31 aby, albo dozwoliło wszystko robić, lub też, aby

przeszło na stronę burzycieli.

Skutki tej taktyki są łatwe do pojęcia. Oto jest człowiek mierny, bez żadnej nawet wartości, dobyty w tym niskim stopniu wojska, nieznany jeszcze wczoraj i postawiony nagle na pierwszym szczeblu politycznym swego kraju; natychmiast pra­

sa radykalna stawia mu postument; zaraz malarz pochwycą jego postać, kreśli ją na kamieniu, rzuca na jego mundur, na jego wełniane szlify szarfę reprezentanta ludu, i przedstawia go oczom pró­

żniaków jako żyjące usobnienie zasady demokra­

tycznej; ale nie, ja się mylę, d e m a g o g i c z n e j trzeba mówić, gdyż trzej sierżanci przybywają do Izby prawodawczej jako reprezentanci s o c y a l i ś c i , a wiemy wszyscy co to jest to słowo, jakie dą­

żności ukrywa, jaką przyszłość towarzystwu obie­

cuje. I cóż ztąd wynika? Oto to, że niewi- dząc na piersiach tego sierżanta jaśniejącej ozdoby honorowej, zaszczytnej oznaki pięknych czynów o- ręża dla wojska; niesłyszawszy nigdy wymienione to imię w rozkazach dziennych wojska, każdy się pyta sam siebie: Cóż on to zrobił ten człowiek?

Czyliż, jak Horacyusz Kokles, wstrzymał sam na­

pad wroga, aby dać wojsku czas do zrobienia po­

myślnego ruchu wstecznego? Czyliż wśród gradu kul wdarł się pierwszy na wały i na szczycie szań­

ców nieprzyjaciela zatknął sztandar swego regi­

mentu? — Nie; nic z tego wszystkiego. Powiada­

ją że to jest uczeń ze szkoły St. Cyr. Tem więc

32

gorzej, gdyż z tej pięknej szkoły wychodzi się ofi­

cerem, a on jest tylko sierżantem; był więc wy­

dalony z niej bez zdania egzaminu i zmuszony do­

kończyć swych lat służby w szeregach wojska jako prosty żołnierz lub podoficer? — I on jest repre­

zentantem ludu! — Aby zasłużyć na ten zaszczyt miał posłuszne głosy socyalistów, i, aby być go­

dnym tychże kresek, trzeba było zrzec się wszel­

kiej karności wojskowej, okazywać swe niechęci, krzyczeć w kawiarniach, deklamować w klubach.

Robił to wszystko, mówią, i przybył pod tarczą tych wszystkich złych antecendensów aż do ławek Góry, aby pobierał dziewięć tysięcy franków wy­

nagrodzenia i nadymał się przez trzy lata w po­

życzane pawie pióra. — Jakiż nieszczęsny przy­

kład dała światu ta Francya, która mniema być krajem najcywilizowańszym, która ma pretensyą postępowania na czele świata i dopełniania w nim roli Opatrznej!

Ktokolwiek zatrzyma się przed tym wizerun­

kiem, sławnym od wczoraj, jeśli to jest żołnierż, powie sobie: „Na co się zda służba i ścisłe do­

pełnianie obowiązków, na co przykładne postępo­

wanie, jeżeli dość jest mieć niechęć przeciw wła­

dzom , szerzyć nieposłuszeństwo i zniszczyć hie­

rarchią! Od jutra, zmieniam się i, co bądź się stanie, mogę tylko zyskać na zrobieniu sobie po­

dobnej popularności, i dojść do reprezentacyi.“

Jeśli to jest pracowity i uczciwy robotnik, rzuci swe użyteczne prace które go zaszczycają i rodzinę

33 jego żywią, i stanie się gwałtownym krzykaczem w klubie prezydowanym przez jakiego utopistę, jeśli nie gorzój jeszcze; zaniedba swe obowiązki rodzinne, i z porządnego szacowanego człowieka, stanie się złym obywatelem, burzycielem społe­

czeństwa. — Ale co znaczy to wszystko dla tycli bezczelnych kuglarzy, którzy mają zawsze w li­

stach słowa: „lud, o j c z y z n a , p o s t ę p , a w sercu wszystkie złe namiętności, jalcie zawistna miernota i gorąca żądza wzniesienia się rodzą w duszy czło­

wieka bez sumienia.

Ich dzieło udaje się, postępuje, szerzy się, a oni unosząc się nad tą szumiącą falą, dążą jak złoczynne duchy by zalewać świat tym brudnym potokiem złych namiętności, który szerzy zniszcze­

nie i zatrute powietrze społeczne.

Wszystko to złe wypływa z błędnego kierunku danego oświacie ludowej; z nieograniczonej wolno­

ści druku, z którą ż a d e n rząd nie jest podobnym;

z możności, jaka jest, tworzenia sztucznych zna­

komitości wywołując wszystkie głupstwa próżno­

ści i pychy, rozdzierania wszelkiej dobrej, prawnie nabytej sławy, brudzenia lub niszczenia wszy­

stkiego co jest godnem szacunku. Widząc to smu­

tne rozprzężenie, uczciwi ludzie usuwają się, zo­

stawiając wolną drogę tym demagogom, i czy to ze wstydu pomięszania się z tymiż, czy z pogar­

dy, jaką są przejęci dla tych świerżbowatych po­

lityków, opuszczają posterunek lctóregoby powinni ściśle bronić. Tak to kształt republikański

wypro-3

34

wad z a na słońce owe masy tych leniwych szersze­

ni, którzy zagrabiają wszystko, napychają się za­

szczytami, urzędami, bogactwami, i odganiają skro­

mną zasługę, popadającą w nędzę.

Kiedy się ludziom podobny rzuca powab, mo­

żna być pewnym, że się wszystkie węzły prędzej później zerwą, i że Europa, z swemi humanitarne- mi instytucyami, zostanie pogrążoną w tej otwar­

tej przepaści którą dzień każdy rozszerza, i któ­

rej każda godzina zdaje się być ostatnią naszego bytu.

Aby ocalić Europę, aby ocalić zasadę monar- chiczną, jedyną może kotwicę zbawienia dla ludz­

kości utworzonej w społeczeństwo, trzeba konie­

cznie powrócić Francyą do tradycyi, do zdrowych doktryn monarcliicznych. Dopóki sztandar repu­

blikański będzie powiewał na gmachach francuz- kich nie będzie ani dla Europy, ani dla świata całego ni pokoju, ni rozejmu. — Jest to walka na śmierć która się zaczyna między duchem anarchii i absolutyzmem! — Go wyniknie z tego boju? Bóg

sam to wie; ale, raz jeszcze, nie trzeba aby za­

sada n i e u s t a n n e g o n i e r z ą d u ustaliła się we Francyi, gdyż w tem tylko jest główne niebezpie­

czeństwo dla Europy.

II.