Test Preferencji Barwy Instrumentalnej e.e. Gordona jest narzędziem diagnozowa-nia preferencji barwy dźwięku dętych instrumentów muzycznych. założediagnozowa-nia badadiagnozowa-nia wiążą się z pomocą w wyborze odpowiedniego pod tym względem instrumentu do nauki solowej lub zespołowej. Uzyskiwane wskaźniki preferencji brzmienia instrumen-talnego były analizowane według klucza odpowiedzi, przy czym ich interpretacja nie przewidywała dobrych lub złych odpowiedzi. Uzyskane wyniki dały obraz określone-go i dająceokreślone-go się psychometrycznie zdiagnozować profilu preferencji uczniów w tym zakresie, ze wskazaniem wartości preferowania barwy i rejestru dźwięku konkretnego instrumentu muzycznego. na charakterystykę bowiem profilu preferencji barwy in-strumentów dętych badanych na podstawie wskaźników testu itPt e.e. Gordona wpływa, oprócz aspektu barwy dźwięku tych instrumentów, dodatkowo aspekt rejestru tej barwy 1.
nie jest jednak celem badania testem itPt e.e. Gordona samo opisywanie przez uczniów barwy dźwięku preferowanego, co byłoby zadaniem bardzo trudnym i złożonym. Jak bowiem zauważa t. rogala samo opisywanie barwy dźwięku jest umie-jętnością ważną, ale głównie dla muzyków i osób zajmujących się zawodowo oceną jakości dźwięku oraz zagadnieniami kształcenia wrażliwości słuchu barwowego na po-graniczach już nawet pedagogiki muzycznej a akustyki muzycznej 2. istotą badań testem itPt jest natomiast rzetelna diagnoza preferowanych wrażeń słuchowych brzmienia dętych instrumentów muzycznych tj. barwy i rejestru, jako wspólnych cech tego dźwięku o charakterze wielowymiarowym i złożonym 3.
1 Podczas iV seminarium naukowego Polskiego towarzystwa e.e. Gordona nt.: Audiacja –
spo-soby rozwijania i pomiar w ciechocinku w 2004 r. profesor edwin Gordon zwrócił uwagę, że szczególnie
ważne w interpretacji wyników itPt jest także uwzględnienie kwestii związanych z preferowaniem niskich i wysokich rejestrów audiowanej barwy. stąd opracowany, z zastosowaniem narzędzia H. mooga (syn-tezator Moog Opus 3), jednolity materiał testowy w zamierzeniu reprezentuje barwy każdego z siedmiu instrumentów dętych drewnianych i blaszanych, eksponowane w różnych rejestrach, tak by możliwe było jednoczesne reprezentowanie rejestru określonej kolorystyki alikwotów. zważywszy na fakt, iż ambitus te-stowych melodii to undecyma, tak więc ambitus zadań tete-stowych pozwala na wyprodukowanie szerokiego i właściwego danej barwie spektrum. Por. e. e. Gordon, Manual for the Instrument Timbre Preference Test, GiA. Publication, inc. 7404 so. mason. Ave. chicago. iL 50538. chicago 1984, s. 18.
2 zagadnieniom tym poświęcono wiele uwagi w ramach przedmiotu „solfeż barwy” realizowanego na wydziale reżyserii dźwięku Akademii muzycznej w warszawie. t. rogala, Próba wyznaczenia
podsta-wowych kategorii opisowych barwy dźwięków formantowych, [w:] A. rakowski (red.), Studia nad wysokością i barwą dźwięku w muzyce, AmFch, warszawa 1999, s. 171.
3 Por. A. rakowski, Przedmowa, [w:] A. rakowski (red.), Studia nad wysokością i barwą dźwięku
4.2.2. Analiza wyników Testu ITPT E.E. Gordona
wyniki badań testem itPt (tabele 3,4) wskazały, że aż 85,9 % uczniów badanej próby wyraźnie ujawniło preferencje barw różnych instrumentów dętych, w tym obok 46,4 % osób o wysokich preferencjach barwy jednego instrumentu dętego, aż 38,5 % wskazało jednoznacznie stwierdzone wysokie preferencje barwy dwóch i więcej instru-mentów dętych. tylko w przypadku 15,0 % badanych uczniów profil preferowanej bar-wy instrumentalnej nie był jednoznaczny, co nie znaczy, że takich preferencji oni nie posiadają. Preferencje u tych osób mogą mieć charakter ogólny, być może jeszcze stabi-lizujący się. można przy tym dostrzec pewne podobieństwo w rozkładzie omawianych preferencji dziewcząt i chłopców. zestawienie omawianych wskaźników ujęto poniżej w zapisach tabelarycznych nr 3,4:
Tabela 3. rozkład najwyższych ogólnych preferencji barwy instrumentalnej ze względu na płeć
Płeć
Jednoznacznie stwierdzone wysokie preferencje
konkretnej barwy instrumentalnej: niejednoznaczny charakter preferencji barwy instrumentalnej
razem n=166 Jednego instrumentu
dętego instrumentów dętychdwu lub więcej
Liczba osób % Liczba osób % Liczba osób %
dziewczęta 41 24,7 35 21,0 11 6,6 87
chłopcy 36 21,7 29 17,4 14 8,4 79
Razem 77 46,4 64 38,5 25 15,0 166
Źródło: badania własne
Tabela 4. charakterystyka ogólnie najwyższych preferencji barw instrumentalnych bez względu na ich zgodność z preferencją barwy instrumentu wyznaczonego do nauki
miejsce
Stwierdzone najwyższe preferencje barwy instrumentalnej:
raz
em Liczba osób n
=166
wykazują jednoznaczny charakter wysokich wskaźników preferencji:
%
wykazują charakter niejednoznaczny
,
ogólny lub
stabilizujący się Liczba osób
% barwy jednego instrumentu dętego Liczba osób % barwy dwóch instrumentów dętych Liczba osób % Grupa A 25 n=5615,0 31 18,7 33,7 0 0 56 Grupa Porównawcza 1 30 18,1 15 9,0 27,1 13 7,8 58 n=45 Grupa Porównawcza 2 22 13,2N=40 18 10,8 24,1 12 7,2 52 razem N=141 85,9 n= 25 15,0 n=166
wyniki badań testem itPt wskazały także inny a bardzo ważny aspekt podjętej analizy preferowanych przez uczniów brzmień instrumentalnych. otóż zauważono, że obok najbardziej preferowanych brzmień zdecydowana większość badanych uczniów (143 osoby, co daje 86,1 % badanej próby) potrafiła jednocześnie określić barwy tych instrumentów dętych, których zdecydowanie nie preferuje (tab. 5). Jest to ważna wie-dza dla nauczycieli, ponieważ wskazanie przez uczniów takich wyraźnie nie preferowa-nych brzmień konkretpreferowa-nych instrumentów należy, zdaniem e.e. Gordona, rozumieć, jako poważny argument do zmiany instrumentu w nauce. Barwa takich instrumentów budzić będzie w uczniach szybko niechęć. Jak w przypadku najwyższych preferencji, tak również te najniższe, rozumiane jako „owe przeciwwskazania”, podobnie rozkładają się procentowo z określeniem barwy konkretnego nie-preferowanego instrumentu (47,5 % próby) lub dwu i więcej takich barw instrumentalnych (43,3 % próby). wysokie wskaź-niki preferencji w tym zakresie osób, które dopiero rozpoczynają naukę nie pozwalają na ignorowanie badania profilu preferencji barwy instrumentu wyznaczonego do nauki gry. tylko 13,8 % badanych wykazało w tym względzie brak takich przeciwwskazań, co znów nie oznacza, że takowych badani nie posiadają. omawiane wskaźniki zestawiono poniżej w tabeli 5.
Tabela 5. występowanie najniższych preferencji barw instrumentalnych bez względu na ich zgodność z preferencją barwy instrumentu wyznaczonego do nauki
miejsce
Stwierdzone najniższe preferencje barwy instrumentalnej:
razem Liczba osób n=166 wykazują jednoznaczny charakter
wskaźników preferencji:
%
wykazują charakter nie-jednoznaczny, ogólny lub sta-bilizujący się
Liczba osób % Barwy jednego
in-strumentu dętego Liczba osób % barwy dwóch instrumentów dętych Liczba osób % Grupa A 24 14,4 29 17,4 31,9 3 1,8 56 n=53 Grupa Porównawcza 1 32 19,2 18 10,8 30,1 8 4,8 58 n=50 Grupa Porównawcza 2 23 13,8n=48 25 15 28,9 4 2,4 52 razem N=143 86,1 N= 23 13,8 N=166
Źródło: badania własne
Podobne uogólnienia w drodze własnych badań wyprowadził e.e. Gordon, zauwa-żając, że w przybliżeniu czterech na pięciu badanych testem itPt ma jedną lub więcej preferowanych barw, a także jedną lub więcej barw, których ewidentnie nie lubi 4.
Pomimo większości osób z najwyższymi preferencjami barwy jednego lub więcej instrumentów dętych (w liczbie osób 141, co daje 85,9 % badanej populacji), tylko 61
osób, tj. 36,7 % badanej populacji podjęło naukę gry na instrumencie dętym zgodnie ze stwierdzonymi testowo preferencjami do jego barwy instrumentalnej. Pozostałe 90
osób co daje 54,2 % badanej populacji uczniów rozpoczęło naukę gry na instrumen-cie, niezgodnie ze swoimi preferencjami. omawiane wskaźniki przedstawiają poniższe rysunki (rys. 2,3):
Rysunek 3. ogólny rozkład preferencji barwy instrumentalnej. wyniki badania testem itPt e.e. Gordo-na ze względu Gordo-na płeć badanej populacji uczniów
Rysunek 4. rozkład preferencji barwy instrumentu wyznaczonego do nauki w szkole. wyniki badania te-stem itPt e.e. Gordona dla poszczególnych grup badawczych
Źródło: badania własne
na podstawie uzyskanych wyników zauważa się podobne rozłożenie wskaźników preferencji barwy instrumentalnej w grupie dziewcząt i chłopców (rys. 3). nieznaczny niższy procent dziewcząt wykazujących przeciętne wskaźniki preferencji, bez wskazania najwyższych i najniższych (6,6 %) można oznaczać, że u dziewcząt tym samym odnoto-wano większe aniżeli u chłopców sprecyzowanie wyników w tym zakresie (8,4 %). wy-niki badań w grupie P2, gdzie dobór instrumentu dętego do nauki nie był sugerowany wskaźnikami testem itPt e.e. Gordona, odsłoniły ciekawy stan rzeczy o profilu pre-ferencji ucznia nieformalnej edukacji muzycznej. okazało się, jak wynika z rysunku 4, że dla większości badanych uczniów nie tylko wybrany do nauki instrument dęty jest preferowany, ale być może nie jest on też najatrakcyjniejszy pod względem brzmienia.
może to oznaczać, że barwa drugiego instrumentu mogłaby być jeszcze bardziej przez uczniów preferowana, bądź też to inne motywacje uczniów wskażą właśnie ten drugi in-strument, na którym osiągnęliby oni lepsze i szybsze postępy w nauce gry. według wy-ników testu itPt na drugim miejscu wybrany instrument nie jest dla uczniów atrak-cyjny pod względem brzmienia, jest on po prostu przeciętny.
wyniki badań testem itPt potwierdziły więc zgłaszany przez e.e. Gordona fakt, że jeszcze przed podjęciem fizycznego kontaktu z instrumentem w szkole większość roz-poczynających kształcenie muzyczne uczniów już potrafi (przynajmniej testowo) wska-zać ten instrument muzyczny, którego brzmienie istotnie preferuje.