewów tworzy leszczyna, jarzębina i kruszyna (zwarcie ok. 50%). W runie (zwarcie 70—80%) prze­

ważają gatunki borowe, a przede wszystkim Vaccinium myrtillus. Dużą liczbę gatunków z klasy Querco-Fagetea tłumaczyć można niewielkim udziałem sosny w zespole oraz bliskim sąsiedztwem Tilio-Carpinetum i niewielką powierzchnią opisywanych płatów. Zespół występuje na gle­

bach skrytobielicowych wytworzonych z piasków gliniastych.

Stanowisko systematyczne zespołu omówiono w pracy o borach nad­

leśnictwa Strzelce (6).

Profil glebowy nr 4 w zdj. 43:

0— 3 cm 4— 30 cm 31— 70 cm 71—130 cm

ektoprócbnica typu moder;

piasek gliniasty lekki, szary, próchniczny, ukorzeniony;

piasek gliniasty lekki, brunatnordzawy, drobne plamy i zacieki próch- niczne;

piasek gliniasty mocny, jasnopomarańczowy z rdzawymi plamami, wil­

gotny, u dołu ślady oglejenia.

Odczyn wierzchnich warstw gleby jest kwaśny (tab. 1).

Maria Wawer, Adam Polski

Tab. 5. Skład florystyczny (Floristic composition of) Pino-Quercetum

Nr zdjęcia 39 40 41 42 43

Nr oddziału 145c145c146c146c146c S

^warcie warstwy a% 70 70 30 30 90 T Zwarcie warstwy b% 70 60 50 50 30 A Zwarcie warstwy c% 90 70 30 60 80 Ł Zwarcie warstwy d% ? ♦ ♦ 10 + 10 9 o Powierzchnia zdjęcia w cr 200 200 100 100 150 Liczba gatunków w zdjęciu 41 35 33 31 30 fl Drzewa i krzewy:

Quercus robur a 5 7 6 7 8

Quercus robur b ♦ + V

Quercus robur c ♦ ♦ • +

Pinus 8ilvestris a 3 3 1 2 IV

Betula yerrucosa a ♦ e 11

Betula yerrucosa b ♦

Corylus ayellana b 4 6 4 4 2 tr

Corylus ayellana c ♦ * V

Sorbus aucuparia b 1 ♦ ♦ IY

Frangula alnus b ♦ • *• ♦ • III

1. Pino-Quercetum:

Hieracium lachenalii ♦ ^♦ e 1 ♦ IV

Pirola rotundifolia ♦ ♦ ♦ e III

Scorzonera humilis ♦ ^♦ II

Yeronica officinalis ♦ • • • ♦ II

2. Vaccinio-Piceetalia:

Yaccinium myrtillus 3 2 4 4 6 V

Melampyrum pratense ♦ ^♦ ♦ + IV

Trientalis europaea 1 ♦ ♦ ♦ IV

łirola minor ♦ * ♦ II

Pirola secunda ♦ ♦ II

Yaccinium vitis-idaea ♦ ♦ II

Polytrichum attenuatum • ♦ ♦ • II

3. Vaccinio-Piceetea:

Entodon schreberi ♦ ♦ 1 III

Pteridium aęuilinum ♦ 1 II

Calamagrostis arundinacea ♦ • 2 • • II 4. Ouerco-Fagetea:

Melica nutans ♦ 2 ^♦ III

Milium effusum 1 ^♦ II

Asperula odorata ♦ ^♦ • 11

Melittis melissophyllum ♦ • «• ♦ 11

Moehringia trinerria ♦ ♦ • • 11

Catharinea undulata ♦ ^♦ II

Brachypodium silyaticum ♦ ^♦ 11

Carex digitata ♦ ♦ II

Rubus hirtus ♦ ♦ II

Carez umbrosa ♦ ♦ II

Dactylis ascheraoniana ♦ ^♦ ir

Anemone nemoroaa ♦ ♦ ii

Calamintha yulgaris • • ♦ ♦ ii

5. Towarzyszące:

Convallaria maialis 2 3 1 1 ♦ V

Galium yernum ♦ ♦ ♦ ♦ IT

Majanthemum.abifolium 2 ♦ ♦ ♦ IV

Rubus sazatilis ♦ ♦ 1 ♦ IV

Luzula pilosa 1 ♦ + • • III

Dryopteris spinulosa 2 ♦ 1 • III

Dryopteris filiz-mas 1 • 1 ♦ III

Yiola riziniana ♦ ♦ ♦ 111

Fragaria yesca ♦ i • ♦ ■* III

Hypnum cupres3iforme ♦ • ♦ ^♦ • III

Galeopsis pubescens • ♦ ♦ • II

Lysimachia yulgaria • ♦ ♦ II

Yeronica chamaedrys ♦ • • «■ • II

Deschampsia caespitosa • ♦ ♦ • II

Potentilla erecta ♦ • ♦ 11

Athyrium filiz-femina ♦ ♦ • • • II

Hierochlfle australis ♦ • ♦ • 11

Mnium cuspidatum ♦ ♦ • • II

Agrostis yulgaris 1 • ♦ • • II

Campanula persicifolia • ♦ • • ♦ II

Hypericum perforatum • + ♦ • II

Briza media • • ♦ ♦ II

Gatunki sporadyczne: Molinia coerulea 39/+, Agrostis canina 39/*, Pulmonaria cbscura 39/*, hycelis muralis 39/*, Eąuisetum prrtense 39/*, Astrantia rnaior 40/*, Knium undulatum 40/ + , Cytisus nigricans z* 1 /♦, Lilium martagon 41/*, Festuca gigantea 41/ + , Brachythecium starkei 41/*, Aegopodium podagraria 42/*, Asarum europaeum 42/♦ , Rnbus caesius 43/+, Prunella vulgaris 43/ + , Polytrichum piliferum 43/ + .

Zbiorowiska roślinne rezerwatu Liski koło Hrubieszowa 55 Zbiorowisko antropogenne z Picea excelsa

Pozostawiony po „wykorzystaniu plantacji choinkowej” młodnik świer­

kowy w wieku 20 lat przedstawia silnie zantropogenizowane zbiorowisko, nawiązujące florystycznie do Tilio-Carpinetum. W warstwie drzew, obok świerka, występują pojedynczo dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, brzo­

za brodawkowata. W podszyciu masowo występuje leszczyna (zwarcie do 70%). Runo wskutek znacznego zacienienia rozwija się słabo Zaznacza się ilościowa przewaga gatunków grądowych nad borowymi. Masowo wy­

stępuje Oxalis acetosella, większe skupienia tworzą także Majanthemum bifolium, Conuallaria maialis i Asperula odorata. W słabo wykształconej warstwie mszystej przeważa Catharinea undulata i gatunki rodzaju Mnium. Wprowadzony sztucznie świerk na siedlisku lasu grądowego przy­

czynia się do procesu degradacji gleby i wkraczania roślin borowych.

Regeneracja gleby i zbiorowisk roślinnych może nastąpić po wprowadze­

niu właściwego dla danego siedliska składu gatunkowego drzewostanów.

Zbiorowisko nie zostało ujęte w tabelę fitosocjologiczną.

PIŚMIENNICTWO

1. Braun-Elanquet J.: Pflanzensozaologie. II. Auflage, Wien 1951.

2. Czerwiński A.: Charakterystyka fitosocjologiczną lasów hrubieszowskich.

Fragm. Flor. Geobot. 16 (2), 331—356 (1970).

3. Matuszkiewicz W., Matuszkiewicz A.: Materiały do fitosocjologicz- nej systematyki ciepłolubnych dąbrów w Polsce. Acta Soc. Bot. PoL 25 (1), 27—72 (1956).

4. Wawer M.: Zbiorowiska olsowi i łegowe nadleśnictwa Strzelce koło Hrubie­

szowa. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectdo C 32, 141—161 (1977).

5. Wawer M.: Grądy nadleśnictwa Strzelce koło Hrubieszowa. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 33, 289—307 (1978).

6. Wawer M.: Zbiorowisko leśne z Carex brizoides, Potentillo albae-Quercetum i bory nadleśnictwa Strzelce koło Hrubieszowa. Ann. Univ. Mariae Curie-Skło­

dowska, sectio C 34, 147—161 (1979).

PE3IOME

npeącTaBJieHbi pe3yjibTaTbi

reo6oTannHecKnx nccneflOBaiinfi,

JI

Xpy6euiOBa

BereTapnoHHOro ceooua 1984 r.

ocuOBe

<J>HTOCouMOJiorMHecKMX

(Taóji. 2—5)

noHBeHHbix

pa3pe3OB (TaóJi. 1) aBTOpbi oxapaxTepn3OBajiM

accounaiuoi: Stellario-

-Deschampsietum, Tilio-Carpinetum, Potentillo albae-Quercetum, Pino-Quercetum

u

Picea excelsa. TnasubiM o6*beKTOM oxpanbi Ha Tep-

P

3anoBeflHnxa

xopoiuo coxpaHMBiunecH

xapaKTepHbiii ^

Hee

c BbicoKO

Kponofi Ha

56 Maria Wawer, Adam Polski SUMMARY

Results of geobotanical investigations carried out in vegetative season 1984 in Liski reservation near Hrubieszów were presented. On the basis of phytosocio­

logical records (Tables 2—5) and soil profiles (Table 1) the following associations occurring here were described: Stellario-Deschapsietum, Tilio-Carpinetum, Poten­

tillo albae-Quercetum, Pino-Quercetum and an anthropogenic community with Picea

excelsa. The main subject to preservation upon the area of reservation is well-

-maintained oak-pine ancient forest as well as, characteristic of these areas, an

ecotype of ”matczańska” pine with imbricated bark on its trunk.