• porady dla farmaceutów
• pytania do pacjentów
ST A N O W IS K A , O PIN IE , I N FO R M A C JE
Geny zlokalizowane w DNA potrzebują in-strukcji, kiedy rozpocząć działanie i co należy tworzyć. Ta instrukcja dawana jest im przez epi-genotyp, system otaczający „gorset” DNA, któ-ry kontroluje chromatynę, czyli DNA i białka histonowe. Procesy epigenetyczne zachodzące w „gorsecie” DNA są wrażliwe na zmiany śro-dowiskowe.
Prof. Eva Jablonka w swoich badaniach i publikacjach mówi, że dieta (nadmiar lub nie-dobór jedzenia), różne substancje chemiczne zwłaszcza pestycydy, palenie tytoniu i wiele innych czynników działających na rozwijający się płód, a nawet na dojrzały organizm, może mieć wpływ na przyszłe pokolenia, czyli być dziedziczone.
Medycyna ekologiczna lub ekologia klinicz-na bada i ocenia wpływ czynników środowisko-wych na człowieka, kładąc szczególny nacisk na skutki działania pokarmów, środków chemicz-nych, wody, jakości powietrza w pomieszcze-niach (w domu, pracy, szkole) i na otwartej prze-strzeni. Pozwala nam prawidłowo zrozumieć każdy proces chorobowy w oparciu o genetyczny profi l danego chorego i środowiskowe czynniki stresujące - stresory (działające w najbliższym otoczeniu, miejscowe i globalne).
Istnieją cztery kategorie czynników środo-wiskowych (tzw. „total body burden”, całko-wite obciążenie organizmu) - przyczyniające się do STRESU, które mogą wywołać chorobę (E. Weir, 2002).
Stresory chemiczne:
Substancje organiczne: jak formaldehyd, fenol, benzen, toluen, ksylen, pochodne gazu ziemnego, ropy naftowej i węgla; związki chlo-rowane, w tym chloroorganiczne, pestycydy, chloroform, pentachlorofenole, wielochlorki bifenylu.
Środki chwastobójcze: jak 2,4 - D. I inne pestycydy.
Substancje nieorganiczne: jak rtęć, ołów, kadm, aluminium, azbest, chlor, tlenki azotu, SO2, ozon, miedź, nikiel, substancje narkotycz-ne, dym tytoniowy, leki i inne.
Stresory fi zyczne:
• wysoka i niska temperatura otoczenia, gwałtowne zmiany pogody, skoki tempera-tury, ciśnienia,
• hałas, dodatnio i ujemne naładowane
jony, promieniowanie elektromagnetyczne (pełny zakres spektrum),
• promieniowanie jonizujące (promieniowanie RTG, wybuch atomowy, awaria reaktora ato-mowego, napromieniowana żywność, radon).
Stresory biologiczne:
• bakteria, wirusy, grzyby (pleśnie), pasoży-ty, pokarmy, łupież zwierzęcy, kurz i pyłki drzew, traw i chwastów.
Stresory psychologiczne
Każdy długotrwały stres psychologiczny w rodzinie (alkoholizm, długotrwała choroba, śmierć, rozpad rodziny, strata majątku z powo-du np. pożaru itp., problemy w pracy).
Defi nicja - schorzeń alergicznych
Wg. Therona G. Randolpha ojca medycyny ekologicznej - „to zmieniona reaktywność na czynniki środowiskowe”, początek XXI wieku to „część ogólnej nadwrażliwości, to reakcje kliniczne, które mają znane i ustalone mechani-zmy immunologiczne”.
Z kolei, reakcje alergiczne podzielili na za-leżne od IgE oraz niezaza-leżne od IgE, np. w któ-rych biorą udział inne immunoglobuliny jak IgA, IgG i IgM.
W zależności od miejsca ekspresji nadwraż-liwości związanego z wydzielaniem IgE obser-wujemy różne objawy, np.: alergia na pokarm, alergiczny wyprysk na skórze, katar alergiczny lub astmę oskrzelową atopową. W sumie kryto ponad 40 000 związków mogących wy-wołać alergię u osób z nadwrażliwością. Jeżeli obydwoje rodzice cierpią na alergię, zagrożenie dziecka wzrasta do 60 - 70 %.
Podział alergenów i okresy ich aktywności Alergeny wziewne:
• białka roztocza kurzu domowego,
• sierści zwierząt domowych,
• pyłki roślin - szczególnie drzew wiatropyl-nych, traw i chwastów.
Komunikaty o aktualnym i prognozowanym stężeniu pyłku roślin dostępne sa pod adresem Serwisu Alergologicznego Ośrodka Badań Alergenów Środowiskowych - informacje do-stępne m.in. w internecie - www.alergia.org.pl, www.apsik.pl. Należy pamiętać o różnym
ST A N O W IS K A , O PI N IE , IN FO R M A C JE
czasie kwitnienia (pylenia) tej samej rośliny w różnych regionach geografi cznych.Alergeny pokarmowe:
• mleko, orzechy, jaja, soja, ryby, białka zbóż, cytrusy, czekolada.
Alergeny zawodowe:
• lateks (rękawiczki, smoczki, prezerwatywy),
• mąka w piekarnictwie i wiele innych.
Alergeny kontaktowe:
• biżuteria, zapięcia zegarka, sprzączka pa-ska, metalowe,
• guziki z zawartością chromu lub niklu.
By ułatwić identyfi kacje potencjalnych kontaktów pacjenta z różnymi stresorami Dr L. Marshall opracowała formułę mnemotech-niczną w postaci pseudo - wzoru chemicznego O2 P2 HNF - przydatną w czasie wywiadu:
Przypadki zaczerpnięte z codziennej Praktyki farmaceuty:
Pacjent zgłasza w Aptece Farmaceuta zalecił Przyczyny błędu
Zaczerwienione bolesne spojówki
Rumianek do przepłukiwania oczu, który spowodował
opuchnięcie powiek
Farmaceuta nie dopytał o uczulenia pacjenta.
U pacjenta nigdy nie wystąpiło uczule-nie na rumianek, ale uczulony był na pyłki innych roślin.
Katar Krople obkurczające
w wysokiej dawce
Farmaceuta błędnie zidentyfi kował pacjenta.
Nie była nim osoba zgłaszająca się do apteki, ale 5 - letnie dziecko.
Suchy męczący kaszel Syrop prawoślazowy
Farmaceuta nie dopytał o przyczynę kaszlu, a nasilał się nad ranem, po wstaniu z łóżka, z objawami łzawienia i zaczerwienienia spojó-wek (uczulenie na roztocza). Wykluczono inne przyczyny kaszlu.
Pacjent nie miał objawów uczuleniowych w Polsce.
Wyjazd w cieplejszy klimat szybko wywołał reakcje.
Zgło-sił się do apteki z zamiarem skompletowania apteczki.
Nie zalecił ....
- brak zaopatrzenia w lek
Farmaceuta nie dopytał o uczulenia pacjen-ta i nie zaradził im. Pacjent nie przewidział zmiany klimatu i nie zabrał ze sobą leku.
W okolicy nie było apteki, a ponadto nie umiał porozumieć się w obcym języku.
Pacjent chce podjąć próbę
odczulania w kwietniu Skierował do lekarza
Odczulanie na alergeny należy podjąć trzy mie-siące przed pyleniem. Farmaceuta nie dopytał, jaki to alergen. W kwietniu możliwe jest tylko łagodzenie objawów. Okazało się ponadto, że pacjentka jest w ciąży, co jest p/wskazaniem do odczulania. Tych informacji można było udzielić już w Aptece.
O Otoczenie Czy pacjent mieszka w pobliżu składowiska niebezpiecznych odpadów lub zakładów przemysłowych emitujących zapach środków chemicznych?
O Odżywianie Z jakiego źródła pochodzi woda pitna i żywność?
Jak często spożywane są ryby, mleko, czy cukier itp.?
P Pomieszczenia Czy Dom był zbudowany > 40 lat temu? (przed wycofaniem farb zawierających metale ciężkie). Czy są stosowane pestycydy w domu, ogrodzie lub w pomieszczeniach zwierząt domowych?
P Praca Jak wygląda miejsce pracy pacjenta, jakość powietrza, w nim i wykonywane czynności?
H Hobby Czy wykonywane zajęcia wymagają szkła witrażowego, farb olejnych, lakierów itp.?
N Nawyki Czy pacjent lub ktoś z rodziny pali? (papierosy, haszysz).
Jakie środki higieny osobistej sa używane?
Czy oprócz leków, jakie lekarz przepisał - zażywane są inne leki dostępne bez Rp lub leki przygotowywane w domu ?
ST A N O W IS K A , O PIN IE , I N FO R M A C JE
Podsumowanie
Pacjenci cierpiący na alergie, a zwłaszcza Ci, którzy spostrzegają u siebie nieznane dotąd objawy, szukają potwierdzenia i porady w pla-cówce Służby Zdrowia im najbliższej, a więc Aptece. Życzliwość i profesjonalizm pierw-szego pracownika ochrony zdrowia, budują-cego swoje doświadczenie zawodowe na edu-kacji i komuniedu-kacji, nawet jeśli nie wiąże się to bezpośrednio ze sprzedażą leków daje Nam Aptekarzom naszą wiarygodność wobec pacjen-ta w bezpiecznej Farmakoterapii i Profi laktyce.
Dr farm. Andrzej Deląg Kierownik i właściciel Apteki Pod Orłem A. Deląg S.J. ul. Czajki 1, 44-114 Gliwice, Przewodniczący Komisji ds. Zawodu Śląskiej Izby Aptekarskiej w Katowicach
http://www.youtube.com/aptekadelag Bibliografi a:
1. Dr Józef Krop - Ratujmy się - elementarz medycyny ekologicznej - 2009r.
2. „Apteka Plus Pacjent - Farmaceuta jako profesjonalny doradca” redaktor prowa-dzący: prof. zw. dr hab. Jerzy Brandys - kierownik Pracowni Farmakoepidemiolo-gii i Farmakoekonomiki na Wydziale Far-maceutycznym CM UJ.
Uproszczony kalendarz pyleń rośliń, drzew i krzewów, będących źródłem najczęstszych alergenów w Polsce
Źródło: www.forumzdrowia.pl
Różnorodne pyłki roślinne Źródło:
http://pl.wikipedia.org
ST ANOWISKA, OPINIE, INFORMACJE
mgr farm. Damian Nowak