Rozmiary i struktura gruntów Skarbu Państwa

The forms of public land management in Poland

2. Grunty w posiadaniu Skarbu Państwa

2.1. Rozmiary i struktura gruntów Skarbu Państwa

Nieruchomości, które stanowią przedmiot własności Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa i nie zostały oddane w użytkowanie wieczyste, oraz nieruchomości będące przedmiotem użytkowania wieczystego Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa stanowią zasób nieruchomości.

Organem reprezentującym Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, a także:

- Agencja Nieruchomości Rolnych w stosunku do gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa;

- Wojskowa Agencja Mieszkaniowa i Agencja Mienia Wojskowego - odpowiednio w zakresie powierzonego im mienia;

- Lasy Państwowe działające poprzez Generalną Dyrekcję Lasów Państwowych i regionalne dyrekcje Lasów Państwowych w zakresie gospodarowania lasami i gruntami leśnymi,

- Minister Skarbu Państwa który gospodaruje nieruchomościami przeznaczonymi na potrzeby statutowe centralnych i naczelnych organów państwa oraz urzędów wojewódzkich; oraz rozstrzyga o sposobie zagospodarowania nieruchomości, które pozostały po zlikwidowanej lub sprywatyzowanej państwowej osobie prawnej.

Szczególnymi podmiotami władającymi z mocy prawa jako użytkownicy wieczyści gruntów Skarbu Państwa są między innymi Polskie Koleje Państwowe S.A. i Poczta Polska76

Dysponentami gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi, stanowią odrębny zasób nieruchomości Skarbu Państwa, prawa majątkowe Skarbu Państwa reprezentują i i działają w jego imieniu i na jego rzecz:⁷⁷

1) minister właściwy do spraw gospodarki morskiej – w stosunku do wód morza terytorialnego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej;

2) Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej – w stosunku do wód istotnych dla kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej,

3) dyrektor parku narodowego – w stosunku do wód znajdujących się w granicach parku, z wyłączeniem wód, które są sklasyfikowane w klasie wyższej niż klasa I, na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej 78

4) marszałek województwa, jako zadanie z zakresu administracji rządowej wykonywane przez samorząd województwa – w stosunku do wód istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, służących polepszeniu zdolności produkcyjnej gleby i ułatwieniu jej uprawy, oraz w stosunku do pozostałych wód niewymienionych w pkt 1–3.

Z pewnymi ograniczeniami wynikającymi z regulacji ustawowych, nieruchomości gruntowe mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości należące do Skarbu Państwa mogą być przedmiotem: 79

 sprzedaży,

 zamiany i zrzeczenia się,

 oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę,

 użyczenia,

 oddania w trwały zarząd

 darowizny na cele publiczne,

 darowizny dokonywanej między Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego.

Ponadto grunty te mogą być:

 obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi,

 wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek,

 przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.

 przekazywane nieodpłatnie w drodze umowy partnerowi prywatnemu lub spółce, o której mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o

77 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne Dz.U. 2001 Nr 115 poz. 1229 z późn. zm., Art. 11

78 Dz. U. z 2001 r. Nr 5, poz. 43, z późn. zm.

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Dz.U. 1997 Nr 115 poz. 741 z późn. zm., Art. 13

partnerstwie publiczno-prywatnym, na czas realizacji przedsięwzięcia w ramach partnerstwa publicznoprywatnego⁸⁰.

Rys. 2. Powierzchnia gruntów Skarbu Państwa w Polsce w latach 2001 – 2010 (w hektarach)

12 660 810 ^{12 394 631} ^{12 225 221} ^{12 089 136} ^{11 956 539} ^{11 811 344} ^{11 671 368} ^{11 542 396} ^{11 453 535} ^{11 329 333} ^{11 222 522} 5 000 000 6 000 000 7 000 000 8 000 000 9 000 000 10 000 000 11 000 000 12 000 000 13 000 000 14 000 000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdań o stanie mienia Skarbu Państwa, Majątek Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych za lata 2001-2010, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa 2002 - 2011

Systematyczne zmniejszanie się powierzchni gruntów skarbu Państwa wynika z kilku przyczyn. Niewątpliwie najważniejszą z nich było zbywanie gruntów rolnych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa. Powierzchnia administrowanych przez tę agencję gruntów rolnych w okresie badanej dekady uległa zmniejszeniu o 1 189 443 hektarów, czyli o 45,4%. Jest to zarazem ponad 83% łącznego ubytku powierzchni gruntów Skarbu Państwa. W wyniku sprzedaży gruntów rolnych ich udział w strukturze gruntów Skarbu Państwa zmniejszył się o ponad 5% (z nieco ponad 25% w 2001 roku do ok. 20% w 2010 r.). Inną ważna przyczyną, która spowodowała spadek powierzchni gruntów Skarbu Państwa jest reforma administracyjna z 1999 roku. Utworzenie nowych jednostek samorządu terytorialnego wiązało się z przekazaniem im części gruntów Skarbu Państwa. W 2010 roku, a zatem 10 lat od reformy administracyjnej nadal trwało przekazywanie samorządom terytorialnym gruntów pod drogami. Zmniejszeniu uległa także powierzchnia gruntów powierzonych Agencji Mienia Wojskowego oraz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.

Rys. 3. Szacunkowa wartość gruntów Skarbu Państwa w Polsce w latach 2001 – 2010 (w mln zł, ceny bieżące) 222 777 ^{218 096} ^{206 307} ^{226 724} ^{246 453} ^{242 285} ^{281 425} ^{302 847} ^{276 023} ^{263 150} ^{340 918} 0 50 000 100 000 150 000 200 000 250 000 300 000 350 000 400 000 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Szacunkowa wartość gruntów należących do Skarbu Państwa wzrosła w ujęciu nominalnym w badanym okresie ostatnich 10 lat okresie 118 141,38 mln zł tj. o 53% (rys. 3). Należy tu jednak wziąć pod uwagę cztery istotne kwestie. Po pierwszej w 2010 roku nastąpiła zmiana metody wyceny gruntów leśnych. Po drugie wartość podana dla 2010 roku nie obejmuje terenów komunikacyjnych, nieużytków i terenów różnych. Po trzecie w badanym okresie nastąpił wzrost cen ziemi, przy czym niekiedy odbiegał on istotnie od wartości wskaźnika CPI. Po czwarte wreszcie należy wziąć pod uwagę, że w niektórych latach średnia cena ewidencyjna przyjęta do szacowani wartości gruntów odbiegała od cen transakcyjnych, w obrocie tymi gruntami.

Zasadnicza część gruntów należących do Skarbu Państwa położona jest na terenach wiejskich. Średnio w badanym okresie na tereni wsi położonych było 93,39% gruntów Skarbu Państwa a na terenie miast 6,61. Ubytek gruntów na wsi i w mieście był niemal identyczny (odpowiednio 11,4% i 11,1%) a w związku z tym, pomimo zmniejszenia się obszaru gruntów rolnych ich struktura wg kryterium położenia w jednostkach terytorialnych nie uległa istotnym zmianom. Szczegółowe dane zawiera tab. 4.

Tab.4 . Grunty Skarbu Państwa wg kryterium jednostki terytorialnej 2001 – 2010 (w ha i %)

Rodzaj jednostki terytorialnej

Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś Ogółem

w hektarach w % 2000 839 823 11 820 987 12 660 810 6,63 93,37 100,00 2001 839 826 11 820 987 12 660 813 6,63 93,37 100,00 2002 814 249 11 547 057 12 361 306 6,59 93,41 100,00 2003 808 780 11 416 441 12 225 221 6,62 93,38 100,00 2004 803 311 11 285 825 12 089 136 6,64 93,36 100,00 2005 784 617 11 026 727 11 811 344 6,64 93,36 100,00 2006 769 329 10 902 039 11 671 368 6,59 93,41 100,00 2007 758 429 10 783 967 11 542 396 6,57 93,43 100,00 2008 752 728 10 700 807 11 453 535 6,57 93,43 100,00 2009 746 051 10 583 282 11 329 333 6,59 93,41 100,00 2010 746 195 10 476 327 11 222 522 6,65 93,35 100,00

Z punktu widzenia dysponentów, grunty Należące do Skarbu Państwa można podzielić w sposób następujący:

 Grunty Państwowego Gospodarstwa Leśnego,

 Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,

 Grunty w trwałym zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych bez PGL,

 Zasób nieruchomości Skarbu Państwa (starostowie i prezydenci miast),

 Grunty Agencji Mienia Wojskowego,

 Grunty Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,

 Grunty pozostałe,

 Grunty Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym.

W dokumencie Człowiek w świecie zdrowia, sportu i ekonomii (Stron 114-118)