Agency in fiscal penal proceedings - i administracyjne studia prawnicze

Studia Prawnicze i Administracyjne 24 (2) 2018 ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722 str. 57-62

S

treSzczenie

Niniejszy artykuł stanowi próbę przybliżenia udziału Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jako niefinansowego organu postępowania przygotowawczego w postępowaniu karnym skarbowym, a ściślej w sprawach o przestępstwa skarbowe ujaw-nione w zakresie jej działania. W publikacji omówiono w oparciu o przepisy ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeń-stwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu zakres spraw obję-tych prawem karnym skarbowym, stanowiących obszar zadań i właściwości rzeczowej Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Poruszono także zagadnienie związane z określeniem podmiotu wykonującego czynności procesowe ABW, czyli uprawnień jego upoważnionych przedstawicieli. Ponadto rozważaniami objęto problematykę istoty nadzoru nad ABW sprawowanego przez prokuratora.

S

łowakluczowe

:

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrzne-go; niefinansowy organ postępowania przygotowawczeWewnętrzne-go;

postępowanie karne skarbowe; przestępstwa skarbowe;

przestępstwa godzące w podstawy ekonomiczne państwa.

a

^bStract

This article is an attempt to present the participation of the In-ternal Security Agency as a non-financial body of preparatory proceedings in fiscal penal proceedings, and more specifically in cases concerning tax offenses disclosed in the scope of its opera-tion. The publication is discussed based on the provisions of the Act of May 24, 2002. about the Internal Security Agency and the Foreign Intelligence Agency, the scope of matters covered by fis-cal penal law, which are the area of tasks and properties of the material Internal Security Agency. The issue related to the defini-tion of the entity performing the procedural steps of the Internal Security Agency, ie the rights of its authorized representatives, was also discussed. In addition, the considerations covered the issue of the essence of supervision over the ABW exercised by the prosecutor.

k

ey wordS

:

Internal security agency; non-financial body of preparatory proceedings; penal fiscal proceedings; tax offenses; crimes that undermine the economic bases of the state.

1. z

^adaniaⁱ^{WłaściWość}^rzeczoWa

a

^gencji

b

ezpieczeńStWa

W

eWnętrznego

A

gencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, to obok Żan-darmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Policji oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego (art. 53 § 38 oraz art. 118 § 1 pkt 4-6 i § 2 Kodeksu karnego skarbowe-go¹) niefinansowy organ postępowania przygotowawczego właściwy w sprawach o przestępstwa skarbowe ujawnione w zakresie jego działania (art. 134 § 1 pkt 3 k.k.s.).

Właściwa rzeczowa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jako niefinansowego organu postępowania przygotowaw-czego została ustanowiona za pomocą dwóch kryteriów:

ujawnienia czynu w zakresie swego działania oraz kryterium przedmiotowym, odwołującym się do kwalifikacji prawnej czynu lub kategorii czynu zabronionego, przy czym ostatnie z wymienionych kryteriów występuje łącznie z pierwszym². Zadania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego zostały szczegółowo określone w ustawie z dnia 24 maja 2002 r.

1 Ustawa z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy, T.j. Dz. U.

z 2018 r. poz. 1958 z późn.zm., dalej: k.k.s.

2 L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2014, s. 772-773.

o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu³. Polegają one na: 1) rozpoznawaniu, zapobie-ganiu i zwalczaniu zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową po-zycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa; 2) rozpoznawaniu, zapobiega-niu i wykrywazapobiega-niu przestępstw: a) szpiegostwa, terroryzmu, bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji nie-jawnych i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa, b) godzących w podstawy ekonomiczne państwa, c) korupcji osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograni-czeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne⁴, jeśli może to godzić w bezpie-czeństwo państwa, d) w zakresie produkcji i obrotu towa-rami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, e) nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybu-chowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurza-jącymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie mię-dzynarodowym, f) przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,

3 T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2387 z późn.zm., dalej: ustawa o ABW.

4 T.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1393.

określonych w art. 232, art. 233, art. 234, art. 235, art. 236

§ 1 i art. 239 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny⁵, jeżeli pozostają w związku z przestępstwami, o któ-rych mowa w lit. a–e oraz ściganie ich sprawców; 2a) rozpo-znawaniu, zapobieganiu i wykrywaniu zagrożeń godzących w bezpieczeństwo, istotnych z punktu widzenia ciągłości funkcjonowania państwa systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej lub systemu sieci tele-informatycznych objętych jednolitym wykazem obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infra-struktury krytycznej, a także systemów teleinformatycznych właścicieli i posiadaczy obiektów, instalacji lub urządzeń infrastruktury krytycznej, o których mowa w art. 5b ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzy-sowym⁶; 2b) ujawnianiu mienia zagrożonego przepadkiem w związku z przestępstwami, o których mowa w pkt 2; 3) realizowaniu, w granicach swojej właściwości, zadań zwią-zanych z ochroną informacji niejawnych oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych;

4) uzyskiwaniu, analizowaniu, przetwarzaniu i przekazywa-niu właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego pań-stwa i jego porządku konstytucyjnego; 5) podejmowaniu in-nych działań określoin-nych w odrębin-nych ustawach i umowach międzynarodowych (art. 5 ust. 1 ustawy o ABW).

Analiza powyższego katalogu zadań realizowanych przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego pokazuje, że w ustawie o ABW brak jest literalnego wskazania jej właści-wości rzeczowej w odniesieniu do ścigania przestępstw skar-bowych. Jednak, biorąc pod uwagę specyfikę prawa karnego skarbowego, które chroni interes finansowy Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz Wspólnot Euro-pejskich można wywnioskować, że w ramach uprawnień ABW przyznanych jej w postępowaniu karnym skarbowym, organ ten realizuje zadania z obszaru rozpoznawania, zapo-biegania oraz wykrywania przestępstw godzących w podsta-wy ekonomiczne państwa (art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b ustapodsta-wy o ABW). Jak wskazuje się w doktrynie przedmiot ochrony prawa karnego skarbowego ma charakter ekonomiczny, a zatem ponadindywidualny. Ogólne zaś pojęcie „interesu finansowego” Skarbu Państwa, jednostek samorządu teryto-rialnego oraz Wspólnot Europejskich jest dość enigmatycz-ne i w istocie stanowi pewną zbiorczą klauzulę obejmującą zróżnicowane dobra i interesy związane z funkcjonowaniem i egzekwowaniem różnych danin publicznych, z obrotem dewizowym oraz z działalnością w zakresie organizacji gier hazardowych. Poszczególne cztery grupy rodzajowe prze-stępstw i wykroczeń skarbowych (podatkowe, celne, dewi-zowe oraz w zakresie organizacji gier hazardowych) cechuje w związku z tym dość daleko posunięta odrębność⁷. Uprawnienie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego do rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa odnosi się do całego katalogu przestępstw skarbowych bez żadnego zastrzeżenia w tym względzie. Chodzi więc o przestępstwa skarbowe z następujących rozdziałów Kodeksu karnego skarbowego: 6 (Przestępstwa skarbowe przeciwko obo-wiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub

5 T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1600 i 2077, dalej: k.k.

6 T.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1401 i 1560.

7 L. Wilk, J. Zagrodnik, Prawo karne skarbowe, Warszawa 2009, s. 7-8.

subwencji), 7 (Przestępstwa skarbowe przeciwko obowiąz-kom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami lub usługami), 8 (Przestępstwa skarbowe przeciwko obrotowi dewizowemu) i 9 (Przestępstwa skarbowe przeciwko orga-nizacji gier hazardowych). Jedyną przesłanką, która jak się wydaje zawęża kompetencje Agencji Bezpieczeństwa We-wnętrznego w tym względzie jest możliwość przypisania danemu przestępstwu faktu, iż jego popełnienie godzi w in-teresy ekonomiczne państwa polskiego⁸.

Podejmując próbę wyjaśnienia pojęcia - „przestępstwa go-dzące w podstawy ekonomiczne państwa” użytego w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o ABW należy dostrzec, iż termin

„podstawy państwa” oznacza zasady ustroju politycznego państwa, główne instytucje ustroju, zasady konstytucyjne, naczelne zasady konstytucji⁹. Natomiast pojęcie „ekono-miczne podstawy państwa” obejmuje zasady konstytucyjne odnoszące się do aspektów ekonomicznych, finansowych i gospodarczych ustroju państwowego (porządku konstytu-cyjnego). Termin „podstawy ekonomiczne państwa” można więc utożsamiać z podstawami (zasadami) ustroju gospo-darczego państwa (art. 20 Konstytucji RP)¹⁰.

Każde przestępstwo skierowane przeciwko prawidłowej re-alizacji zadań państwa w gospodarce, w szczególności wy-mierzone w interesy Skarbu Państwa, może być uznane za przestępstwo godzące w jego podstawy ekonomiczne¹¹. Do kategorii przestępstw godzących w interesy ekonomiczne państwa zalicza się zaś te, które wysokością powstałej szkody czy też jej rodzajem mogą spowodować zachwianie systemu gospodarczego państwa, a tym samym godzą w jego podsta-wy ekonomiczne¹². Tak więc pojęcie „interesy ekonomiczne państwa” wiąże się nierozerwalnie z najważniejszymi dzie-dzinami gospodarki, które mają wpływ na prawidłowe funk-cjonowanie instytucji państwa. Można do nich zaliczyć m.in.

funkcjonowanie gospodarki energetycznej kraju, transportu krajowego i międzynarodowego, kluczowych przetargów publicznych. Przestępstwa tego typu dotyczyć więc będą w szczególności: szkód wywołanych złym zarządzeniem majątkiem Skarbu Państwa (w spółkach z udziałem Skarbu

8 M. Kołdys, Rola i zadania niefinansowych organów postępowania przygotowawczego, Prokuratura i Prawo 2017, Nr 3, s. 110.

9 P. Tuleja, Zasady konstytucyjne [w:] Konstytucjonalizacja zasad i insty-tucji ustrojowych, P. Sarnecki (red.), Warszawa 1997, s. 25; M. Bożek, Znaczenie i konstytucjonalizacja zasad ustroju politycznego państwa [w:] M. Bożek, M. Czuryk, M. Karpiuk, J. Kostrubiec, Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, War-szawa 2014, s. 18; K. Walczuk, M. Bożek, Konstytucyjne i ustawowe uwarunkowania organizacji i funkcjonowania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Siedlce 2015, s. 123-124; M. Rogalski [w:] B. Opaliń-ski, M. RogalOpaliń-ski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu. Komentarz, Warszawa 2017, s. 24.

10 K. Walczuk, M. Bożek, Konstytucyjne i ustawowe..., dz. cyt., s. 123-124;

M. Karpiuk, Zasady ustroju politycznego państwa w Rzeczypospolitej Polskiej w: M. Bożek, M. Karpiuk, J. Kostrubiec, K. Walczuk, Zasady ustroju politycznego państwa, Poznań 2012, s. 34-50; M. Rogalski [w:]

B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpie-czeństwa Wewnętrznego..., dz. cyt., s. 24; Konstytucja Rzeczypospo-litej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.

11 K. Walczuk, M. Bożek, Konstytucyjne i ustawowe..., dz. cyt., s. 128;

J. Grzemski, A. Krześ, Analiza pojęcia „przestępstwa godzące w pod-stawy ekonomiczne państwa” w ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agen-cji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz AgenAgen-cji Wywiadu, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego 2010, Nr 2, s. 151 i n.; B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa We-wnętrznego..., dz. cyt., s. 24.

12 Zob. P. Pająk, Kontrola operacyjna do kontroli konstytucyjnej, Czaso-pismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2010, Nr 2, s. 169.

M. R. Tużnik: Udział Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w postępowaniu karnym skarbowym ...

Państwa czy w przedsiębiorstwach państwowych), sprzeda-ży majątku Skarbu Państwa po cenach znacznie odbiegają-cych od wartości rynkowych (prywatyzacja, komercjalizacja spółek państwowych, sprzedaż nieruchomości przez Agen-cję Nieruchomości Rolnych czy też AgenAgen-cję Mienia Wojsko-wego po niekorzystnych dla Skarbu Państwa cenach oraz na niekorzystnych zasadach, pozorowana upadłość spółek pań-stwowych w celu ich przejęcia). Przede wszystkim jednak do kategorii przestępstw godzących w interesy ekonomiczne państwa zaliczyć należy wszelkie czyny przestępcze, których popełnienie wiąże się z uszczupleniem należności publicz-noprawnych z tytułu podatku od towarów i usług, czy też podatku akcyzowego, które stanowią najważniejsze źródła przychodu budżetu państwa¹³.

W piśmiennictwie podkreśla się, że oprócz wyżej omó-wionych przestępstw do katalogu przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa zalicza się również prze-stępstwa z rozdziału XXXVI Kodeksu karnego, zatytuło-wanego Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, a także niektóre przestępstwa z rozdziału: XXIX (Przestęp-stwa przeciwko działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego), XXXV (Przestępstwa przeciwko mieniu) oraz XXXVII (Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi) Kodeksu karnego¹⁴. Studium nad postanowieniami ustawy o ABW (art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b) prowadzi do spostrzeżenia, że właściwość rze-czowa ABW dotyczy ścigania przestępstw skarbowych, co ilustrują także inne jej postanowienia, przykładowo: art. 16 pkt 3, art. 22a ust. 3 oraz art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy o ABW.

Pierwszy z tych przepisów dotyczy jednej z przyczyn uza-sadniających odwołanie Szefa ABW z zajmowanego stano-wiska z powodu skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo skarbowe. Natomiast art. 22a ust.

3 ustawy o ABW odnosi się do przedstawienia przez Szefa ABW prokuratorowi informacji i materiałów uzyskanych przez ABW, a wskazujących na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub też potwierdze-nie jego popełpotwierdze-nienia, w celu podjęcia decyzji w zakresie ich dalszego procesowego wykorzystania. W art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy o ABW czytamy z kolei, że sąd, na pisemny wniosek Szefa ABW, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokura-tora Generalnego, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną – gdy inne środki okazały się bezsku-teczne albo będą nieprzydatne – przy wykonywaniu czyn-ności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez ABW w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw skarbowych, o których mowa w rozdziałach 6 i 7 Kodeksu karnego skarbowego – jeżeli godzą one w pod-stawy ekonomiczne państwa.

2. u

praWnienia

a

gencji

b

ezpieczeńStWa

W

eWnętrznegoWSpraWach

oprzeStępStWaSkarboWeujaWnione

WzakreSiejejdziałania

Uprawnienia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w sprawach o przestępstwa skarbowe ujawnione w zakresie jej działania są realizowane (art. 134 § 1 pkt 3 k.k.s.) przez

13 J. Grzemski, A. Krześ, Analiza pojęcia..., dz. cyt., s. 150; M. Kołdys, Rola i zadania niefinansowych..., dz. cyt., s. 110.

14 M. Rogalski w: B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego..., dz. cyt., s. 24-25.

funkcjonariuszy ABW, którzy w granicach swoich zadań, wynikających z art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy o ABW do-konują:

1. czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzenio-wo-śledczych w celu rozpoznawania, zapobiegania i wy-krywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców;

2. czynności operacyjno-rozpoznawczych i analityczno-informacyjnych w celu uzyskiwania i przetwarzania in-formacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego (art. 21 ust. 1 ustawy o ABW).

Funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego są zatem uprawnieni do przeprowadzania trzech rodzajów czynności: 1) operacyjno-rozpoznawczych, 2) dochodze-niowo-śledczych, 3) analityczno-informacyjnych.

Pojęcie czynności operacyjno-rozpoznawczych nie posiada definicji normatywnej ani też powszechnie akceptowanej w doktrynie. Odwołując się do wcześniejszej literatury, czyn-ności operacyjno-rozpoznawcze rozumiano jako taktyczno -rozpoznawcze czynności nieprocesowe, które praktyka służby śledczej ukształtowała jako czynności uzupełniające lub wykonawcze w stosunku do czynności procesowych i zadań postępowania przygotowawczego¹⁵. Według J. Krwa-wicza praca operacyjna to system zbierania, w zasadzie w drodze czynności procesowych, informacji niezbędnych do ustalenia zamiarów oraz działalności przestępcy, jak rów-nież ujawnienia nieznanych przestępstw lub uzupełnienia wiadomości o przestępstwach znanych¹⁶. Zdaniem J. Wi-dackiego czynności operacyjno-rozpoznawcze mają na celu tajne uzyskiwanie informacji istotnych do realizacji zadań państwowych, związanych z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym. Uzyskane w wyniku podjętych czynności wia-domości mogą mieć znaczenie nie tylko karnoprocesowe, ale również polityczne, gospodarcze i prewencyjne¹⁷. Funkcjonariusze ABW wykonują czynności procesowe w zakresie właściwości ABW i w tym zakresie przysługują im uprawnienia procesowe Policji, wynikające z przepisów Kodeksu postępowania karnego¹⁸, które na gruncie proce-dury karnej skarbowej mają odpowiednie zastosowanie (art.

21 ust. 3 ustawy o ABW). Dodatkowo, zgodnie z art. 312 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., uprawnienia Policji w zakresie prowadzenia śledztwa przysługują także ABW, w zakresie jej właściwości. Występuje więc podwójna re-gulacja, którą należy uznać za zbędną, lecz nie powodującą trudności interpretacyjnych¹⁹.

Uprawnienia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego zo-stały ujęte także w ramach uregulowań Kodeksu karnego skarbowego, przyznających tej formacji kompetencję do zatrzymania i sprowadzenia podejrzanego, który nie stawił się bez usprawiedliwienia oraz zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka, biegłego, tłumacza, lub specjalisty,

15 L. Schaff, O niektórych problemach dotyczących zakresu postępowa-nia przygotowawczego, Nowe Prawo 1957, Nr 12.

16 J. Krwawicz w: M. Lipka, J. Krwawicz, O rozpracowaniach operacyj-nych, Warszawa 1963, s. 3-4.

17 J. Widacki (red.), Kryminalistyka, Warszawa 1999, s. 110 i n.

18 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, T.j.

Dz. U. z 2018 r. poz. 1987 z późn.zm., dalej: k.p.k.

19 B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpie-czeństwa Wewnętrznego..., dz. cyt., s. 66.

jeżeli bez usprawiedliwienia nie stawili się na wezwanie or-ganu prowadzącego postępowanie albo bez usprawiedliwie-nia wydalili się z miejsca czynności przed jej zakończeniem (art. 150 § 3 k.k.s. w zw. z art. 75 § 2 k.p.k. oraz art. 285 § 2 k.p.k.).

Dalszym uprawnieniem ABW w ramach procesu karnego skarbowego jest kompetencja do właściwego zatrzymania procesowego (art. 150 § 4 k.k.s. w zw. z art. art. 244 § 1 k.p.k.).

Oprócz ABW w możliwość procesowego zatrzymania oraz uprawnienia wynikające z art. 75 § 2 k.p.k. oraz art. 285

§ 2 k.p.k. zostały wyposażone także pozostałe niefinansowe organy postępowania przygotowawczego, czyli Policja, Straż Graniczna, Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Żandar-meria Wojskowa (art. 150 § 3 i 4 k.k.s.). Analogicznie or-gany te mogą także dokonywać zatrzymania uregulowanego w art. 243 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., czyli ujęcia osoby na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub w pościgu bezpośrednio po jego popełnieniu²⁰.

Katalog pozostałych uprawnień dochodzeniowo-śledczych ABW wynikających z przepisów prawa karnego procesowe-go, a odnoszących się do przepisów procedury karno-skar-bowej przedstawia się następująco:

1. konfrontowanie osób przesłuchiwanych (art. 172 k.p.k.

w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.),

2. dokonywanie okazania osób (art. 173 k.p.k. w zw. z art.

113 § 1 k.k.s.),

3. wzywanie i przesłuchiwanie podejrzanych i świadków (art. 177 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.),

4. oględziny miejsca, osób i rzeczy (art. 207 k.p.k. w zw.

z art. 113 § 1 k.k.s.),

5. przeprowadzenie eksperymentu, doświadczenia, lub odtworzenia przebiegu zdarzeń (art. 211 k.p.k. w zw.

z art. 113 § 1 k.k.s.),

6. przeszukiwanie osób, pomieszczeń, i zatrzymywanie rzeczy - po uzyskaniu postanowienia sądu lub proku-ratora albo bez takiego postanowienia w przypadkach niecierpiących zwłoki (art. 217 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.),

7. prawo do przeprowadzenia czynności sprawdzających informacje zawarte w zawiadomieniu o przestępstwie skarbowym (art. 307 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.), 8. prawo podejmowania w każdej sprawie czynności

nie-cierpiących zwłoki dla zabezpieczenia śladów i dowo-dów przestępstwa skarbowego (art. 308 k.p.k. w zw.

z art. 113 § 1 k.k.s.)²¹.

Poza powyższymi uprawnieniami procesowymi na ABW, a także na Policji oraz Straży Granicznej spoczywa obo-wiązek niezwłocznego zawiadomienia o prowadzeniu postępowania przygotowawczego finansowych organów postępowania przygotowawczego przez przesłanie odpisu postanowienia o jego wszczęciu, chyba że ograniczą swoje

20 L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy..., dz. cyt., s. 882-883.

21 B. Opaliński, M. Rogalski, P. Szustakiewicz, Ustawa o Agencji Bezpie-czeństwa Wewnętrznego..., dz. cyt., s. 66.

czynności do zabezpieczenia śladów i dowodów przestęp-stwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego oraz przeka-żą sprawę do dalszego prowadzenia tym organom (art. 134

§ 2 k.k.s.).

Jak podkreśla się w doktrynie z treści art. 134 § 2 k.k.s.

jednoznacznie wynika, że w sytuacji procesowej, w której ABW oraz Policja i Straż Graniczna ujawniają czyny skar-bowe, mogą one postąpić w dwojaki sposób. Po pierwsze, są uprawnione do wszczęcia postępowania karnego skarbo-wego, o czym niezwłocznie zawiadamiają właściwe finan-sowe organy postępowania przygotowawczego, przesyłając im odpis postanowienia wydanego w tym przedmiocie (art.

134 § 2 in principio k.k.s.). O wszczęciu postępowania przy-gotowawczego w formie śledztwa zawiadamia się również prokuratora, przesyłając mu odpis postanowienia w tej kwe-stii (art. 305 § 3 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.). Z drugiej strony, wykorzystując możliwość ograniczenia swoich czyn-ności do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego mogą przekazać sprawę do dalszego prowadzenia finansowym organom po-stępowania przygotowawczego (art. 134 § 2 in fine k.k.s.).

Wykładnia językowa tego przepisu pozwala na stwierdzenie, że ustawodawca pozostawia wybór jednego z naświetlonych sposobów postępowania niefinansowemu organowi postę-powania przygotowawczego, który ujawnił przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, przy czym uprawnie-nie z tego zakresu podlega czasowemu ograniczeniu do fazy obejmującej zabezpieczenie śladów i dowodów przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego. Aprobuję stano-wisko wyrażone w piśmiennictwie, że nie można wykluczyć, iż o przekazaniu sprawy finansowemu organowi postępowa-nia przygotowawczego zdecyduje prokurator, wykorzystując uprawnienia nadzorcze przysługujące mu na podstawie art.

326 § 3 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.²².

Uprawnienia Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego do prowadzenia śledztwa lub dochodzenia karnego skarbo-wego ulegają pewnemu zmarginalizowaniu w sytuacji gdy sprawca czynu zabronionego zgłosi wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, gdyż wówczas przekazanie sprawy finansowemu organowi postępowania przygotowawczego jest obowiązkowe (art. 134 § 4 k.k.s.).

Złożenie wniosku o takie zezwolenie jest uprawnieniem sprawcy, o którym powinien być pouczony przed pierw-szym przesłuchaniem. Kodeks karny skarbowy nakłada obowiązek takiego pouczenia tylko na finansowy organ po-stępowania przygotowawczego (art. 142 § 2 k.k.s.). Jednak powszechnie przyjmuje się w doktrynie²³, że omawiany obo-wiązek spoczywa także na niefinansowym organie postępo-wania przygotowawczego, w tym i na ABW.

22 J. Zagrodnik w: L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy..., dz.

cyt., s. 773-774; T. Razowski [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2017, s. 1202-1203;

H. Skwarczyński, Uprawnienia Straży Granicznej w postępowaniu o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, Wojskowy Przegląd

W dokumencie i administracyjne studia prawnicze (Stron 59-65)