Analiza kluczowych uwarunkowań rozwojowych miasta

Potencjał rozwojowy Białegostoku wynika zarówno z utrwalonych cech strukturalnych, jak i z efektów konsekwentnie realizowanych długofalowych i długookresowych działań, które miały na celu rozwój Białegostoku, w tym zapewnienie poprawy warunków życia mieszkańców, a także zwiększania atrakcyjności miasta dla osób przyjezdnych. Do potencjału

98

tego w szczególności należy zaliczyć: zasoby terenów inwestycyjnych (ok. 25% powierzchni miasta; zidentyfikowanych terenów do wymiany, przekształceń i uzupełnień), zwartość (kompaktowość) struktury przestrzennej, korzystny układ podstawowy ulic, sprawny i nowoczesny system transportu zbiorowego oraz wyposażenie w nowoczesną infrastrukturę techniczną.

W kontekście zagospodarowania przestrzennego kluczowym potencjałem rozwojowym są tereny inwestycyjne i dzięki nim możliwość utrzymania zwartości miasta, i tym samym wygodnego sposobu zamieszkiwania w mieście kompaktowym, oferującym mieszkańcom wysoką jakość życia. Potencjał inwestycyjny i przestrzenny miasta obejmuje zatem:

 wolne tereny pod zabudowę mieszkaniową, które w szczególności występują w północno-wschodniej części miasta (osiedla Wygoda, Jaroszówka i Bagnówka), określane jako północno-wschodnie tereny rozwojowe, w północnej – osiedle Zawady oraz w południowej – osiedle Dojlidy Górne, wymagające w dużym stopniu wyposażenia w układ drogowy i infrastrukturę techniczną;

 duży zasób terenów zdegradowanych i wymagających przekształceń, z dobrą obsługą komunikacyjną i wyposażonych w infrastrukturę techniczną, w tym m.in.

w obszarze centrum śródmiejskiego, wymagających nadania cech zabudowy miejskiej (rejon dworców PKP i PKS, rejon ul. Zwycięstwa i al. Solidarności, rejon ulic Boh. Monte Cassino, Sosnowej, Grunwaldzkiej, Sosnowskiego);

 tereny pod funkcję działalności gospodarczej, zlokalizowane w południowej części miasta (rejon ulic J. Kuronia oraz Mickiewicza/Ciołkowskiego), a także w rejonach Szosy Ełckiej oraz ul. gen. W. Andersa;

 duży zasób i możliwości wykorzystania rekreacyjnego terenów zieleni, w tym lasów na północy (Las Pietrasze, Las Antoniuk) i południu miasta (Las Solnicki), zespołu parków wiodących z centrum miasta (od ogrodów pałacowych poprzez Park Planty, Park Konstytucji 3 Maja i Rezerwat Las Zwierzyniecki) w kierunku południowym oraz „zielonej osi” miasta – doliny rzeki Białej, wymagającej ukształtowania bulwarów od Stawów Dojlidzkich do al. Jana Pawła II.

Zwarta struktura przestrzenna miasta oznacza bliskość poszczególnych osiedli, tym bardziej że granice Białegostoku zamykają się w zwartym obrysie, zapewniając:

 względnie dobrą dostępność czasową i fizyczną czynników zaspokojenia istotnych potrzeb;

 względnie małą transportochłonność struktury miasta, a stąd i ograniczone zużycie energii na potrzeby transportowe;

 lepsze wykorzystanie istniejącej oraz niższe potrzeby w zakresie realizacji nowej infrastruktury, ograniczenie długości odcinków infrastruktury liniowej, w tym

„jałowych” jej fragmentów, czyli nieobsługujących przyległych nieruchomości;

 dobrą dostępność do terenów podmiejskich, w tym zielonych, o potencjale rekreacyjnym.

Wynika stąd także duży potencjał wykorzystania i rozwijania alternatywnych form przemieszczania się: pieszo oraz rowerem (także w związku z konsekwentnie rozwijanym układem dróg rowerowych), a także stosunkowo lepsze warunki do obsługi miasta transportem zbiorowym.

99 Rysunek 15. Jednostki kompozycji przestrzennej Białegostoku – potencjał uzupełnień

Źródło: Departament Urbanistyki i Architektury Urzędu Miejskiego w Białymstoku, 2021.

100

Rysunek 16. Infrastruktura liniowa oraz podstawowe obiekty infrastruktury miejskiej

Źródło: Departament Urbanistyki i Architektury Urzędu Miejskiego w Białymstoku, 2021.

101 Rozwój i funkcjonowanie miasta, w tym ewolucja jego struktury są powiązane w znacznym stopniu z układem transportowym, w tym z jego przekształceniami, które dokonywały się przez okres powojenny, a zostały zintensyfikowane szczególnie od początku XXI wieku w celu rozwoju głównych ciągów komunikacyjnych miasta. Przekształcenia te miały w szczególności 2 cele:

 zapewnienie odciążenia z ruchu rejonu Rynku Kościuszki, który historycznie był głównym, centralnym węzłem komunikacyjnym miasta;

 przekształcenie nieregularnego, koncentrycznego układu głównych ulic w układ koncentryczno-obwodowy.

Białystok charakteryzuje się sprawnym, dobrej jakości i stale rozwijanym systemem transportu zbiorowego. Intensywnie modernizowany jest tabor i realizowane są rozwiązania z zakresu rozwoju systemu telematycznego transportu zbiorowego (poprzez wdrożenie wysokiej jakości usług, m.in.: informacji dla pasażerów, elektronicznych biletów, zarządzania taborem) wraz z rozwojem systemu linii transportu autobusowego oraz wprowadzaniem na ulicach priorytetu dla autobusów. Rozwijany jest także system rowerów miejskich.

Potencjałem miasta w zakresie dysponowania infrastrukturą techniczną jest względnie dobre wyposażenie w sukcesywnie modernizowaną i rozwijaną infrastrukturę, w tym m.in. liniową i obiektów z nią związanych (np. elektrociepłownia ECII z nowoczesnymi instalacjami pozwalającymi na częściowe wykorzystywanie źródeł odnawialnych czy oczyszczalnia ścieków komunalnych i technologicznych z rezerwą terenów na jej ewentualną rozbudowę).

Zasoby przyrodnicze

Białystok odznacza się stosunkowo dobrą jakością środowiska przyrodniczego, wynikającą zarówno z dogodnych warunków naturalnych, jak i względnie małej antropopresji. Strukturę przyrodniczą miasta tworzą: lasy (19%), tereny zieleni położone w dolinach rzek (łąki i pastwiska; 11%), tereny zieleni urządzonej (np. parki, skwery, zieleń ogrodów działkowych; ok. 5%), wody powierzchniowe oraz inne tereny otwarte – pełniące funkcje przyrodnicze. Większość z nich tworzy system przyrodniczy miasta, tj. wyodrębniony, zasadniczo ciągły przestrzennie system o dominujących funkcjach środowiskowych, m.in. kształtujących różnorodność biologiczną, klimatyczną oraz hydrologiczną. Kształtowanie tych terenów ma na celu utrzymanie i wzmocnienie ww.

funkcji, a także zapewnienie właściwych warunków i jakości życia mieszkańców Białegostoku.

Na terenie Białegostoku występują 2 rezerwaty przyrody oraz 17 pomników przyrody.

Powierzchnia obszarów chronionych wynosi 103,91 ha. System obszarów chronionych w obrębie miasta stanowią 2 rezerwaty przyrody Antoniuk i Las Zwierzyniecki.

Istniejące zasoby przyrodnicze miasta są jednym z najcenniejszych aktywów Białegostoku. Zachowanie tych zasobów ma podstawowe znaczenie nie tylko dla zachowania charakteru miasta, ale przede wszystkim dla jakości życia mieszkańców oraz gatunków flory i fauny.

Łączna powierzchnia zieleni osiedlowej na terenach zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i jednorodzinnej wynosi ponad 300 ha. W jej skład wchodzą zieleń przydomowa, drobne skwerki, trawniki oraz osiedlowe tereny rekreacji codziennej i izolacji od tras komunikacyjnych. Stan zieleni osiedlowej jest zróżnicowany.

102

Rysunek 17. Ochrona i kształtowanie środowiska Białegostoku

Źródło: „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Białegostoku”, Uchwała Nr XII/165/19 Rady Miasta Białystok z dnia 18 czerwca 2019 r., str. 470.

103 Zasoby mieszkaniowe

Warunki zamieszkania w mieście charakteryzuje: stosunkowo niski stopień nasycenia w mieszkania – poniżej średniej dla miast wojewódzkich (na 1000 mieszkańców miasta przypada ok. 438 mieszkań). W 2019 r. warunki mieszkaniowe w Białymstoku były nieco niższe niż przeciętnie w miastach Polski: mniejsze mieszkania (przeciętna pow. użytkowa – 61,4 m²), bardziej zaludnione (2,21 osoby na 1 mieszkanie), nieco gorzej wyposażone w instalacje sanitarno-techniczne. Biorąc pod uwagę wiek budynków, stan techniczny zasobów mieszkaniowych jest generalnie dobry (95% mieszkań w budynkach wybudowanych po II wojnie światowej, z czego większość po 1970 r.). Dynamika przyrostu zasobów mieszkaniowych miasta jest wyższa niż przeciętna w kraju, ale niższa niż na przyległych terenach wiejskich (widoczny proces suburbanizacji).