Surowce, energia i odpady w realizacji zasad gospodarki o obiegu zamkniętym
5. Analiza SWOT wdrożenia strategii recyklingu w Polsce
Ogólna analiza SWOT, której wyniki w syntetycznym ujęciu przedstawiono w ta- beli 4, stanowi podstawę wyjścia do wdrażania GOZ oraz określania dalszych kluczo-wych elementów strategii organizacji recyklingu i odzysku energii i surowców z odpadów w Polsce.
Tabela 4. Analiza SWOT procesów recyklingu i odzysku w ramach GOZ
Mocne strony Słabe strony
– Rozwinięta sieć kontaktów.
– Sieć wypracowanych przez lata formalnych i nieformalnych powiązań w ramach organizacji zapewniających wymianę wiedzy (jednostki naukowe), transfer technologii oraz współpracę biznesową.
– Udział w zagranicznych projektach badawczo- -rozwojowych zapewnia szerszy dostęp do światowych technologii i osiągnięć naukowych.
– Zapewnienie wsparcia dla MSP ze strony jednostek naukowych z obszaru zagospodarowania odpadów i recyklingu.
– Niewystarczające zasoby finansowe i infrastrukturalne.
– Niewystarczająca współpraca firm i instytucji w ramach łańcucha wartości.
– Niedobór wykwalifikowanych kadr branżowych, w tym w zakresie realizacji projektów międzynarodowych.
– Zbyt mała ilość firm w łańcuch wartości oferujących produkty z przetworzonych odpadów, co wpływa na niską skalę stosowanych marży dla całego łańcucha wartości.
Tabela 4. cd.
Mocne strony Słabe strony
– Wdrażane systemy zarządzania środowiskowego (ISO 14001, EMAS) oraz systemy zarządzania jakością (ISO 9001) zajmujące się zagospodarowaniem odpadów i recyklingiem.
– Rozbudowana sieć dostawców oraz odbiorców usług i produktów w ramach łańcucha wartości.
– Powszechna wiedza w zakresie GOZ (Gospodarka Obiegu Zamkniętego), CSR (Corporate Social Responsibility – Odpowiedzialność Społeczna Biznesu).
– LCA (Life Cycle Assessment – Ocena Cyklu Życia), EPR (Extended Producer Responsibility – Rozszerzona odpowiedzialność producenta).
– Mała ilość firm posiadających technologie zapewniające skuteczne przygotowanie odpadu do poziomu substytutu materiału czy surowca pierwotnego wykorzystywanego do
– Rosnący krajowy i światowy popyt na produkty i usługi związane z działalnością branży zagospodarowania odpadów i recyklingu.
– Transformacja gospodarki europejskiej w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.
– Zwiększające się wymagania w zakresie przerobu i zagospodarowania odpadów, m.in. nałożone na każdy kraj UE w tym określone poziomy zbierania, przetwarzania i recyklingu wybranych frakcji odpadów (nacisk na odzysk surowców krytycznych i deficytowych).
– Większa świadomość ekologiczna społeczeństwa oraz firm produkcyjnych o ich wpływie na środowisko i potrzebie wdrożenia nowych modeli biznesowych np. wykorzystanie surowców wtórnych do produkcji wyrobów rynkowych.
– Skuteczne i bezwzględne egzekwowanie prawa w zakresie naruszenia prawa ochrony środowiska.
– Duży i chłonny rynek na ekoprodukty produkowane z odzysku materiałowego (recyklingu odpadów) w celu zagospodarowania surowców wtórnych.
– Dotacje UE na inwestycje promujące rozwój gospodarki odpadowej i ochronę środowiska (np. w NCBiR (Narodowe Centrum Badań i Rozwoju), PARP (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), NFOŚiGW (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), KE (Komisja Europejska) itp.).
– Odzysk materiałowy surowców jako strategiczny sektor gospodarki Polski (Polityka Surowcowa Kraju).
– Wdrożenie systemu udzielania aprobat technicznych na wyroby i surowce pozyskiwane z recyklingu.
– Często zmieniające się przepisy prawne i kolejne często kosztochłonne obowiązki nakładane na firmy z branży zagospodarowania odpadów i recyklingu nie gwarantują stabilności funkcjonowania łańcucha wartości.
– Działalność szarej strefy (bez zezwoleń i bez konieczności spełnienia szeregu wymogów i standardów) ogranicza konkurencyjność działalności wielu firm.
– Brak jednolitych w całym kraju zasad dotyczących zmiany statusu przekształcenia odpadu na materiał czy surowiec utrudnia współpracę firm i tworzenie wspólnej oferty.
– Brak systemu kształcenia zawodowego na poziomie zawodowym, średnim i wyższym dostosowanego do potrzeb firm i instytucji w ramach GOZ.
– Wahania koniunktury w zakresie cen surowców pierwotnych i wtórnych nie sprzyja budowie wspólnej oferty.
– Występująca duża konkurencja sieciowych firm zagranicznych i krajowych (występująca niekiedy brutalizacja rynku).
– Ograniczony dostęp do kapitału zewnętrznego istniejących instytucji finansowych bez oceny ryzyka kapitałowego tego typu działalności gospodarczej jak również problemami
6. Podsumowanie
Pozyskanie energii i surowców wtórnych z odpadów pozwala na zmniejszenie zapo-trzebowania na energię i wydobycia surowców naturalnych. Zgodnie z założeniami GOZ takie działania mogą przyczyni się do:
— oszczędności surowców i energii,
— eliminacji materiałów toksycznych i niebezpiecznych,
— redukcji ilości niezagospodarowanych odpadów.
W celu zminimalizowania negatywnego efektu rozwoju cywilizacji (zanieczyszczenie środowiska) należy w pełni zagospodarowywać odpady, które posiadają wyższą koncen-trację materiałów niż złoże naturalne jako pełnoprawny surowiec do dalszego odzysku i wykorzystania do wytwarzania wyrobów na potrzeby rynkowe. Jednym z ważniejszych celów zagospodarowywania odpadów jest dywersyfikacja źródeł energii m.in. poprzez pozyskiwanie paliw alternatywnych w wyniku zastosowania przyjaznych dla środowiska innowacyjnych technologii recyklingu i odzysku w ramach GOZ. Pozyskane produkty mogą znaleźć zastosowanie jako paliwo do ogrzewania lub produkcji prądu elektrycznego (paliwo do napędu agregatów prądotwórczych – najefektywniej wykorzystanych w agre-gatach dużych mocy produkowanych w firmie H. Cegielski w Poznaniu).
W pełni wdrożona GOZ w Polsce stanowi imperatyw nowocześnie zarządzanej gospo-darki szczególnie w zakresie ochrony środowiska. Zagospodarowanie odpadów na cele energetyczne powinno być ukierunkowane na dywersyfikację źródeł energii oraz wspiera-nie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii (mikro i małych instalacji) w celu ograni-czenia lub uniknięcia emisji CO2, promując nowe technologie oraz postawy prosumenc-kie (podniesienie świadomości inwestorsprosumenc-kiej i ekologicznej).
Publikacja została sfinansowana przez Akademię Górniczo-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie (subwencja na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego).
Literatura
Doliński i in. 2016 – Doliński A., Wojciechowski A., Pietrzak K., Dolińska K. i Wołosiak M. 2016. Odzysk materia-łowy w recyklingu wielomateriamateria-łowych części pojazdów samochodowych jako etap wdrażania gospo-darki zamkniętego obiegu. Konferencja LogiTrans. Autobusy. Bezpieczeństwo i ekologia 12, s. 126–132.
[Online] https://bir.org/ (Dostęp: 12.10.2019).
[Online] http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/tajani/hot-topics/raw-materials/index_pl.htm (Dostęp:
20.11.2018).
[Online] https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2015/PL/1-2015-614-PL-F1-1.PDF. Komunikat KE COM(2015) 614 final; 2.12.2015) (Dostęp: 12.10.2019).
[Online] https://www.bcc.org.pl/ uploads/media/2015.10.01_Gospodarka_cyrkulacyjna _wyzwaniem_dla_
firm.pdf (Dostęp: 12.10.2019) s. 2. UNEP 2011, za Krausmann F, Gingrich S., Eisenmenger N., Erb K. H.,
Haberl H. Fischer-Kowalski, Growth in global materials use, GDP and population Turing 20th century, Ecological Economics 68(10).
[Online] https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2018/05/22/waste-management-and -recycling-council-adopts-new-rules/ (Dostęp: 12.10.2019 r.)
Matuszewska i in. 2019 – Matuszewska A., Hańderek A., Biernat K. i Bukrejewski P. 2019. Thermolytic Co-nversion of Waste Polyolefins into Fuels Fraction with the Use of Reactive Distillation and Hydrogenation with the Syngas under Atmospheric Pressure. Energy Fuels 33, 2, s. 1363–1371. [Online] https://doi.
org/10.1021/acs.energyfuels.8b03664 (Dostęp: 2.01.2019).
Wojciechowski A. i Doliński A. 2016. Obieg Zamknięty. Odzysk produktów z odpadów tworzyw polimerowych.
Chemia Przemysłowa 4–5(642), s. 68–74.
[Online] www.visualcapitalist.com (Dostęp: 12.10.2019 r.).