Wśród obszarów opisanych w rozdziale „Ciekawe obiekty przyrodnicze na te-renie Płaskowyżu Rybnickiego” można wyróżnić obszary dobrze udostępnione dla turystów i takie, do których osoby zainteresowane dostępu nie mają w ogóle.
Na terenie Płaskowyżu Rybnickiego utworzono w 1993 roku park krajobrazo-wy „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”, który z względu na rozległą powierzchnię obejmuje większość cennych obiektów przyrodniczych mezoregionu. Obszar ten jako całość jest szczególnie predysponowany do rozwoju ekoturystyki oraz dobrze udostępniony dla zwiedzających.
Jednym z obszarów znajdujących się na terenie parku krajobrazowego jest uroczysko „Głębokie Doły”, przez które przebiega wiele ścieżek rowerowych, a zaraz nieopodal uroczyska biegnie ścieżka dydaktyczna pod tą samą nazwą. Nie-daleko uroczyska, przy drodze biegnącej od ścieżki dydaktycznej do centrum Ksią-żenic rośnie okazała lipa drobnolistna – pomnik przyrody. Miejsce to jest często odwiedzane przez turystów podziwiających zapierającą dech w piersiach buczynę sudecką. Przy okazji turyści odwiedzają też leśniczówkę z zagrodą, w której żyją daniele.
Ogród Botaniczny Arboretum Bramy Morawskiej to miejsce szczególnie inte-resujące dla turystów. Położone jest niedaleko miasta Racibórz, do którego prowa-dzą główne drogi, a także kolej. Stąd można pieszo dotrzeć do ogrodu. Dla turystów podróżujących samochodem wybudowany jest parking. Miejsce to jest bardzo do-brze udostępnione dla turystów.
Również stawy i tereny leśne w okolicy Żor cieszą się dużym zainteresowa-niem. Obszar ten położony jest blisko osiedli i jest często odwiedzany przez oko-licznych mieszkańców jako miejsce odpoczynku i relaksu. Zaraz obok stawu Śmie-szek znajduje się stacja kolejowa, dzięki której turyści z dalszych miejsc mogą dotrzeć nad staw i w pobliskie tereny, by miło spędzić czas na łonie natury. Podob-nie jest w przypadku lasu w Nowej Wsi, gdzie Podob-nie brakuje leśnych dróżek. Szcze-gólnie wczesną wiosną, jak zaczyna kwitnąć wawrzynek wilczełyko Daphne meze-reum, las chętnie jest odwiedzany szczególnie przez fotografów przyrody a także zwykłych spacerowiczów. Przez sąsiednie miejscowości przebiegają koleje, z któ-rych można się wybrać na wycieczkę rowerową w leśne tereny Nowej Wsi.
Użytek ekologiczny „Kencerz” znajduje się już trochę dalej od zabudowań.
Najszybciej można się tu dostać koleją lub rowerem, jednakże dla osób lubiących dłuższe spacery nie powinno sprawić problemu dotarcie tutaj, szczególnie, że ob-szar ten zachęca swoim urokiem do podziwiania jego atrakcji przyrodniczych.
Kompleks leśny Bełsznica położony jest pomiędzy większymi miejscowo-ściami, również przecięty jest drogą łączącą miejscowości, od której rozchodzi się wiele dróżek w las. Jest to miejsce dobrze udostępnione dla turystów ze względu na
otoczenie prawie ze wszystkich stron zabudowaniami mieszkalnymi oraz dużą ilością dróg, którymi można przechadzać się po kompleksie leśnym.
Kompleks leśno-stawowy w okolicach Pawłowic znajduje się już w większej odległości od zabudowań. Najlepiej wybrać się tutaj samochodem, albo koleją, która przecina kompleks. Można także dotrzeć rowerem. Znajduje się tu kilka dró-żek leśnych, aczkolwiek miejsce mogłoby być lepiej udostępnione dla turystów.
Wokół kompleksu jest dużo miejsca na parking samochodowy, który na pewno przyciągnąłby więcej chętnych do pozwiedzania tutejszych terenów.
Jednym z obszarów niedostatecznie udostępnionych dla turystów jest staw w Kuźni Nieborowskiej. Mimo umiejscowienia zaraz obok skrzyżowania dość ruchliwych ulic, nie ma żadnego miejsca parkingowego pozwalającego na pozosta-wienie samochodu. Jedynie wąska ścieżka prowadzi wzdłuż stawu. Nie ma tu też wiele ścieżek od strony lasu prowadzących do opisywanego obszaru, a dotarcie rowerem głównymi drogami może być niebezpieczne, ze względu na nasilony ruch samochodowy na najbliższym odcinku drogi.
Łęg olszowy w Kamieniu również nie jest wystarczająco udostępniony dla tu-rystów. W jednym miejscu przecina go ruchliwa droga od Kamienia do Rybnika, jednakże nie ma tam możliwości zatrzymania się, by przyjrzeć się walorom przy-rodniczo-krajobrazowym terenu. Jedynie w środku kompleksu leśnego w Kamieniu przebiega nie oznakowana ścieżka, która w dwóch miejscach przecina las łęgowy, ukazując jego piękne oblicze. Znają ją głównie pobliscy mieszkańcy oraz rowerzy-ści z okolicznych miejscoworowerzy-ści.
Stanowisko żywca gruczołowatego (Dentaria glandulosa) i ciemiężycy zielo-nej (Veratrum lobelianum) w Szczygłowicach również jest niedostępne dla tury-stów. Od drogi, prowadzącej z Książenic do Szczygłowic, wiedzie jedna leśna ścieżka, z której można zobaczyć bezpośrednio stanowisko ciemiężycy zielonej. Do stanowiska żywca gruczołowatego ścieżka ta już nie dociera i trzeba z niej wejść kilka metrów w las, aby zaobserwować tę osobliwość przyrodniczą regionu. Zaraz obok położony jest malowniczy staw, który może być obiektem zainteresowania miłośników przyrody lubiących obserwować ptaki wodne. Jednakże spacer wokół stawu, ze względu na brak ścieżek, nie jest możliwy. Także stanowiska długosza królewskiego (Osmunda regalis) są dobrze ukryte w gęstwinie lasu, na opisywa-nych z Płaskowyżu Rybnickiego stanowiskach.
Najbardziej niedostępnym dla turystów obiektem jest Torfowisko w Kamieniu.
Położone jest około 500m na wschód od drogi Rybnik – Kamień, w środku boru sosnowego, sąsiadującego z lasem łęgowym. Nieopodal torfowiska wiedzie jedynie zarośnięta dróżka, którą można było dojść do nie istniejącej już ambony. Jedynie niektórzy grzybiarze wiedzą o tym miejscu odwiedzając go w poszukiwaniu rosną-cych wśród torfowców koźlarzy. Ten obiekt należałoby szczególnie udostępnić turystom ze względu na wartości przyrodnicze tam występujące, a także ze względu na potrzebę uświadomienia konieczności ochrony takich cennych obszarów.
Podsumowanie i wnioski
Na Płaskowyżu Rybnickim znajduje się wiele obiektów ciekawych pod wzglę-dem przyrodniczym mogących zainteresować turystów chcących spędzić czas na łonie natury. Dużo z nich jest dobrze udostępnionych, przechodzą przez nie szlaki rowerowe oraz ścieżki dydaktyczne. Jednakże nie wszystkie, szczególnie malowni-cze miejsca, są dla turystów dostępne, co mogłoby się przyczynić do zwiększenia wiedzy na temat otaczającej przyrody i rozwoju ekoturystyki w regionie.
Jednym z nich jest użytek ekologiczny „Kencerz”, w którym ochronie podlega bogactwo ekosystemów hydrogenicznych z występującymi tu stanowiskami regio-nalnie rzadkich i ustępujących gatunków roślin. Warto byłoby na tym obszarze opisać ścieżkę dydaktyczną, która przebiegałaby wokół zbiorników wodnych.
Można by rozmieścić tutaj kilka tablic opisujących m.in. ekosystem oraz występu-jące tutaj zagrożone i chronione gatunki roślin i zwierząt. Na pewno nie może za-braknąć tablic opisujących storczyki, które występują tu w kilku gatunkach. Nieo-podal zbiorników wodnych znajduje się polana, na której można zorganizować miejsce na wypoczynek. Nie powinno zabraknąć miejsca na ognisko, drewniane ławki oraz schronienie przed deszczem. Wokół tego punktu można rozmieścić wię-cej tablic, żeby turyści podczas odpoczynku mieli okazję do zaznajomienia z walo-rami przyrodniczymi terenu. Na niektórych zbiornikach można wybudować małe pomosty umożliwiające obserwacje roślinności wodnej. Dla turystów pasjonują-cych się obserwacjami ptactwa wodnego również będzie to dodatkowa atrakcja.
Kompleks leśno-stawowy w okolicach Pawłowic również ma niewykorzystany potencjał ekoturystyczny. Jako że kompleks ten jest rozciągnięty na dużym obsza-rze, można zaproponować tu wyznaczenie szlaków rowerowych, docierających do najciekawszych zakątków tego obiektu. Obszar ten znajduje się w pewnej odległo-ści od zabudowań, tak więc dobrym rozwiązaniem byłoby zbudowanie parkingu.
Na pewno zachęciłoby to turystów z dalszych rejonów na odwiedzenie omawianego miejsca. Tworząc szlaki dla rowerzystów, można w pobliżu zbiorników wodnych postawić ławki, dzięki którym turyści mieliby okazję do odpoczynku oraz podzi-wiania otaczającej przyrody.
Bardzo mało wykorzystanym miejscem dla turystów jest staw w Kuźni Niebo-rowskiej. Głównym problemem jest tutaj brak dostępu do omawianego terenu. Staw z dwóch stron jest otoczony ruchliwymi drogami, z jednej zaś polami rolnymi i lasem. W sąsiedztwie stawu, w celu udostępnienia omawianego obszaru, powinno się wybudować parking oraz ścieżkę umożliwiającą dotarcie do stawu. By jeszcze bardziej zachęcić turystów do odwiedzania tego miejsca, można stworzyć tutaj miejsce biwakowe. Można też postawić ławki wokół stawu, które przyciągałyby mieszkańców pobliskich zabudowań.
Nad zbiornikiem wodnym w Szczygłowicach, przy których znajdują się sta-nowiska żywca gruczołowatego oraz ciemiężycy zielonej, warto wyznaczyć ścieżkę dydaktyczną. Jest to miejsce o szczególnych walorach przyrodniczych i
krajobra-zowych z dużym bogactwem gatunków roślin i ptaków wodnych, dlatego ścieżkę można przeprowadzić wokół stawu. Na ścieżce warto by umieścić tablice dydak-tyczne, w których nie powinno zabraknąć informacji dotyczących żywca gruczoło-watego oraz ciemiężycy zielonej. Jedną z tablic można poświęcić rakowi amery-kańskiemu, zamieszkującemu potok wpadający do zbiornika. Rak ten jest gatunkiem inwazyjnym. Wskazane jest, by zwrócić uwagę na problemy związane z gatunkami obcymi zagrażającymi rodzimej florze. Przy drodze prowadzącej do zbiornika jest mały parking, którego rozbudowa może zwiększyć zainteresowanie odwiedzeniem tego cennego obszaru.
Łęgi oraz torfowisko wysokie w Kamieniu sąsiadują ze sobą, jednak o ile przez łęgi przebiega nie oznakowana ścieżka, o tyle do torfowiska nie prowadzi żadna droga. Obszary te położone są około 400 m od parkingu, od którego można by poprowadzić ścieżkę dydaktyczną. Ścieżka obejmowałaby część drogi leśnej, w sąsiedztwie której występują łęgi, a następnie powinna przebiegać w okolice torfowiska. Na pewno nie mogłoby zabraknąć na niej tablic edukacyjnych zawiera-jących informacje o opisywanych ekosystemach oraz takich, na których będą przed-stawione najciekawsze gatunki tam występujące. Ścieżka przebiegałaby w sąsiedz-twie fragmentu lasu z dominacją dębu czerwonego w drzewostanie, w którym w niższych warstwach nie występują prawie żadne inne gatunki roślin. Jest to od-powiednie miejsce, w którym można umieścić tablice o dębie czerwonym oraz jego negatywnym oddziaływaniu na środowisko leśne.
Płaskowyż Rybnicki ma ogromny potencjał pod względem rozwoju ekotury-styki. Znajduje się tu wiele atrakcyjnych pod względem przyrodniczym obszarów, z których tylko część udostępniona jest do zwiedzania.
Aby chronić przyrodę trzeba ją najpierw poznać dlatego popularyzacja wiedzy z zakresu różnorodności biologicznej powinna stać się jednym z priorytetowych zadań w czasach zrównoważonego rozwoju.
Zwiększenie możliwości bezpośredniego kontaktu z przyrodą na Płaskowyżu Rybnickim poprzez opisanie nowych ścieżek dydaktycznych powinno przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców tego przemysłowego regionu.
Piśmiennictwo
1. BAUS M. 2002: Przewodnik po ścieżkach dydaktycznych Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny. Czerwionka-Czerwionka-Leszczyny.
2. CABAŁA S. 1990: Zróżnicowanie i rozmieszczenie zbiorowisk leśnych na Wyżynie Śląskiej.
Pr. Nauk. Uniw. Śląskiego w Katowicach, 1068: 1–142.
3. CELIŃSKI F., CZYLOK A. 1995: Różnorodność biologiczna i przyrodniczo-krajobrazowa
„Uroczyska Głębokie Doły” koło Rybnika. Scripta Rudensia 5, Park Krajobrazowy CKKRW, Rudy Wielkie.
4. CELIŃSKI F.,CZYLOK A.,KROTOSKI T.,RAHMONOW O. 1994: Ostoja wiekowych buków Fagus sylvatica w uroczysku Głębokie Doły na Płaskowyżu Rybnickim. Chrońmy Przyr.
Ojcz. 50, 5: 68–73.
5. CELIŃSKI F.,CZYLOK A.,KROTOSKI T.,RAHAMONOW O. 1998: W sprawie ochrony uroczy-ska Głębokie Doły koło Rybnika. Chrońmy Przyr. Ojcz. 54, 6:32–45.
6. CELIŃSKI F.,WIKA S.,PARUSEL J.B. (red.). 1997: Czerwona lista zbiorowisk roślinnych Górnego Śląska. Raporty Opinie, 2:38–68.
7. CZYLOK A. 1994: Chronione gatunki zwierząt w parku krajobrazowym CKKRW. Scripta Rudensia 1: 119–131.
8. KUCZAWSKA K. 2001: Analiza szaty roślinnej towarzyszącej pieszym szlakom turystycz-nym w okolicach Wilczy na Płaskowyżu Rybnickim pod kątem potrzeb edukacji ekolo-gicznej. Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Śląski, Katowice (wydruk komputerowy).
9. MARYNIAK M. 2011: Subregion Zachodni Województwa Śląskiego, mapa turystyczna 1: 60 000. Wydawnictwo Kartograficzne COMPASS, Kraków.
10. ROSTAŃSKI K. 1994: Chronione i rzadkie wartości botaniczne na terenie parku krajobrazo-wego CKKRW. Rudy Wielkie.
11. Rozporządzenie nr 222/99 Wojewody Śląskiego z dn. 16 listopada 1999 r. w sprawie utwo-rzenia Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego.
12. STEBEL A.,DOMAŃSKI R., 1993: W sprawie ochrony roślinności wodnej i torfowiskowej w okolicach miasta Żory w ROW. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych. WBiOŚ, WNoZ UŚ, Ka-towice-Sosnowiec: 41–45.
13. Strategia Rozwoju Miasta Racibórz na lata 2006–2015, UM Racibórz.
14. SZWENDLER I., NAWARA Z. 2007: Spotkania z przyrodą. Rośliny. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
15. URBISZ A.,URBISZ A. 1994: Interesujące gatunki siedlisk naturalnych i półnaturalnych we florze naczyniowej zachodniej części Płaskowyżu Rybnickiego. Acta Biologica Silesiana.
Wpływ antropopresji na florę Górnego Śląska i terenów przyległych. 25,42: 56–64.
16. URBISZ A. 2003: Ginące i wymarłe rośliny naczyniowe Płaskowyżu Rybnickiego. Acta Biologica Silesiana. Ochrona gatunkowa roślin i florystyka. 37,54: 17–28.
17. URBISZ AL. 1996: Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru. Scripta Raudensia 6, Park Krajobrazowy CKKRW, Rudy Wielkie.
18. WAGA J.M. 1997: Próba wydzielenia krajobrazów parku CKKRW na tle Górnego Śląska.
Scripta Rudensia 7: 85–105.
19. ZARĘBA D. 2010. Ekoturystyka: Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
20. ZARZYCKI K., KAŹMIERCZAKOWA R., MIREK Z. 2014: Polska Czerwona Księga Roślin.
Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Instytut Ochrony Przy-rody PAN, Kraków.
21. ŻUKOWSKI A. 2012: Na szlaku. Lyski i Kornowac. ARW „Vectra”, Czerwionka-Leszczyny.
22. ŻUKOWSKI A. 2009: Na szlaku. Rybnik i okolice. ARW „Vectra”, Czerwionka-Leszczyny.
Źródła internetowe
1. Czerwionka-Leszczyny, 2016: Czerwionka-Leszczyny – Dróżka Kopruszka [Dostęp: … 2016]. Dostępny w Internecie: http://www.czerwionka-leszczyny.pl/drozka-kopruszka 2. Czerwionka-Leszczyny, 2016: Czerwionka-Leszczyny – Głębokie Doły [Dostęp: … 2016].
Dostępny w Internecie: http://www.czerwionka-leszczyny.pl/glebokie-doly
3. Orzesze.pl, 2016: Orzesze – Parki krajobrazowe [Dostęp: … 2016]. Dostępny w Internecie:
http://www.orzesze.pl/artykul/84_parki_krajobrazowe