Agencja Własności Rolnej - Grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa

The forms of public land management in Poland

2. Grunty w posiadaniu Skarbu Państwa

2.3. Grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa

2.3.1. Agencja Własności Rolnej

Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych w odniesieniu do mienia państwowego w rolnictwie Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR), która działa na podstawie ustawy z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa87

i jest następcą prawnym Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Agencja Nieruchomości Rolnych jest państwową osoba prawną. Agencja realizuje zadania wynikające z polityki państwa, w szczególności w zakresie:88

1) tworzenia oraz poprawy struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych; 2) tworzenia warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału

produkcyjnego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa;

3) restrukturyzacji oraz prywatyzacji mienia Skarbu Państwa użytkowanego na cele rolnicze;

4) obrotu nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa użytkowanymi na cele rolne;

5) administrowania zasobami majątkowymi Skarbu Państwa przeznaczonymi na cele rolne; zabezpieczenia majątku Skarbu Państwa;

6) inicjowania prac urządzeniowo-rolnych na gruntach Skarbu Państwa oraz popierania organizowania na gruntach Skarbu Państwa prywatnych gospodarstw rolnych; Oprócz powyższych, Agencja realizuje również zadania określone odrębnymi przepisami, a w szczególności przepisami o kształtowaniu ustroju rolnego oraz przepisami o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Wspomniane wyżej prawa własności i inne prawa rzeczowe, Agencja Nieruchomości Rolnych wykonuje w odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa określonych w powołanej ustawie, tzn:89

1) nieruchomości rolnych w rozumieniu Kodeksu cywilnego położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele gospodarki rolnej, z wyłączeniem gruntów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych i parków narodowych;

2) innych nieruchomości i składników mienia pozostałych po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń;

3) lasów niewydzielonych geodezyjnie z nieruchomości, określonych w pkt 1 i 2.

Mienie Skarbu Państwa, przejęte w trybie Ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa tworzy Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zgodnie z ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa do dnia 30 czerwca 2000 roku Agencja przejmowała do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP) - bez względu na to, w czyim władaniu znajdowały się - nieruchomości rolne Skarbu Państwa, lasy nie wydzielone geodezyjnie, wchodzące w skład tych nieruchomości, a także inne nieruchomości i składniki mienia pozostałe po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń. Nieruchomości nie przekazane do Zasobu WRSP ostatecznymi decyzjami w tym terminie stały się z mocy prawa własnością gmin, na terenie których były położone.

Do Zasobu WRSP wchodzą także w dalszym ciągu nieruchomości rolne przejmowane na rzecz Skarbu Państwa na podstawie przepisów szczególnych i nabywane na własność Skarbu Państwa przez państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, a także nabywane przez Agencję w trybie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.90 W latach dziewięćdziesiątych Agencja przejmowała głównie gruntu po byłych państwowych

89 Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa... art. 1.

gospodarstwach rolnych. Proces ten został już zakończony (zgodnie z ustawą o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa powinien być zakończony do 30 czerwca 200 roku, lecz praktyce został już w połowie lat 90-tych).

Obecnie Agencja nabywa do Zasobu grunty głównie w trybie przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego, o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także grunty pochodzące z pierwokupów realizowanych w trybie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.91

Od początku działalności Agencja przejęła ze wszystkich źródeł do Zasobu WRSP 4 740,4 tys. ha, w tym głównie z byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej (ppgr) – 3 762,1 tys. ha (80%). W 2010 roku Agencja przejęła do Zasobu 919 ha, w tym 634 ha w trybie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Rozkład przestrzenny przejętych gruntów prezentuje rys. 6.

Rys 6. Grunty Skarbu Państwa przejęte do Zasobu WRSP (stan na 31 grudnia 2010).

Źródło: Raport z działalności Agencji Nieruchomości Rolnych w 2010 r., ANR, Warszawa 2011. s. 2

Łączna powierzchnię gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w latach 2001 -2010, z podziałem na rodzaj jednostki terytorialnej, na terenie której są położone (wieś – miasto), prezentuje tab. 9.

Tab. 9. Grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (w ha) Jednostka terytorialna ²⁰⁰¹ ²⁰⁰² ²⁰⁰³ ²⁰⁰⁴ ²⁰⁰⁵ ²⁰⁰⁶ ²⁰⁰⁷ ²⁰⁰⁸ ²⁰⁰⁹ ²⁰¹⁰ Miasto 97220 93765 91432 87699 86162 82969 78059 73499 70961 69668 Wieś 3044754 2918888 2710540 2597287 2514287 2381053 2245132 2130613 2004281 1882863 Ogółem 3141974 3012653 2801972 2684986 2600449 2464022 2323191 2204112 2075242 1952531

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań o stanie mienia Skarbu Państwa, Majątek Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych za lata 2001-2010, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa 2002 - 2011

W całym badanym okresie powierzchnia gruntów zaliczanych do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ulegała zmniejszeniu, w wyniku czego w 2010 roku stanowiła, ona już tylko ok. 62% stanu z roku 2001 (tab. 10). Średniorocznie grunty w Posiadaniu Agencji Nieruchomości Rolnych ulegały zmniejszeniu o 132 160 ha, czyli 4,2% stanu roku poprzedniego. Ponieważ tempo ubytku gruntów rolnych było wyższe niż gruntów Skarbu Państwa ogółem, występował stały proces zmniejszania się udziału gruntów rolnych w gruntach ogółem z 25,3% na koniec roku 2001 do 17,4% na koniec roku 2010 (rys. 7).

Rys. 7. Powierzchnia Gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i gruntów Skarbu Państwa ogółem w latach 2001-2010 (stan na 31. grudnia)

1 2 3 9 4 6 3 1 1 2 2 2 5 2 1 1 1 2 0 8 9 1 3 6 1 1 9 5 6 5 3 9 1 1 8 1 1 3 4 4 1 1 6 7 1 3 6 8 1 1 5 4 2 3 9 6 1 1 4 5 3 5 3 5 1 1 3 2 9 3 3 3 1 1 2 2 2 5 2 2 3 1 4 1 9 7 4 3 0 1 2 6 5 3 2 8 0 1 9 7 2 2 6 8 4 9 8 6 2 6 0 0 4 4 9 2 4 6 4 0 2 2 2 3 2 3 1 9 1 2 2 0 4 1 1 2 2 0 7 5 2 4 2 1 9 5 2 5 3 1 17,4 18,3 19,2 20,1 21,1 22,0 22,5 23,2 24,6 25,3 0 2 000 000 4 000 000 6 000 000 8 000 000 10 000 000 12 000 000 14 000 000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 ha -5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 %

Grunty SP ogółem (lewa oś) Grunty ZWRSP (lewa oś) Grunt ZWRSP jako proc gruntów SP ogółem (prawa oś)

Tab. 10. Dynamika powierzchni gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (rok 2001 = 100) Jednostka terytorialna ²⁰⁰¹ ²⁰⁰² ²⁰⁰³ ²⁰⁰⁴ ²⁰⁰⁵ ²⁰⁰⁶ ²⁰⁰⁷ ²⁰⁰⁸ ²⁰⁰⁹ ²⁰¹⁰ Miasto 100,0 96,4 94,0 90,2 88,6 85,3 80,3 75,6 73,0 71,7 Wieś 100,0 95,9 89,0 85,3 82,6 78,2 73,7 70,0 65,8 61,8 Ogółem 100,0 95,9 89,2 85,5 82,8 78,4 73,9 70,2 66,0 62,1

Posiadane grunty Agencja zagospodarowuje w różnych formach przewidzianych przepisami prawa, które można podzielić na dwie podstawowe grupy:

1) Formy rozdysponowania trwałego, polegające na przeniesieniu prawa własności, które obejmuje:

a. sprzedaż,

b. nieodpłatne przekazanie uprawnionym podmiotom, c. wniesienie aportem do spółek prawa handlowego. 2) Formy nietrwałego rozdysponowania, w tym:

a. dzierżawę, b. zarząd,

c. wieczyste użytkowanie.

Część nieruchomości, które nie mogły być rozdysponowane w żadnej z powyższych form (np. z powodu czasowego braku zainteresowania nimi, mimo podejmowanych prób ich rozdysponowania), a także nieruchomości stanowiące zorganizowane gospodarstwa, które „powracały” z dzierżawy, do czasu kolejnego rozdysponowania Agencja przekazywała okresowo w administrowanie.

W dokumencie Człowiek w świecie zdrowia, sportu i ekonomii (Stron 124-128)