w Opolu
Lata dziewięćdziesiąte charakteryzuje wyraźny wzrost nakładów inwestycyj
nych na szeroko rozumianą ochronę środowiska przyrodniczego. Jednym z aspek
tów tego procesu są inwestycje z zakresu ochrony wód. Jest to zgodne z Polityką ekologiczną państwa, która w formie dokumentu została przyjęta przez Sejm RP w 1991 r. W artykule 28 tegoż dokumentu postuluje się „zaostrzenie wielkości dopuszczalnych koncentracji zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do ka
nalizacji, wód i ziemi oraz wprowadzenie progresywnych opłat za ich zrzut, ce
lem istotnej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych”, a także
„wzmocnienie instrumentów ekonomicznych celem wymuszenia zmniejszenia zużycia wody i ograniczenia strat wody w sieci wodociągowej” 1.
Nowa, aktualnie przygotowywana przez Ministerstwo Środowiska, Polityka ekologiczna państwa2 także w szerokim zakresie analizuje problematykę ochro
ny wód. Wśród celów strategicznych w dokumencie tym wymienia się:
a) przywrócenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych do stanu wy
nikającego z planowanego sposobu ich użytkowania oraz potrzeb związanych z ich funkcjami ekologicznymi,
b) ochronę wód powierzchniowych i podziemnych przed eutrofizacją.
Najważniejsze aspekty dotyczące problematyki oczyszczania ścieków zawar
te są w celach średnio i długookresowych polityki ekologicznej. W celach śred
niookresowych (do 2010 r.) proponuje się całkowitą likwidację zrzutu ścieków nie oczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych, a w przypadku gospo
1 Strona internetowa Ministerstwa Środowiska. Polityka ekologiczna państwa.
2 Internet, WWW.MOS.GOV.Roz2.HTM.
80 Adam Walawender
darki komunalnej, wyposażonej już w oczyszczalnie, ograniczenie ładunku 0 30%. W celach długookresowych (do 2025 r.) postuluje się zrealizowanie pro
gramu budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków z podwyższo
nym usuwaniem biogenów w miastach liczących powyżej 10 tys. mieszkańców.
Założenia polityki ekologicznej państwa znalazły swój wyraz w opracowanej w 1996 r. przez Radę Miasta Opola uchwale o kierunkach inwestowania w gos
podarce wodno-ściekowej na terenie miasta. Uchwała obejmowała realizację trzech projektów:
a) modernizację istniejącej oczyszczalni ścieków w Opolu pod kątem popra
wy efektywności oczyszczania i możliwości przyjęcia ścieków z gmin ościen
nych: Prószków, Komprachcice, Dąbrowa Niemodlińska, Chrząstowice, Tar
nów Opolski;
b) budowę sieci kanalizacyjnej w peryferyjnych dzielnicach miasta z uwz
ględnieniem przyjęcia ścieków z gmin ościennych - przy wspólnym określeniu harmonogramów działań inwestycyjnych zainteresowanych gmin oraz współfi
nansowaniu i współwykonawstwie;
c) modernizację kolektora ogólnospławnego w centrum miasta (Młynówka), realizowaną w ramach programu transformacji ścisłego centrum Opola3.
W niniejszym opracowaniu skoncentrowano się na pierwszym z omawianych przedsięwzięć.
Istniejąca w Opolu oczyszczalnia ścieków jest oczyszczalnią mechaniczną typu biologicznego. Zrealizowana została w pierwszej połowie lat siedemdzie
siątych i oddana do użytku w 1975 r. Technologię oczyszczania oparto na kla
sycznym jednostopniowym procesie osadu czynnego z wykorzystaniem osadni
ków wstępnych oraz klasycznej dwustopniowej przeróbki osadu. Naturalne zużycie obiektu w czasie ponad dwudziestoletniej eksploatacji i zniszczenia, ja kich dokonała powódź w lipcu 1997 r. spowodowały konieczność przeprowa
dzenia gruntownego remontu i napraw. Ogólny obecny stan obiektu należy uz
nać za zły - oczyszczalnia wymaga bądź napraw remontowych, bądź likwidacji.
Konieczność jej pilnej modernizacji i rozbudowy wynika z następujących przesłanek:
a) rozporządzenie Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych 1 Leśnictwa4 nakłada na oczyszczalnie obowiązek redukcji BZT5, ChZT i związków biogennych począwszy od 2000 r.,
b) niedotrzymanie powyższego wymogu spowoduje naliczanie kar za wpro
wadzanie do środowiska zanieczyszczeń (kara kształtować się będzie w wyso
kości ok. 2 min zł za rok, według stawek z 1999 r.),
c) wzrośnie koszt eksploatacyjny oczyszczalni z tytułu opłat za zrzut ścieków powierzchniowych i do ziemi o ok. 200 tys. zł za rok.
3 E. 0 1 s z e w s k a , A. R a k , Polityka inwestycyjna Gminy Opole w obszarze zbiornika triasowego oraz efekty ekologiczne realizowanych inwestycji, maszynopis powielony, Urząd Miasta Opola.
4 DzU 1991. nr 116, poz. 503.
Analiza efektywności inwestycji ekologicznych. 81
Oceny efektywności inwestycji
Inwestycje ekologiczne podlegają dwojakiego rodzaju ocenie. Pierwsze kry
terium stanowi efektywność ekologiczna (uzyskanie tzw. efektu ekologicznego), drugie - efektywność ekonomiczna. Efektywność ekonomiczna może być oce
niana przynajmniej w kilku wymiarach. Dwie podstawowe formuły to formuła różnicowa i ilorazowa. Formuła różnicowa w pewnym uproszczeniu jest obli
czana jako różnica wpływów i wydatków pieniężnych5. Formuła ilorazowa na
tomiast wyraża stosunek efektów ekonomicznych do nakładów. Może też ona w postaci funkcji odwrotnej odwzorowywać nakłady lub wydatki niezbędne do osiągnięcia zamierzonych efektów albo też przedstawiać okres zwrotu nakładów.
Wybranie któregoś z tych efektów jest determinowane poprzez funkcje celu6.
Formuła różnicowa posiada istotne niedogodności aplikacyjno-implemen- tacyjne. Nie nadaje się np. do porównania inwestycji małych i dużych. Inwesty
cja duża zawsze będzie charakteryzowała się większą wartością bezwzględną.
Wynika to - mówiąc w pewnym uproszczeniu - z pomijania zjawiska efektów skali, które jest charakterystyczne dla przedsięwzięć wymagających dużych nakładów kapitałowych. Warto zauważyć, że zjawisko to ze szczególnym nasi
leniem występuje w przedsięwzięciach mających pewne elementy monopolu naturalnego, a więc w działalności charakterystycznej dla sfery komunalnej (wodociągi, energetyka cieplna itp.).
Kryterium ilorazowe oparte jest na badaniu efektywności ekonomicznej. Efek
tywność ekonomiczną można - jak już wzmiankowano - określać jako stosunek efektów ekonomicznych do nakładów. Pojawia się jednak problem kwantyfikacji nakładów i efektów. Efekty inwestycyjne mogą bowiem mieć różnorodny charak
ter. W dużym uproszczeniu można je podzielić na: efekty techniczne (przyrodni
cze), efekty użytkowe w zakresie usług materialnych i niematerialnych, efekty eko
nomiczne, efekty socjalne, efekty polityczne, efekty kulturalne, efekty estetyczne7.
Realizacja większości inwestycji przynosi zwykle niejeden, lecz kilka z wyżej wy
mienionych efektów. Ważne jest też występowanie dwojakiego rodzaju efektyw
ności - efektywności z punktu widzenia ogólnospołecznego oraz efektywności z punktu widzenia przedsiębiorstwa (mikroekonomiczna).
5 S. W r z o s e k . Ocena efektywności rzeczowych inwestycji przedsiębiorstw, Wrocław 1994, s. 14 i n. Zob. też: J. C z e k a j , Finansowe kryteria wyboru przedsięwzięć rozwojowych, Kraków 1991.
6 Problem funkcji celu jest szeroko omówiony w ujęciu zarówno teoretycznym, jak i aplikacyjnym w pracy S. C z a j a , B. F i e d o r , Z. J a k u b c z y k , Kierunki rozwoju współczesnej ekonomii, Wrocław 1992, s. 39, 47; por. też: Z. J a k u b c z y k , Determinacja funkcji celu w ramach neoklasycznej teorii produkcji, Wrocław 1998. Ujęcie tegoż zagadnienia w ramach współczesnych paradygmatów ekonomii por. Z . J a k u b c z y k . Neoklasyczna teoria eksploatacji zasobów naturalnych (nieodnawialnych), praca doktorska. Wrocław 1993, Akademia Ekonomiczna, s. 28 i n.
7 Por. S. Ł o j e w s k i , Ekonomika melioracji i ochrony środowiska, Bydgoszcz 1991, s. 21 i n.
O wycenie efektów estetycznych, czyli tzw. naturalnego piękna, szerzej pisze B. F i e d o r , Przyczynek do ekonomicznej teorii zanieczyszczenia i ochrony środowiska, Wrocław 1990, s. 24 i n.
82 Adam Walawender
W rachunku optymalizacyjnym efekty i nakłady mogą być wyrażone nie tyl
ko w pieniądzu, ale również w jednostkach naturalnych. M ogą być one także charakteryzowane jako strumienie (tj. wielkości roczne) lub zasoby (tj. wielkoś
ci całkowite).
Metody oceny efektywności inwestycji można podzielić na trzy grupy:
a) metody proste, b) metody rozwinięte, c) metody optymalizacyjne.
Prostymi lub uproszczonymi nazywa się te metody oceny efektywności in
westycji, które oparte są na wykorzystaniu elementów rachunku dotyczących jednego roku lub będących wielkościami średnimi z kilku lat. Nie uwzględniają one wpływu czynnika czasu na efektywność ekonomiczną, czyli nie sprowadza się w nich do porównywalności elementów rachunku występujących w różnych okresach. Są one z tego powodu nieprecyzyjne, dlatego stosuje się je wtedy, kiedy nie ma jeszcze warunków do rachunku bardziej precyzyjnego, czyli przy braku dostatecznie szczegółowych projektów. Można je także stosować wów
czas, gdy rachunek precyzyjny wskutek jednoznaczności wniosków z rachunku uproszczonego zostanie uznany za zbędny.
Rozwinięte metody rachunku efektywności inwestycji, zwane też metodami dynamicznymi lub dyskontowymi, charakteryzują się obejmowaniem całego okresu funkcjonowania przedsiębiorstwa (czyli okresu realizacji i okresu eks
ploatacji), uwzględnianiem zmienności w czasie wszystkich materialnych ele
mentów rachunku, a także doprowadzaniem ich do porównywalności w czasie.
Powyższą porównywalność osiąga się poprzez sprowadzenie elementów wystę
pujących w różnych latach do wartości z wybranego okresu. Polega to na mno
żeniu wszystkich wyrażonych wielkości przez współczynnik dyskontowy, zwany też miernikiem wartości bieżących. Pośrednio metody te uwzględniają zamroże
nie nakładów inwestycyjnych w trakcie budowy. Dopóki bowiem nakłady in
westycyjne pozostają w fazie budowy, dopóty nie są produktywne — nie przy
czyniają się do przyrostu produkcji, a więc efektów ekonomicznych. Nieuzyska- nie tych efektów w trakcie budowy jest względną stratą, którą przynosi każdy zamrożony złoty. W kategoriach teorii ekonomii możemy zamrożenie traktować jako koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości).
Najbardziej popularną metodą dynamiczną jest metoda oceny wartości bieżącej, czyli wartości bieżącej netto. Idea tej metody polega na sumowaniu nadwyżek pieniężnych netto, jakie da inwestycja przez cały okres eksploatacji (ewentualnie w okresie realizacji). Nadwyżki te sprowadza się do porównywal
ności. Przedsięwzięcie jest efektywne, jeżeli suma ta (NPV) jest większa od zera. Jeśli mamy do wyboru kilka wariantów, to wybieramy ten, który maksy
malizuje wartość NPV. Im wyższa jest wartość NPV - tym większe bezpieczeń
stwo ekonomiczne inwestycji. Wszystkie przewidywania bowiem mogą ulec zmianie na skutek działania tych elementów, których nie jesteśmy w stanie
Analiza efektywności inwestycji ekologicznych. 83
przewidzieć w trakcie przygotowywania projektu. Jeżeli bowiem NPV osiągnie nawet wartość zero, to i tak inwestycja nie zacznie być deficytowa.
Ogólna formuła NPV wyraża się wzorem:
n
N P V = 'Z S , a, t o gdzie:
Si - jest przepływem pieniężnym netto, czyli różnicą wpływów i wydatków, a, - współczynnik dyskontowy,
t = 0, 1, ..., n - numery kolejnych lat lub innych podokresów, np. miesięcy.
Sam efekt netto może być prezentowany w dwóch formach. Pierwsza z nich sumuje wszystkie poniesione wydatki, druga natomiast, bardziej rozwinięta, rozdziela osobno wydatki inwestycyjne i bieżące. Ten drugi wariant stosuje się najczęściej wtedy, kiedy wydatki inwestycyjne występują w części okresu obli
czeniowego, czyli w okresie przygotowania i realizacji inwestycji.
Wadą NPV jest to, że nie jest ona przydatna (jak wszystkie formuły o charak
terze różnicowym) do porównywania przedsięwzięć o różnej wielkości. Decy
dujący wpływ ma bowiem wtedy skala przedsięwzięcia, a nie rzeczywista efek
tywność. Pozbawiony tej wady jest natomiast miernik określany stopą wartości bieżącej (NPVR), wyrażający się wzorem:
5 F 5 F A 5g, 7 - = r - + 2 X ^ = °
O X ] O X ] /_ | O X j
Kluczową rolę w formule NPV odgrywa współczynnik dyskontowy:
gdzie:
r - to stopa dyskontowa.
NPVR jest do przyjęcia wtedy, gdy jest większy od zera, a zatem zawsze, kiedy NPV jest większa od zera.
Przy precyzyjnych obliczeniach zastosowanie dyskonta jest konieczne, po
nieważ nie ma możliwości porównywania wartości realnych występujących w różnych okresach, ze względu na ich nierówność. Na przykład milion złotych wydany w ciągu czterech lat nie jest tożsamy z milionem złotych wydanym dzi
siaj. Jednym z czynników determinujących konieczność dyskontowania jest in
flacja, która powoduje spadek wartości nabywczej pieniądza. Nie stanowi ona jednak elementu decydującego. Podstawową rolę odgrywają tutaj koszty utraco
nej możliwości. Zamrażając milion złotych na kilka lat (tzw. inwestycje długo
terminowe), tracimy możliwość uzyskania odsetek od tej kwoty, bądź też dywi
84 Adam Walawender
dendy w przypadku papierów wartościowych. Natomiast, jeśli inwestycja finansowana jest kredytem, ponosimy koszty odsetek.
Ogólną ideą rachunku dyskonta jest zmniejszanie wartości przyszłych. Stopa dyskontowa jest miarą takiego oprocentowania kapitału, które co najmniej trzeba uzyskać, aby zwrócić odsetki od kredytów lub zrównoważyć utracone odsetki od lokaty alternatywnej, z której zrezygnowaliśmy inwestując środki finansowe.
Drugą istotną formułą rachunku rozwiniętego jest wewnętrzna stopa zwrotu IRR. Jest to taka wartość stopy dyskontowej, przy której NPV wynosi zero. In
westycja jest efektywna wtedy, kiedy IRR jest wyższa od rzeczywistego kosztu kapitału, bądź przyjętej na innych podstawach oczekiwanej minimalnej stopy zwrotu. Ponieważ każda inwestycja obarczona jest określonym poziomem ryzy
ka, powinno ono znaleźć swoje odzwierciedlenie w formule IRR, a więc NPV powinna być wyższa od kosztów kapitału.
IRR jest najbardziej przydatna do oceny efektywności tzw. inwestycji czys
tych, które spełniają następujące trzy warunki8:
a) przepływy pieniężne w pierwszych latach okresu obliczeniowego mają wartości ujemne, gdyż składają się na owe przepływy wyłącznie lub prawie wyłącznie wydatki,
b) przepływy pieniężne zmieniają znak minus na plus tylko raz - oznacza to, że po latach nadwyżki wydatków następuje nieprzerwany szereg nadwyżki wpływów do końca okresu rozliczeniowego,
c) suma przepływów z lat nadwyżki wpływów (bez dyskonta) jest większa od wartości bezwzględnej takiej sumy z lat nadwyżki wydatków.
Uproszczona formuła IRR wygląda następująco:
8F 8F M, 8 g, 1
—=
1—+I<xif L=o
OX| OX] /=j OX i
W miernikach tych istotną rolę odgiywają przepływy gotówkowe (cash flow). Do aspektów mniej istotnych w rachunku przepływów środków pienięż
nych zaliczamy źródła pochodzenia środków, natomiast nacisk kładziony jest na:
a) obliczanie nadwyżki środków pieniężnych, b) ustalenie kierunków ich wykorzystania,
c) określenie nadwyżki lub niedoboru środków pieniężnych netto w stosunku do wielkości z roku ubiegłego.
Istnieje wiele definicji cash flow. I tak:
1. cash flow - to wynik finansowy + amortyzacja;
2. cash flow - to wynik finansowy + przyrost rezerw tworzonych z zysków;
3. cash flow - to wynik finansowy + amortyzacja + przyrost rezerw tworzo
nych z zysku + inne koszty niepieniężne nie będące wydatkami;
8 L. M a r t a n , Rachunek efektywności przedsięwziąć inwestycyjnych, „Nowator” 1992, nr 12.
Analiza efektywności inwestycji ekologicznych. 85
4. cash flow - to wynik finansowy + koszty niepieniężne - przychody niepie
niężne (nie będące wydatkami lub wpływami)9.
Najbardziej konsekwentne ujęcie, stanowiące podstawę do analizy finanso
wej przedsiębiorstwa, daje rozwinięta formuła (czwarta definicja), która dokład
nie i konsekwentnie przedstawia przepływy środków pieniężnych jako realizo
waną w danym okresie nadwyżkę wpływów nad wydatkami. Pozostałe formuły są rozwiązaniem uproszczonym, charakteryzującym się jednak zmniejszoną pracochłonnością.
Ogólną ideą postępowania w zadaniach optymalizacyjnych jest poszukiwanie zbioru zmiennych decyzyjnych X = [x\, x i ... xn], któiy optymalizuje funkcję celu:
F = F(X) dla [Z](X), Z2(X),...,ZS(X)] -> max będąc równocześnie układem równań lub nierówności:
gi(X) [<,=,>] b, dla i = 1, m
Pierwszą z funkcji nazywa się funkcją celu i wynika ona z dostosowania pla
nowanego efektu do naszych możliwości. Stosuje się tutaj rozmaite kryteria, np.
ekonomiczne, techniczne czy niezawodności działania. Drugie równanie nato
miast określa nam zbiór, po którym możemy się poruszać - nazywany jest on zbiorem rozwiązań dopuszczalnych. W przypadku systemu ochrony wód opty
malizacja jest osiągnięciem minimalnego poziomu zawartości ścieku w rzece, przy ograniczeniach wypływających z:
a) wymaganego efektu użytkowego,
b) stanu otoczenia, a w szczególności dostępności i zakresu typizacji po
szczególnych elementów systemu, stanu techniki, kultury technicznej społeczeń
stwa oraz warunków ekonomiczno-gospodarczych,
c) praw ekologicznych i ekonomicznych określających zależności między po
szczególnymi parametrami elementów tego typu systemu10.
Istotne znaczenie posiada charakter funkcji i celu zbioru ograniczeń. Jeżeli są one liniowe - tzn. można je przedstawić za pomocą funkcji liniowych - to zada
nie optymalizacyjne należy zaliczyć do programowania liniowego. Jeżeli nato
miast są one nieliniowe, to zadanie optymalizacyjne należy do programowania nieliniowego. Trzecim wariantem jest taka sytuacja, w której zmienne decyzyj
ne ulegają zmianie w czasie. Stosuje się wtedy programowanie dynamiczne.
Programowanie liniowe rozwiązuje zadania optymalizacyjne w sytuacji, gdy posiadamy m niezależnych liniowych ograniczeń oraz n zmiennych decyzyj
nych, gdy n jest co najmniej nie mniejsze niż m. Maksymalizuje się wtedy funk
cję wzorem:
1 T. W a ś n i e w s k i . W. S k o c z y l a s , Cash flow w przedsiębiorstwie. Ustalanie i analiza FRR w Polsce. Warszawa 1995, s. 16-17.
10 R. M i ł a s z e w s k i , Zastosowanie optymalizacji wielokryterialnej do zarządzania jakością wód powierzchniowych. Warszawa 1996, s. 8 i n.
86 Adam Walawender
F = F ( X ) = ' Z c ix, 7=1
pod warunkiem spełnienia ograniczeń:
a\\ X] + ai2x2 + ... + a\n xn[< = >]b\
a2\ x, + a22 x2 + ... + a2n x„[<=,>\b2
a m \ X \ + a m2 %2 ••• @mn % n [—1~ ] ^ m
Programowanie nieliniowe najczęściej oparte jest na tzw. programowaniu wypukłym, w którym zarówno funkcja celu, jak i zbiór rozwiązań dopuszczal
nych są wypukłe".
Wśród metod dotyczących programowania wypukłego dominuje metoda mnożników Lagrange’a. Polega ona na tym, że każde z m równań układu ogra
niczeń mnoży się odpowiednio przez tzw. mnożniki Lagrange’a i dodaje do funkcji celu. W wyniku tego otrzymujemy funkcje w postaci wzoru:
L = F ( x ] ,*2 A, ^ 2 r .. ^. m ) = F ( x l rx2 r . . rxn ) + [g;(j:1 ,x2 6,]
Następnie oblicza się pochodne cząstkowe i przyrównuje je do zera. Otrzy
muje się m + n równań w postaci wzorów:
6 F 5 F ^ 8g. ___
^ - = j - + Z ^ , - r 1 = 0 dla j = \, n OX| OX| OXj
oraz
5 F
— = g , ( x ] jc2 r ~ * „ ) ~ b i=0 dla i = 1, m
Obliczony w ten sposób zbiór wartości x\, x 2, x n jest takim rozwiązaniem układu, dla którego funkcja osiąga ekstremę.
Programowanie dynamiczne rozpatruje się w określonych przedziałach cza
su, czy też przestrzeni rozdzielającej te etapy, w której realizowane są decyzje zmierzające do optymalnego rozwiązania. Można to przedstawić w następujący sposób. Dany jest pewien układ, który znajduje się w stanie x0 i który będzie przechodził kolejne stany x, dla j e (1, n). Jednocześnie podejmowana jest okreś
lona decyzja Uj dla każdego z określonych stanów. Optymalizacja polega wtedy na znalezieniu takiego ciągu decyzji uh zwanego strategią optym alną dla które
go efekt K-etapowego procesu osiąga pożądane ekstremy. Jeżeli do rozwiązania zadania optymalizacyjnego nie wystarcza jedno kryterium, stosuje się optymali
zację wielokryterialną, w której różne kryteria mogą być maksymalizowane lub minimalizowane, w zależności od potrzeb12.
Matematycznie za zbiory wypukłe uznaje się takie, w których każda linia łącząca dwa punkty na
leżące do zbiorów zawiera się w całości w tym zbiorze.
12 Szerzej na ten temat patrz: K. K r a j e w s k i , Metody optymalizacji w inżynierii środowiska, War
szawa 1993.
Analiza efektywności inwestycji ekologicznych.. 87
Załóżmy tutaj, że rozpatrujemy s kryteriów optymalizacji dla n zmiennych de
cyzyjnych, przy równoczesnym uwzględnieniu m ograniczeń dla zmiennych.
Przyjmując, że wszystkie kryteria m ająbyć maksymalizowane (co zawsze można osiągnąć przez odpowiednie przekształcenia funkcji celu), można użyć wzoru:
[Z \{X ), Z 2( X ) ...Z S(X )] - » m a x
przy ograniczeniach:
g , { X ) < b i \ i = 1 , 2 , . . . , w
Poszukujemy rozwiązania optymalizacyjnego w sensie Pareto. Optimum Pare- to to taki stan podmiotu bądź optymalizacji wielokryterialnej, w którym niemoż
liwa jest poprawa położenia danego podmiotu bez jednoczesnego pogorszenia położenia innych podmiotów (lub bez pogorszenia stanu innych funkcji celu)13.
Podmiot i przedm iot analizy
Wodociągi i Kanalizacja w Opolu, spółka z o.o., jest firmą prowadzącą działalność usługową w zakresie dostaw wody i odbioru ścieków na rzecz wszystkich mieszkańców miasta Opola oraz przedsiębiorstw i innych jednostek organizacyjnych. Analizowaną inwestycją jest planowana oczyszczalnia typu mechaniczno-biologicznego z komorą osadową. Realizacja projektu nie tylko umożliwi dostosowanie się firmy do wymagań Ministerstwa Środowiska, ale tak
że pozwoli na zabezpieczenie obiektu przed ewentualną powodzią.
Inwestycję włączono do modelu symulacyjnego, który obrazuje wzrost majątku spółki. Jako okres realizacji inwestycji przyjęto lata 1999-2001 (do pierwszego półrocza). Ostateczny czas spłaty kredytów i pożyczek inwestycyj
nych to 2014 r., natomiast analiza kończy się na 2015 r. Przyjęte wskaźniki in
deksacji cen zestawiono w tabeli 1.
Tabela 1 Wskaźniki indeksacji stosowane w obliczeniach efektywności inwestycji
Lata Wskaźnik roczny
(w %)
Wskaźnik skumulowany (w %)
1 2 3
1999/1998 8,5 8.5
2000/1999 8,0 12,2
. 2001/2000 7,5 26,0
2002/2001 7,0 34,8
2003/2002 6,5 43,5
2004/2003 6,0 52,2
2005/2004 5,5 60,5
2006/2005 5,0 68,6
2007/2006 A<L_ 77,0
13 Por. C z a j a , F i e d o r , J a k u b c z y k , op. cit., s. 154-155.
88 Adam Walawender
Tabela 1 cd.
1 2 3
2008/2007 5,0 85.8
2009/2008 5.0 95,1
2010/2009 5,0 104.9
2011/2010 5.0 115,1
2012/2011 5.0 125,9
2013/2012 5,0 137,2
2014/2013 5,0 149.0
2015/2014 5,0 161,5
Źródło: Materiały niepublikowane przedsiębiorstwa Wodociągi i Kanalizacja w Opolu.
Nakłady inwestycyjne związane z realizacją oczyszczalni mają wynosić 67 649,1 tys. zł. Suma ta obejmuje zarówno wydatki inwestycyjne (62 358,4 tys. zł), jak i koszty finansowe w postaci odsetek od kredytów i poży
czek w wysokości 5290,7 tys. zł.
Początek realizacji inwestycji przewidziano na 1999 r., zakończenie nato
miast na I półrocze 2001 r. Kwoty planowane do poniesienia w poszczególnych kwartałach przedstawia tabela 2.
Źródła finansowania inwestycji stanowić będą w 15% środki własne, w 24%
pożyczka Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w 15% pożyczka Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w 27% kredyt bankowy oraz w 19% dotacje. Przyjęto też założenie, że odsetki będą w okresie realizacji inwestycji pokrywane ze środków własnych, których kwotę ustalono na poziomie do jednego miliona złotych kwartalnie.
Wyjątek stanowi pierwszy kwartał 1999 r., w którym środki własne pokryły wszystkie wydatki inwestycyjne w kwocie 2062,6 tys. zł. W okresie tym nie było jeszcze dofinansowania ze źródeł zewnętrznych. Szczegóły w tym zakresie zawiera tabela 2. Dotacje na finansowanie inwestycji pochodzić będą z Banku Światowego, PHARE i DEPA.
W przeprowadzonej prognozie przyjęto, że spółka Wodociągi i Kanalizacja w Opolu będzie uzyskiwała przychody z następujących źródeł:
a) z działalności podstawowej - z tytułu dostawy wody oraz z tytułu odbioru ścieków,
b) z działalności pomocniczej - za odpłatne usługi na rzecz innych jednostek (laboratoryjne, naprawy wodomierzy i pomp, konserwacja kanalizacji deszczo
wej i inne) oraz za prace wykonywane na rzecz własnych inwestycji,
wej i inne) oraz za prace wykonywane na rzecz własnych inwestycji,