Agenda strategiczna dotycząca zarządzania odpadami włókienniczymi i ich recyklingu

W oparciu o analizę bieżącej sytuacji dotyczącej zarządzania odpadami włókienniczy-mi i ich recyklingu w sektorze włókienniczym i odzieżowym, w tym m.in. dostępnych rozwiązań techniczno-technologicznych i aktualnego stanu prawnego, w ramach projektu ENTeR opracowano Strategiczną Agendę dotyczącą zarządzania odpadami włókienniczy-mi i ich recyklingu, zawierającą strategię i plan działań mający na celu optymalizację zu-życia surowców i zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko, poprzez zastosowa-nie w tym sektorze zasad GOZ. Zdefiniowano w zastosowa-niej cele i priorytety, których realizacja pozwoli na zrównoważone gospodarowanie surowcami i odpadami w perspektywie krót-ko- i długoterminowej. Organem opiniodawczym w zakresie napotkanych problemów, stosowanych rozwiązań i narzędzi była Międzyregionalna Rada Doradcza (Interregional Advisory Board) ustanowiona w ramach projektu ENTeR spośród przedstawicieli władz lokalnych i ekspertów w zakresie zarządzania odpadami każdego Partnera. W

szczegól-ności opracowana strategia mająca na celu zapobieganie wyczerpywaniu nieodnawialnych zasobów i znalezienie „zielonego” rynku dla odpadów oraz alternatywnych rozwiązań dla surowców stanowić będzie zachętę dla przedsiębiorców do stosowania zasad gospodarki o obiegu zamkniętym w ich zakładach.

Zbyt niski poziom recyklingu w sektorze włókienniczo-odzieżowym wynika z proble-mów natury:

— logistycznej, w tym problemów związanych z przechowywaniem, właściwą segre-gacją i sortowaniem odpadów,

— technicznej, obejmujących m.in. proces przygotowania (czyszczenie, oddzielenie np. guzików) i obróbki wstępnej odpadów (procesy fizyczne, chemiczne),

— materiałowej, tj. niejednorodności odpadów pod względem surowcowym, zawarto-ści różnego rodzaju dodatków chemicznych,

— społecznej, do których należą: niska świadomość ekologiczna społeczeństwa, do-tychczasowe zachowania zakupowe konsumentów zorientowane na nowe produk-ty, dezinformacja,

— ekonomicznej – wysokie koszty związane z transportem, przygotowaniem i niską wydajnością procesu przetwarzania odpadów, niska jakość produktów,

— środowiskowej w przypadku technologii recyklingu znacznie obciążających śro-dowisko.

Analiza bieżącej sytuacji w zakresie zarządzania odpadami włókienniczymi i ich recy-klingu oraz problemów i rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców pozwoliła zidentyfiko-wać pięć obszarów działań, które stymulozidentyfiko-wać będą transformację sektora włókienniczo- -odzieżowego w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym, tj.:

— Legislacja i polityki (Legal and Policies) – monitorowanie polityk wspólnotowych oraz regionalnych w celu ciągłego monitorowania i ukierunkowywania opracowa-nej agendy,

— Zarządzanie odpadami (Waste management) – opracowanie przedmiotowych baz danych i platformy wymiany informacji, materiałów i technologii. Również badanie modelu odzyskiwania odpadów np. przez tworzenie lokalnych kon- sorcjów,

— Kierunki badawcze i technologie (Research trends and technologies) – opracowa-nie technologii integrujących i optymalizujących proces produkcyjny z uwzględ-nieniem cyklu życia produktu,

— Komunikacja (Communication) – rozpoznanie rynku materiałów wtórnych oraz re-cyklingu i zachęcanie do powtórnego wykorzystywania odpadów w celu nadania im drugiego życia,

— Edukacja (Education) – szkolenia w zakładach sektora włókienniczo-odzieżowe-go według zgłaszanych potrzeb (podnoszenie kwalifikacji zawodowych), identyfi-kacja warunków wspierających wdrażanie modelu gospodarki cyrkularnej w tych zakładach.

Przyszłe działania w zakresie gospodarki odpadami włókienniczymi i recyklingu, ma-jące znaczenie dla przemysłu włókienniczo-odzieżowego powinny obejmować:

— zwiększenie stopnia recyklingu dzięki zaawansowanym technologicznie procesom,

— zamykanie obiegu materiałów,

— wydłużenie życia produktu m. in. poprzez utrzymanie jego jakości (maintain the value),

— przejście na przyjazne dla środowiska techniki produkcji i stosowanie materiałów nadających się do recyklingu,

— projektowanie zgodnie z wymogami recyklingu, w tym zagospodarowanie surow-ców wtórnych, wykorzystanie materiałów jednorodnych (ecodesign),

— redukcję odpadów i optymalizację zużycia surowców, szczególnie wody i energii, dzięki automatyzacji procesów i zastosowaniu technologii informatycznych.

4. Wnioski

Problem odpadów włókienniczych jest globalny i wymaga regulacji legislacyjnych oraz przedsięwzięć badawczych i infrastrukturalnych, które pozwolą na efektywne wdro-żenie innowacyjnych technologii materiałowych z wykorzystaniem tych odpadów. Cią-głemu wzrostowi strumienia odpadów włókienniczych powinna towarzyszyć rozbudowa systemu zbiórki tych odpadów i budowa nowych instalacji do ich przetwarzania.

W Polsce na poziomie krajowym i regionalnym opracowywane są systemy gospodarki odpadami zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju, umożliwiające wypełnienie podsta-wowych zasad gospodarki odpadami obejmujących:

— zapobieganie ich powstawaniu,

— wykorzystanie ich w procesie recyklingu,

— unieszkodliwianie odpadów, których nie można przetworzyć innymi metodami,

— zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów ze szczegól-nym uwzględnieniem odpadów biodegradowalnych,

— wyeliminowanie praktyk nielegalnego składowania odpadów.

Istnieje konieczność opracowania nowych rozwiązań techniczno-technologicznych umożliwiających recykling odpadów poprodukcyjnych w sektorze włókienniczo-odzie-żowym, szczególnie odpadów niejednorodnych, kompozytowych, laminowanych czy zawierających powłoki. Analiza obecnego stanu wiedzy na temat zarządzania odpadami włókienniczymi i ich recyklingu pozwoliła na zidentyfikowanie 5 kluczowych obszarów i problemów oraz rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców, a także zdefiniowanie dzia-łań w zakresie gospodarki odpadami włókienniczymi i ich recyklingu, które stymulować będą „ekologizację” tego sektora (greening the economy). Powstały wstępne, innowacyjne koncepcje technologiczne w zakresie recyklingu, które pozwolą na optymalizację zuży-cia surowców w tym sektorze. Oprócz obszarów obejmujących regulacje legislacyjne,

systemy gospodarki odpadami i innowacyjne zaawansowane technologie materiałowe, kluczowymi obszarami determinującymi transformację w kierunku modelu GOZ w sek-torze włókienniczym i odzieżowym są również: podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa i edukacja różnych grup docelowych w tym zakresie.

Praca powstała w ramach realizacji projektu nr CE1136 ENTeR współfinansowanego ze środków programu Interreg Central Euro-pe w ramach EFRR i ze środków finansowych na naukę w latach 2018–2020 przyznanych na realizację projektu międzynarodowego współfinansowanego.

The research work was implemented within the CE1136 ENTeR project co-financed by the In-terreg Central Europe programme under the ERDF and from the funds for science in the years 2018–2020 allocated for the implementation of an international co-financed project.

Literatura

Catalao J.P.S. i in. 2018. Economic and environmental benefits of using textile waste for the production of thermal energy. Journal of Cleaner Production 171, s. 1353–1360.

Ellen MacArthur Foundation, A new textiles economy: Redesigning fashion’s future, 2017. [Online] http://www.

ellenmacarthurfoundation.org/publications.

Gray S., WRAP, Banbury, Mapping clothing impacts in Europe: the environmental cost, 2017. [Online] http://

www.ecap.eu.com/wp-content/uploads/2018/07/Mapping-clothing-impacts-in-Europe.pdf (Dostęp:

15.10.2019).

Henry B. i in. 2018. Microplastic pollution from textiles: A literature review. [Online] https://static1.squarespace.

com/static/5afae80b7c93276139def3ec/t/5b07ebd10e2e72f896dada2f/1527245797653/OR1+-+Mi-croplastic+pollution+from+textiles+-+A+literature+review.pdf (Dostęp: 15.10.2019).

Koszewska M. 2018. Circular economy – challenges for the textile and clothing industry. AUTEX Research Journal 18(4), s. 337–347.

To M.H., Uisan K., Ok Y.S., Pleissner D. i Lin C.S.K. 2019. Recent trends in green and sustainable chemistry:

rethinking textile waste in a circular economy. Current Opinion in Green and Sustainable Chemistry 20, s. 1–10.

Moraczewski i in. 2007. Moraczewski, A. Wiśniewski, M. Wojtysiak, M. 2007. Recykling odpadów tekstylnych za pomocą technik włókninowych. Problemy Eksploatacji 1, s. 197–206.

VIVE Textile Recycling, 2017. [Online] http://textileupcycling.pl/aktualnosci/vive-textile-recycling-dostarczy- 36-000-ton-paliwa-alternatywnego-cementowni-ozarow/ (Dostęp: 15.10.2019).

WWF 1999 – The impact of cotton on fresh water resources and ecosystems. [Online] https://d2ouvy59p0dg6k.

cloudfront.net/downloads/impact_long.pdf (Dostęp: 15.10.2019).

WWF 2016 – Sustainable Cotton Ranking: Assessing company performance. [Online] http://sustainablecot tonranking.org/ (Dostęp: 15.10.2019).

Rola odnawialnych źródeł energii w modelu gospodarki