W świetle socjologii rodziny

2.4.3. W świetle socjologii rodziny

Zakorzeniona przez antykoncepcję tzw. mentalność antykoncepcyjna wiąże się z tworzeniem programów prowadzących do przemocy wobec ludzkiej seksualności i prokreacji⁵⁸⁴. Justyna Szulich-Kałuża zaznacza, że przekazy medialne ukazują antykoncepcję w kategorii nowoczesnego dobrodziejstwa, które zapewnia człowiekowi nieograniczoną wolność. Oferowanie rozerotyzowanych obrazów w licznych programach telewizyjnych oraz na stronach internetowych jest szczególną formą napędzania i utrwalania nieuporządkowanych zachowań związanych ze sferą dotyczącą życia seksualnego człowieka585. Nowe środki antykoncepcyjne pozwoliły na osiągniecie nowej jakości obcowania seksualnego⁵⁸⁶. W rezultacie oddzielnie życia seksualnego od prokreacji i uwolnienie tej sfery od wpływu norm religijnych i obyczajowych, stało się przyczyną traktowania pożycia seksualnego w odniesieniu jedynie do fizjologicznych potrzeb człowieka587. Działania oparte na stosowaniu antykoncepcji, uwzgledniające w szczególny sposób znaczenie chwilowej przyjemności, doprowadziły do zniekształcenia więzi seksualnej w małżeństwie przez sprowadzenie jej do poziomu wzajemnego używania. W efekcie seksualność zaistniała niezależnie od prokreacji i nabiera podwójnego znaczenia. Staje się

579 Z. Szymański. Antykoncepcja. Ocena moralna. W: Słownik małżeństwa i rodziny. Warszawa-Łomianki: 1999 s. 20.

580

Wosicki red. Lekceważone zagrożenie, czyli dlaczego antykoncepcja niszczy małżeństwo s. 21. 581 Siwak. Wokół płodności kobiety s. 49.

582 Zadroga. Antykoncepcja kontra natura s. 1117.

583 J. Goleń. Motywy zawarcia małżeństwa sakramentalnego. Studium z Duszpasterstwa Rodzin w świetle badań narzeczonych. Lublin 2013 s. 71. F. G. Hellίn. Rodzina, miłość, małżeństwo i prokreacja. W: W trosce o dobro małżeństwa i rodziny. Dzieci: Rodzina i społeczeństwo w nowym tysiącleciu. Red. M. Brzeziński. Lublin 2014 t. 4 s. 228.

584

J. Królikowski. Niedocenione aspekty nauczania Pawła VI w encyklice Humanae vitae. „ŻP” n. 3/2011 s. 40-41.

585 J. Szulich-Kałuża. Medialny obraz naturalnych metod planowania rodziny w polskiej prasie codziennej. W: Naturalne Planowanie Rodziny w ujęciu wybranych dyscyplin naukowych. Red. W. Wieczorek i in. Lublin 2008 s. 359.

586 K. Slany. Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków 2002 s. 104. 587 Szulich-Kałuża. Medialny obraz naturalnych metod planowania rodziny w polskiej prasie codziennej s. 359.

111 środkiem do samorealizacji oraz podstawowym mechanizmem osiągania i wyrażania intymności człowieka588

.

Kształtowanie świadomości człowieka w kierunku antykoncepcyjnego wyzwolenia oraz powszechne stosowanie sztucznej regulacji poczęć prowadzi do tzw. myślenia antykoncepcyjnego⁵⁸⁹, w ramach którego człowiek ukazywany jest jako niewolnik własnych popędów. Nie może on nad nimi zapanować, dlatego stosując metody antykoncepcyjne zyskuje fałszywą wolność bez odpowiedzialności590. Postawa antykoncepcyjna „zwalnia człowieka od odpowiedzialności i trudu dojrzewania człowieczeństwa”591. Zamazuje granicę między tym, co jest „naturalne” a tym, co jest „nienaturalne” w sferze ich seksualności i rozrodczości⁵⁹². Sztuczne metody regulacji poczęć utrwalają błędne nawyki, uniemożliwiając naturalne sterowanie sobą i swoimi popędami593. Kobiety, które rozpoczynają stosowanie antykoncepcji stają się zniewolone oraz uprzedmiotowione. Antykoncepcja sprawia, że człowiek żyje w świecie pełnym zakłamania i samowoli594

. Postawa antykoncepcyjna nie ogranicza się jedynie do więzi małżeńsko-rodzinnych, ale wpływa wyraźnie na szersze stosunki międzyludzkie przez formowanie błędnej opinii publicznej wobec wartości życia człowieka i jego godności, usprawiedliwiając przerywanie ciąży, niewierność małżeńską oraz rozwody595. Współcześnie coraz częściej można spotkać fascynację związaną z wykluczeniem rodzicielstwa ze współżycia seksualnego596

. Przy stosowaniu antykoncepcji seks stanowi bowiem najwyższą wartość⁵⁹⁷. Jednak społeczne następstwa antykoncepcji widoczne są także w opóźnieniu psychiczno-społecznego dojrzewania oraz utrudnianiu odpowiedzialności, drastycznym spadku liczby urodzeń598

, dyskryminacji rodzin wielodzietnych oraz komercjalizacją sfery seksualnej człowieka. Ewa

588

A. Giddens. Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa 2001 s. 225. Tenże. Socjologia. Warszawa 2004 s. 126-163.

589 Mentalność antykoncepcyjna nazywana jest także w literaturze przedmiotu „antykoncepcyjnym stanem umysłu” lub „antykoncepcyjną kulturą”, w świetle której ludzie są przekonani, że seksualność i prokreacja stanowią zupełnie dwa różne i odrębne elementy, wymagające zasadniczego rozgraniczenia. W: Eberstadt. Adam i Ewa po pigułce. Paradoksy rewolucji seksualnej s. 10.

590 M. Tabor. Antykoncepcyjne kłamstwa. „GŻ” maj-czerwiec 2001 s. 16.

591 B. Bassa. Dowartościowanie odpowiedzialnego rodzicielstwa. W: Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i działalność pastoralna. Red. R. Kamiński, G. Pyźlak, J. Goleń. Lublin 2013 s. 185.

592 J. Baniak. Między nakazem a wyborem. Antykoncepcja i aborcja w opinii licealistów i studentów. Na podstawie badań własnych. „KS” 2015 t. 3 n. 2 (6) s. 65.

593 H. Jarosiewicz. Utajona depresja, a środki antykoncepcyjne. „NPR” n. 3-4/2000 s. 19. 594

M. Szymańska. Antykoncepcja – uprzedmiotowieniem osoby w sferze płciowości i płodności. „ŻP” n. 4/2011 s. 92.

595 Instytut Prymasowski Ślubów Narodu. Manowce antykoncepcji. Warszawa 1987 s. 18. A. Katolo. Antykoncepcja jako negacja człowieczeństwa. „KST” n. 2/2003 s. 249-250.

596 Zadykowicz. Antykoncepcja s. 228.

597 Krajewski. Moralne zło antykoncepcji s. 31.

598 R. Ehmann. Medycyna bez etyki. Etyczne i medyczne aspekty stosowania środków antykoncepcyjnych i poronnych. „GŻ” n. 3/2001 s. 21. Zob. F. Adamski. Niektóre symptomy kryzysowej sytuacji rodziny w Polsce. W: Z badań nad rodziną. Red. T. Kukołowicz. Lublin 1984 s. 122-123. Tenże. Socjologia małżeństwa i rodziny. Wprowadzenie. Warszawa 1982 s. 236.

112 Budzyńska zwraca uwagę, że coraz częściej obserwuje się zmiany w ramach więzi emocjonalnej w rodzinie. Autonomicznie zawierane małżeństwa lub związki par kohabitujących opierają się głównie na wzajemnym uczuciu, uzurpując sobie prawo do rozwodu, w sytuacji gdy istniejąca między nimi więź emocjonalna zanika599

. Kwestia regulacji poczęć nabiera również szczególnego znaczenia dla upowszechniania modelu rodziny małodzietnej oraz świadomego rozdzielenia aktu współżycia seksualnego od podstawowej funkcji prokreacyjnej poprzez preferowanie jego roli uszczęśliwiającej600

. Mary Eberstadt pisze, że nie ma żadnego innego wydarzenia w historii ludzkości, które miałoby tak obszerny zasięg oddziaływania jak wynalezienie pigułki antykoncepcyjnej, która dała przyzwolenie na wszelkie niszczące działania (cudzołóstwo, zdrady, seks przedmałżeński itp.)⁶⁰¹ .Wartości wyznawane przez społeczeństwo, w którym żyje rodzina masowo przenikają do życia małżeńskiego i rodzinnego. Wszelkie działania wynikające z mentalności antykoncepcyjnej zagrażają więzi socjalizacyjnej, poprzez którą rodzina łączy się z szerszą społecznością. Skutki powszechnego stosowania antykoncepcji widoczne są w relacjach nie tylko między małżonkami, ale również między rodzicami i dziećmi.

Pojawienie się metod antykoncepcyjnych na rynku doprowadziło do tzw. marketingu antykoncepcji, który polega na reklamie środków antykoncepcyjnych, ich szerokim promowaniu, a także prowadzeniu tematycznych szkoleń i warsztatów dla lekarzy602

. Powszechne stosowanie antykoncepcji pociąga jednak za sobą konsekwencje dla gospodarki danego kraju, np. poprzez koszty związane z leczeniem skutków ubocznych po stosowaniu antykoncepcji⁶⁰³. Sytuacja ta przekłada się jednocześnie na jakość więzi ekonomiczno-gospodarczej w tym zakresie, w ramach której najpierw kupowanie środków antykoncepcyjnych, a następnie kosztowne niwelowanie negatywnych skutków zdrowotnych, wynikających ze stosowania sztucznej regulacji poczęć, prowadzi do trudności materialnych w rodzinie.

Z socjologicznego punktu widzenia metody antykoncepcyjne ograniczają liczbę dzieci do planowanych, a wielkość rodziny nie jest uzależniona od biologicznych właściwości organizmu kobiety, lecz wiąże się ze stosowaniem skutecznej metody zapobiegnia ciąży604

.

599 E. Budzyńska. Rodzinne więzi: dane, zadane, odrzucane? Socjologiczne refleksje nad przemianami rodziny współczesnej. W: Praca – więź – integracja: wyzwania w życiu jednostki i społeczeństwa: monografia poświęcona pamięci prof. zw. dr. hab. Władysława Jachera. Red. U. Swadźba, B. Pactwa, M. Żak. Wartości i więzi społeczne t. 2. Katowice 2015 s. 53.

600

F. Adamski. Młodzi przed ślubem. Koncepcje modelowe małżeństwa i rodziny świadomości nupturientów. Lublin 1977 s. 202.

601 Eberstadt. Adam i Ewa po pigułce. Paradoksy rewolucji seksualnej s. 8-9. 602 B. Białecka. Skuteczna sprzedaż iluzji. „Imago” n. 8-9(3-4/2012) s. 57. 603

M. i W. Grabowscy, A. i M. Niemyscy, M. i P. Wołochowiczowie. Zanim wybierzesz… s. 265.

604 L. Bakiera. Rodzina z perspektywy socjologicznej i psychologicznej: ciągłość i zmiana. W: Obrazy życia rodzinnego z perspektywy interdyscyplinarnej. „RSR UAM” XVII/2006 s. 106.

113 Łucja Badeńska wskazuje, ciekawym zjawiskiem jest związek między akceptacją ze strony małżonków stanowiska Kościoła dotyczącego norm moralnych regulacji poczęć a liczbą posiadanych dzieci. Małżonkowie bezdzietni i ci, którzy posiadają tylko jedno lub dwoje dzieci stanowią większość wśród tych osób, które odrzucają religijne normy regulacji poczęć. W pełni natomiast akceptują stanowisko Kościoła w tym obszarze małżonkowie posiadający kilkoro dzieci⁶⁰⁵. Odrzucenie nauczania Kościoła dotyczącego odpowiedzialnej regulacji poczęć sprzyja powstawaniu rodzin małodzietnych. Badania socjologiczne potwierdzają, że im większy jest stopień zaangażowania religijnego małżonków, a więc silniejsza więź religijno-moralna między nimi, tym rzadziej opowiadają się oni za stosowaniem sztucznej regulacji poczęć. Częściej natomiast, wskazują na okresowe powstrzymywanie się od współżycia małżeńskiego606

.

Metody antykoncepcyjne promowane są w imię, tzw. postulatu wolności seksualnej, z którym nierozłącznie wiąże się kwestia powszechnego zabezpieczania się przed niepożądanymi skutkami czy kłopotliwymi konsekwencjami, a więc ciążą. Zwolennicy metod antykoncepcyjnych usprawiedliwiają swoje działania obroną integralnego rozwoju osobowości, u którego podstaw leży korzystanie z nieograniczonej seksualności607. Działania takie silnie wiążą się z panującym kryzysem moralnym i kryzysem wiary, które rozumiane są jako proces dezinstytucjonalizacji moralności chrześcijańskiej. Proces ten przejawia się wybiórczym taktowaniem nauczania moralnego Kościoła w zakresie regulacji poczęć lub jego całkowitego odrzucenia608, co w efekcie przyczynia się do słabnięcia więzi religijno-moralnej w małżeństwie i rodzinie609. Wybujały indywidualizm sprzyja samodzielnemu „tworzeniu” „wygodnych” norm moralnych w małżeństwie i rodzinie, prowadząc do niszczenia, a nawet wynaturzenia relacji małżeńskich i rodzinnych610

.

Propaganda antykoncepcyjna w sposób szczególny dotyka więzi wychowawczej w rodzinie, ponieważ zaszczepia w młodych ludziach fałszywie pojmowaną wolność, dla której warto poświęcić największe wartości. Treści antykoncepcyjne są udostępniane

605 Ł. Badeńska. Charakterystyka polskich badań nad rodziną – Socjologiczna wiedza o współczesnej rodzinie polskiej. „RNS” t. IV 1976 s. 288.

606 Tamże.

607 Z. Kobylińska. Wychowanie moralne w kulturze pokus. „RTK” t. VI 2007 s. 77. Tematyka ta znalazła swoje miejsce m.in. w pracy M. Czachorowskiego pt. Nowy imperializm, czyli o tzw. edukacji seksualnej. Warszawa 1997. G. Kuby. Globalna rewolucja seksualna. Likwidacja wolności w imię wolności. Kraków 2012. Taż. Keine Friede ohne Umkehr, Wortmeldungen einer Konvertitin. Eggstätt 2002. Taż. Rewolucja genderowa. Nowa ideologia seksualności. Kraków 2007. M. A. Peeters. Globalizacja zachodniej rewolucji kulturowej: kluczowe pojęcia, mechanizmy działania. Warszawa 2010.

608 J. Mariański. Małżeństwo i rodzina w świadomości Polaków – analiza socjologiczna. „ZN KUL” 59 (2015) n. 4 (232) s. 94.

609 W. Majkowski. Małżeńsko-rodzinna więź we współczesnej rodzinie polskiej. W: Rodzina polska u progu trzeciego tysiąclecia. Materiały z Sympozjum zorganizowanego przez Instytut Socjologii UKSW w dniach 17-18 listopada 2001 roku. Red. W. Majkowski. Warszawa 2003 s. 81.

114 dzieciom i młodzieży często wbrew rodzicom. Kwestia wychowania seksualnego w rodzinie często zastępowana jest dziś przez tzw. edukację seksualną, która na gruncie polskim podejmowana jest przede wszystkim przez organizacje pozarządowe, np. Federację na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Towarzystwo Rozwoju Rodziny, czy Grupę Edukatorów Seksualnych „Ponton”611

.

Dla społeczeństwa zatrważającą konsekwencją stosowania antykoncepcji jest niszczenie więzi prokreacyjnej w rodzinie. Współczesnym dramatem, opisywanym również jako skutek antykoncepcji jest bezpłodność612

. Stosowanie metod antykoncepcyjnych przyczynia się także do rosnącej liczby nieślubnych dzieci, pozbawionych pełnej rodziny613

, a więc także trwałych więzi rodzinnych. Wszelkie błędy dotyczące użycia środków antykoncepcyjnych, np. niekonsekwentne zażywanie pigułek antykoncepcyjnych oraz ich zawodna skuteczność, przyczynia się do wzrostu wskaźnika aborcji. Antykoncepcja, nie tylko nie chroni przed zabiciem dziecka w fazie prenatalnej, ale często do niej prowadzi⁶¹⁴. Wobec faktu „niepełnej skuteczności” antykoncepcji zrodziła się konieczność uzupełnienia sztucznej regulacji poczęć metodami interrupcji, które niszczą i negują wartość życia ludzkiego615

. W związku z tym, jak podają nauki socjologiczne, działania i metody antykoncepcyjne stanowią nie tylko zagrożenie dla małżeństw i rodzin, ale także dla całych społeczności. W obszarze rodziny szeroki zasięg sztucznej regulacji poczęć dotyka przede wszystkim takich więzi jak: emocjonalna, seksualno-prokreacyjna, wychowawcza, religijno-moralna oraz ekonomiczno-gospodarcza. Jednocześnie degradacyjny wpływ działań antykoncepcyjnych na więzi małżeńsko-rodzinne przyczynia się do występowania na masową skalę wielu negatywnych zjawisk społecznych.

W oparciu o przedstawioną literaturę przedmiotu można stwierdzić, że nauki empiryczne ukazują, jakie jest znaczenie metod regulacji poczęć dla życia człowieka. Medycyna, psychologia małżeństwa i rodziny oraz nauki socjologiczne zwracają uwagę na istotne zróżnicowanie obrazu więzi małżeńsko-rodzinnych, w zależności od stosowanego rodzaju metod regulacji poczęć. Więzi w małżeństwie i rodzinie mogą kształtować się zupełnie inaczej u małżonków, którzy stosują metody naturalnego planowania rodziny oraz u tych osób, które swoje życie seksualne oraz prokreacyjne w małżeństwie podporządkowują sztucznej regulacji poczęć.

611 E. Wejbert-Wąsiewicz. Antykoncepcja jako tabu. O nieważności tego, co ważne. „TCE” t. 18 n. 4(72) 2015 s. 74.

612 Wosicki red. Lekceważone zagrożenie, czyli dlaczego antykoncepcja niszczy małżeństwo s. 24-25. 613

Wójcik. Psychiczna szkodliwość antykoncepcji s. 55.

614 Katolo. Antykoncepcja jako negacja człowieczeństwa s. 250-251.

115 ROZDZIAŁ III

METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ

W części metodologicznej niniejszej dysertacji zostanie przedstawiony cel ogólny i cele szczegółowe badań, omówiona będzie również problematyka badań, hipotezy badawcze oraz zmienne zależne, niezależne i pośredniczące. Zaprezentowana będzie ponadto metoda badawcza oraz konstrukcja narzędzia badawczego, przebieg i organizacja badań, a także charakterystyka grupy badawczej.