Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu
Streszczenie. W artykule przedstawiono procesy demograficzne zachodz¹ce w trzech gminach s¹siaduj¹cych bezporednio z Wroc³awiem w: gm. D³ugo³êka, gm. Czernica oraz gm. Siechnice. Okrelono równie¿ rozwój spo³eczno-gospodarczy, analizuj¹c wiele aspektów funkcjonowania gminy i jej mieszkañców. Rozwój ten opisano cechami pro-gnostycznymi, dobranymi wed³ug okrelonego kryterium. Podjêto próby wykazania za-le¿noci miêdzy rozwojem kapita³u ludzkiego a rozwojem lokalnym.
S³owa kluczowe: kapita³ ludzki, rozwój lokalny, rozwój spo³eczno-gospodarczy, migracje ludnoci
WPROWADZENIE
Po wst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej wyraniej widaæ zmianê charakteru obsza-rów wiejskich pod wp³ywem aglomeracji miejskiej. Dylewski [2006] uwa¿a, ¿e jest to zja-wisko powszechne (i w pewnym stopniu naturalne) wystêpuj¹ce ju¿ od dawna nie tylko w Polsce. Jednak jego forma, wspó³czenie okrelana angielskim sformu³owaniem urban sprawl, sta³a siê niepokoj¹ca. W ostatnich latach w gminach wiejskich wzrasta subur-banizacja przejawiaj¹ca siê czêsto rozwojem chaotycznej zabudowy o funkcji mieszkanio-wej oraz us³ugomieszkanio-wej, zw³aszcza gdy brak jest kompleksowego planu miejscowego dla da-nej wsi. Zachodzi proces destrukcji podsystemu urbanistycznego miasta. Polega on z jednej strony na zwiêkszeniu rangi jego centrum, a z drugiej na poszerzaniu obszaru zurbanizowanego, z jednoczesnym wyd³u¿eniem linii granicznej miasta i spadkiem inten-sywnoci zagospodarowania oraz pojawianiem siê obszarów nieci¹g³oci [Gachowski 2006]. Zjawisko to wi¹¿¹ce siê z wy³¹czaniem gruntów z produkcji rolnej na cele zabudowy mieszkaniowej ma istotny wp³yw na migracje ludnoci w gminach s¹siaduj¹cych z
du-¿ym miastem [Kluska 2008]. Wzrasta atrakcyjnoæ terenów wiejskich, czêsto podsycana wzrostem cen mieszkañ w pobliskim miecie [He³dak 2006]. Zmienia siê charakter
spo-³ecznoci lokalnej obszarów wiejskich w s¹siedztwie du¿ych miast. Czêsto pojawiaj¹ siê problemy spo³eczne, bowiem spo³ecznoæ choæ wewnêtrznie zró¿nicowana, nie jest zin-tegrowana, brak jest równie¿ wiêzi spo³ecznych. Niewystarczaj¹co rozwiniêta jest rów-nie¿ infrastruktura spo³eczna [Staszewska 2009]. Pomimo wspomnianych barier rozwojo-wych na obszarach wiejskich omawianych w artykule obserwuje siê korzystne procesy demograficzne, poród których mo¿na wymieniæ wzrost liczby ludnoci oraz wzrastaj¹ce saldo migracji wewnêtrznych. Rozwój spo³ecznoci lokalnej nierozerwalnie powinien byæ zwi¹zany z rozwojem lokalnym, który w literaturze nie jest pojêciem jednorodnym. Mo¿-na jedMo¿-nak stwierdziæ, i¿ oddzia³uje on Mo¿-na elementy obszaru, do którego siê odnosi, wy-muszaj¹c miêdzy nimi interakcje. Jest zwi¹zany nierozerwalnie z takimi terminami jak: lo-kalnoæ, terytorium, przestrzeñ, spo³ecznoæ lokalna, w³adze lokalne, przedsiêbiorczoæ [Feltynowski 2009]. W artykule przedstawiono wyniki badañ wp³ywu kapita³u ludzkiego na rozwój lokalny w trzech podwroc³awskich gminach.
METODYKA BADAÑ
Badania prowadzono w trzech gminach, po³o¿onych w bezporednim s¹siedztwie Wroc³awia: Czernica, D³ugo³êka i Siechnice. Zakres czasowy badañ obejmowa³ lata 19952009. Dane uzyskano z Banku Danych Regionalnych G³ównego Urzêdu Staty-stycznego1, a tak¿e z roczników statystycznych. Analizowano zmiany stanu ludnoci, podmioty gospodarcze, rynek pracy, budownictwo, gospodarkê komunaln¹, dochody gmin. Podstaw¹ identyfikacji lokalnych ognisk rozwoju by³o diagnozowanie warunków i poziomu ¿ycia na obszarach wiejskich. Nastêpnie wybrano cechy diagnozuj¹ce, które najlepiej charakteryzuj¹ rozwój lokalny [Bañski 2007] do opracowania wskanika rozwoju spo³eczno-gospodarczego, najbardziej identyfikowanego z rozwojem lokalnym. Poziom rozwoju spo³eczno-gospodarczego w ka¿dej gminie w latach 19952008 okrelono na podstawie szeciu mierników:
a) powierzchni u¿ytkowej mieszkañ na osobê;
b) d³ugoci sieci wodoci¹gowej na osobê;
c) d³ugoci sieci kanalizacyjnej na osobê;
d) podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym na 1000 osób w wieku pro-dukcyjnym;
e) stowarzyszeñ i organizacji spo³ecznych na 1000 mieszkañców;
f) dochodów w³asnych bud¿etów gmin na 1 mieszkañca;
g) wydatków w³asnych bud¿etów gmin na 1 mieszkañca;
Wspó³czynnik rozwoju (Wij) w poszczególnych gminach obliczono wed³ug wzoru:
∑
== n
j ij
ij
a
w
n1
1 gdzie:
aij wartoæ cechy/miernika j w jednostce odniesienia i, n liczba cech diagnostycznych,
j numer cechy.
1 Obecnie Bank Danych Lokalnych.
W ten sposób ka¿d¹ gminê opisano wartoci¹, która okrela poziom rozwoju
spo-³eczno-gospodarczego. Dla roku 2009 nie obliczono wspó³czynnika, bowiem baza da-nych GUS nie zawiera³a dada-nych dotycz¹cych niektórych cech diagnostyczda-nych.
OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA
Z uwagi na ograniczenia rozmiaru artyku³u omówiono jedynie wybrane z uzyskanych wyników.
W gminach Czernica, D³ugo³êka i Siechnice wystêpuj¹ korzystne procesy demogra-ficzne ci¹g³y wzrost liczby ludnoci oraz salda migracji wewnêtrznych. Rysunek 1 ilu-struje wzrost liczby ludnoci na badanym obszarze. Do roku 2008 zaobserwowaæ mo¿na tendencjê wzrostow¹.
Rys. 1. Stan ludnoci w badanych gminach w latach 19952009
Fig 1. Status of the population in the researched communes in the years 19952009
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
Nale¿y pamiêtaæ, ¿e omawiane tereny s¹ bardzo atrakcyjne przyrodniczo i po³o¿one w bezporednim s¹siedztwie Wroc³awia. Nie bez znaczenia pozostaje równie¿ czynnik ekonomiczny oraz przychylnoæ w³adz lokalnych dla potencjalnych nowych mieszkañ-ców. Wszystko to powoduje, i¿ posiadanie domu z ogródkiem pod miastem staje siê re-alne. Atrakcyjnoæ badanego obszaru jako miejsca ¿ycia najlepiej ilustruje saldo migracji (rys. 2).
0 2 500 5 000 7 500 10 000 12 500 15 000 17 500 20 000 22 500 25 000
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
lata – years stanludności statusofthepopulation
gmina Czernica
commune Czernica gmina
commune DługołękaDługołęka gmina
commune SiechniceSiechnice
Rys. 2. Saldo migracji w latach 19952008 na badanym obszarze Fig. 2. Migration balance in the years 19952008 in the researched area
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
Mo¿na zauwa¿yæ, i¿ saldo migracji wewnêtrznych w sposób wyrany wzrasta od roku 2002. Mog³o to byæ spowodowane wzrostem zainteresowania mieszkañców Wroc³awia osiedlaniem siê na terenach wiejskich, co by³o efektem wzrostu cen mieszkañ w miecie [He³dak 2006]. Ró¿nice w saldzie migracji w latach 19952001 i 20012008 ilustruje rysunek 3.
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
lata – years gmina Czernica
commune Czernica
gmina
commune Długołęka
Długołęka gmina
commune Siechnice Siechnice 0
100 200 300 400 500 600 700
saldomigracji migrationbalance
Rys. 3. Saldo migracji w latach 19952001 oraz 20022008 na badanym obszarze Fig. 3. Migration balance in the years 19952001 and 20022008 in the researched area
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500
Czernica Długołęka Siechnice gmina – commune
saldomigracjiwlatach migrationbalenceintheyears
1995–2001 2002–2008
Z przeprowadzonych analiz, w których badano rozwój lokalny, wynika, ¿e gminy sta-raj¹ siê sprostaæ nowym wyzwaniom zwi¹zanym z nap³ywem ludnoci z miasta. Najistot-niejszym problemem jest budowa infrastruktury technicznej i spo³ecznej. Najczêciej nie s¹ one przygotowane na wystarczaj¹cym poziomie w stosunku do potrzeb. Nie mo¿na jednak nie zauwa¿yæ w wielu sferach rozwoju, który mo¿e byæ dobrym czynnikiem pro-gnostycznym na przysz³oæ. Obserwuje siê wzrost liczby ludnoci korzystaj¹cej z sieci kanalizacyjnej w gminie Czernica (tab. 1). Wzrost by³ prawie 50%. Jednak¿e prawie 40%
ludnoci tej gminy nadal nie korzysta z sieci kanalizacyjnej. Sieci wodoci¹gowej u¿ywa prawie 100% mieszkañców.
Tabela 1. Ludnoæ korzystaj¹ca z sieci wodoci¹gowej i kanalizacyjnej w gminie Czernica Table 1. Population using water-pipe and sewerage network in Czernica commune
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
W gminie D³ugo³êka sytuacja przedstawia siê nieco gorzej (tab. 2). Pomimo obserwo-wanej tendencji wzrostu, jedynie 75% mieszkañców korzysta z sieci wodoci¹gowej, a oko³o 30% z sieci kanalizacyjnej. Samorz¹d w tej materii ma jeszcze wiele do zrobienia.
Tabela 2. Ludnoæ korzystaj¹ca z sieci wodoci¹gowej i kanalizacyjnej w gminie D³ugo³êka Table 2. Population using water-pipe and sewerage network in D³ugo³eka commune
a
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
W gminie Siechnice z sieci wodoci¹gowej korzysta oko³o 90% mieszkañców, nato-miast z sieci kanalizacyjnej po³owa (tab. 3).
a
Tabela 3. Ludnoæ korzystaj¹ca z sieci wodoci¹gowej i kanalizacyjnej w gminie Siechnice Table 3. Population using water-pipe and sewerage network in Siechnica commune
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
Na badanym obszarze zaobserwowano wzrost liczby budynków mieszkalnych odda-nych do u¿ytku, zw³aszcza w latach 20042009 (rys. 4). Wskanik powierzchni u¿ytkowej mieszkañ na osobê ci¹gle wzrasta, co ma odzwierciedlenie w obliczonym podczas badañ wspó³czynniku poziomu spo³eczno-gospodarczego.
e
Rys. 4. Budynki mieszkalne oddane do u¿ytkowania w latch 20042009 Fig. 4. Residential buildings in the years 20042009
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
Kolejnym bardzo pozytywnym czynnikiem, na który nale¿y zwróciæ uwagê, jest aktyw-noæ gospodarcza mieszkañców, mierzona przez liczbê podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym. W gminie Czernica wzros³a z 298 (1995) do 875 (2009), a w gminie D³ugo³êka w tych samych latach zaobserwowano przyrost z 741 do 1858. W gminie Siechni-ce liczba osób prowadz¹cych dzia³alnoæ gospodarcz¹ wzros³a natomiast o 645 podmiotów.
Na podstawie przeprowadzonych badañ mo¿na stwierdziæ, i¿ na badanym obszarze utrzymuje siê tendencja wzrostowa rozwoju lokalnego, wyra¿onego poprzez wspó³czyn-nik rozwoju spo³eczno-gospodarczego, choæ s¹ lata, gdy jego wartoæ spada (tab. 4).
Najczêciej spowodowane jest to obni¿eniem siê dochodów w³asnych bud¿etu gminy na jednego mieszkañca w danym okresie badawczym.
lata – years
gmina Czernica
commune SiechniceSiechnice 0
2004 2005 2006 2007 2008 2009
Tabela 4. Wspó³czynnik poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego w badanych gminach w latach 19952008
Table 4. Factor of level of socio-economic development in the researched areas in the years 19952008
k o Rear
Y Czerncia D³ugoê³ka Seichncie
5 9 9
1 75,76889 107,5254 109,7215
6 9 9
1 135,9398 136,7879 178,7769
7 9 9
1 199,3141 186,0105 387,9204
8 9 9
1 238,6566 215,1999 318,4626
9 9 9
1 218,4193 212,6905 226,8736
0 0 0
2 249,0945 216,0398 269,2712
1 0 0
2 227,6799 251,3135 320,8604
2 0 0
2 239,9124 279,8734 330,2293
3 0 0
2 276,3171 295,8963 333,0443
4 0 0
2 283,764 317,4838 378,1045
5 0 0
2 353,6817 369,7349 383,4914
6 0 0
2 505,7298 432,4526 503,0674
7 0 0
2 539,5293 484,4953 557,2685
8 0 0
2 436,1012 535,3781 519,9197
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
Sprawdzono równie¿ czy istnieje zale¿noæ miêdzy saldem migracji a wspó³czynni-kiem poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego (rys. 5 rys. 7).
Rys. 5. Wspó³czynnik poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego oraz saldo migracji w gmi-nie Czernica
Fig. 5. Factor of level of socio-economic development and migration balance in Czernica commune
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
saldo migracji migration balance 0
100 200 300 400 500 600
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
współczynnik poziomu rozwoju
factor of level of socio-economic development wartośćwspółczynnikapoziomurozwojuisaldamigracji valueofthesocio-economicdevelopmentlevel andvalueofmigrationbalance
lata – years
Rys. 6. Wspó³czynnik poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego oraz saldo migracji w gmi-nie D³ugo³êka
Fig 6. Factor of level of socio-economic development and migration balance in D³ugo³êka commune.
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
saldo migracji migration balance 0
100 200 300 400 500 600
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
współczynnik poziomu rozwoju
factor of level of socio-economic development wartośćwspółczynnikapoziomurozwojuisaldamigracji valueofthesocio-economicdevelopmentlevel andvalueofmigrationbalance
lata – years 700
Rys. 7. Wspó³czynnik poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego oraz saldo migracji w gmi-nie Siechnice
Fig. 7. Factor of level of socio-economic development and migration balance in Siechnice commune
ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie danych z Banku Danych Regionalnych (G³ówny Urz¹d Statystyczny) [2010]
Source: Own study a the basis of Local Data Bank (Central Statistical Office) [2010]
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Demograficzny wymiar procesów suburbanizacji w Polsce po 1989 r. mo¿na zauwa¿yæ w pracach m.in. leszyñskiego [2006]. Autor zauwa¿a, i¿ miasta najwiêksz¹ liczbê miesz-kañców osi¹gnê³y w 1997 r., kiedy to nast¹pi³ prze³om i obecnie zachodzi proces odwrot-ny zwiêksza siê liczba ludnoci wiejskiej. Proces ten nastêpuje wraz z rozwojem urba-nizacji, kiedy dochodzi do poszerzania tzw. dziennego systemu miejskiego o obszary wokó³ miast. Zró¿nicowanie poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego najwyraniej wi-daæ na obszarach po³o¿onych w bezporednim s¹siedztwie miasta [Ko³odziejczak 2008], gdzie najwyraniej zachodz¹ zmiany spo³eczno-gospodarcze. W badaniach Warczewskiej i Warczewskiego [2000], prowadzonych pod koniec lat 90., gminy Siechnice i D³ugo³êka, a w dalszej kolejnoci Czernica, uznane by³y za pozostaj¹ce pod najwiêkszym wp³ywem Wroc³awia.
Analizy autorki wykazuj¹ pewne powi¹zanie miêdzy saldem migracji a wspó³czynni-kiem poziomu rozwoju spo³eczno-gospodarczego. Interakcja ta jest widoczna w gminach
saldo migracji migration balance 0
100 200 300 400 500 600
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
współczynnik poziomu rozwoju
factor of level of socio-economic development wartośćwspółczynnikapoziomurozwojuisaldamigracji valueofthesocio-economicdevelopmentlevel andvalueofmigrationbalance
lata – years
Czernica i D³ugo³êka, choæ istniej¹ niewielkie odchylenia od wykazanej zale¿noci. Naj-mniejsz¹ zale¿noæ zauwa¿a siê w gm. Siechnice.
W wyniku przeprowadzonych badañ mo¿na wysun¹æ nastêpuj¹ce wnioski:
1. Na badanym obszarze wystêpuje ci¹g³y rozwój demograficzny przejawiaj¹cy siê przede wszystkim wzrostem liczby ludnoci oraz salda migracji wewnêtrznych.
2. Saldo migracji wzros³o znacz¹co w latach 20022008, co spowodowane by³o zwiêk-szeniem atrakcyjnoci obszarów wiejskich jako miejsca sta³ego pobytu oraz dynamicz-nym wzrostem cen mieszkañ we Wroc³awiu.
3. Pomimo wielu trudnoci i barier rozwojowych w przeanalizowanym okresie obser-wowano systematyczny wzrost wartoci wspó³czynnika poziomu rozwoju spo³eczno-go-spodarczego.
4. Rozwój lokalny zale¿ny jest od rozwoju w sferze demograficznej. Odzwierciedla to zale¿noæ miêdzy saldem migracji a wspó³czynnikiem poziomu rozwoju spo³eczno-gospo-darczego w poszczególnych latach, widoczna najlepiej w dwóch z badanych gmin.
PIMIENNICTWO
Bank Danych Regionalnych, www.stat.gov.pl, dostêp:10.06.2010 r.
Bañski J., 2007. Przemiany funkcjonalno-przestrzenne terenów wiejskich diagnoza, rekomenda-cje dla KPZK i dyskusja. IGiPZ PAN, Warszawa, 21.
Dylewski R., 2006. Problemy rozprzestrzeniania siê miast w wietle dowiadczeñ krajów Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych. Studia nad Zrównowa¿onym Rozwojem. Wyd. Komi-tetu Cz³owiek i rodowisko PAN, Warszawa, 2738.
Feltynowski M., Polityka przestrzenna obszarów wiejskich. W kierunku wielofunkcyjnego roz-woju, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu, Warszawa 2009, s. 140.
Gachowski M., 2006. Rewitalizacja obszarów ródmiejskich jako dzia³anie konieczne dla prze-ciwdzia³ania rozpadowi struktury miejskiej. [W:] Przemiany przestrzeni miast i stref pod-miejskich. Red. J. S³odyczk, R. Klimek, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, 2941.
He³dak M., 2006. Procesy przemieszczania siê ludnoci wiejskiej w gminach wiejskich i wiejsko-miejskich województwa dolnol¹skiego w latach 1988, 1996, 2002, Acta Sci. Pol. Administra-tio Locorum, 5(12), 3754.
Kluska A., 2008. Wp³yw wy³¹czania gruntów z produkcji rolnej pod zabudowê mieszkaniow¹ na migracjê ludnoci w gminach s¹siaduj¹cych z du¿ym miastem. [W:] Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce. Studia Obszarów Wiejskich. PTG. Warszawa, 115124.
Ko³odziejczak A., 2008. Zró¿nicowanie rozwoju spo³eczno-gospodarczego strefy podmiejskiej Poznania, Problemy i metody oceny kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, Studia Obsza-rów Wiejskich. Red. W. Gierañczyk, M. Kluba, Warszawa, 4957.
Staszewska S., 2009. Bariery rozwoju przymiejskich obszarów wiejskich, Procesy przekszta³-ceñ przestrzeni wiejskiej, Warszawa, 175185.
leszyñski P., 2006. Demograficzny wymiar procesów suburbanizacji w Polsce po 1989 roku.
¯ywio³owe rozprzestrzenianie siê miast. Red. S. Koz³owski, Wyd. Ekonomia i rodowisko, Bia³ystok, 104123.
Warczewska B., Warczewski W., 2000. Analiza procesu suburbanizacji aglomeracji wroc³awskiej w latach 19891998 zjawiska demograficzne, Wroc³aw i strefa przymiejska jako uk³ad osadniczy (w interdyscyplinarnych badaniach planistów przestrzennych). Red. E. Bagiñ-ski,Wroc³aw, 116128.
LOCAL DEVELOPMENT IN COMMUNITIES ADJACENT TO THE BIG CITY
Abstract. The paper presents demographic processes taking place in three communes adjacent to Wroclaw: Dlugoleka commune, Czernica commune and Siechnice commune.
The socio-economic development is also denominated by analyzing many functional aspects of the commune and its inhabitants. The development is described by prognostic features that are chosen according to a specified criteria. Attempts are made to demonstrate a relationship between human capital and local development.
Key words: human capital, local development, socio-economic development, migrations
Zaakceptowano do druku Accepted for print: 20.06.2011
Acta Sci. Pol., Administratio Locorum 10(2) 2011, 5968
Adres do korespondencji Corresponding author: Katarzyna Kocur-Bera, Uniwersytet Warmiñ-sko-Mazurski w Olsztynie, ul. Romana Prawocheñskiego 15, Katedra Katastru i Zarz¹dzania Przestrzeni¹, 10-724 Olsztyn, e-mail: Katarzyna.kocur@uwm.edu.pl