Kawa czy herbata?
1. Anna Popek: Witamy państwa bardzo serdecznie. Witamy widzów w Polsce
Witamy widzów za granicami naszego kraju. Dzisiaj, jak państwo już za-uważyli…
KcH, 14.05.2001 2. Paulina Chylewska: Witamy w nowej, odświeżonej, odmienionej, ale jak
zawsze smacznej i mam nadzieję, pobudzającej Kawie czy herbacie?, Paulina Chylewska.
Robert Kantereit: Robert Kantereit. Witamy państwa! I proszę nas dziś oglądać uważnie, jako że mamy nowe mieszkanie: nowe ściany, nowe meble, nowa kuchnia, nawet mapa pogody, którą państwo widzą…
KcH, 1.09.2008 3. [uderzenie w perkusję przez prowadzącego – E.T.] Paulina Chylewska: Dzień
dobry! Zaczynamy mocnym uderzeniem Kawę… 1 grudnia. Dziś Światowy Dzień AIDS, a prowadzą ten program dla państwa, perkusista, chciałoby się rzec, Marek Zając
Marek Zając: i Paulina Chylewska, która miała zatańczyć, ale nie zatańczy-ła, ale nieprzypadkowo zaczęliśmy od tego mocnego uderzenia, bo dzisiaj będziemy gościli wielu młodych artystów.
KcH, 2.12.2009 4. Aleksandra Rosiak: Dzień dobry! Minęła godzina 6:00. Witamy
w progra-mie Kawa czy herbata? Ola Rosiak
Piotr Maślak: i Piotr Maślak. Wyjątkowo gorąco zaczął się ten dzień.
Przynajmniej w Warszawie już jest upalnie. Mam nadzieję, że uda nam się tę pogodę i tę atmosferę podtrzymać wśród państwa, a naprawdę będzie u nas w studio gorąco, bo pojawi się u nas między innymi Halina Frąckowiak.
KcH, 10.06.2010 5. Agata Konarska: Dzień dobry. Puk, puk to już godzina 6:00. Witamy pań-stwa bardzo, bardzo serdecznie w dniu wyjątkowym, bo dziś 1 lipca 2011 roku to data, którą będziemy pamiętać.
Marek Zając: Bo my, my Polacy przejmujemy prezydencję w Unii Europejskiej, to naprawdę wielkie wydarzenie, dlatego zapraszamy dziś państwa na eu-ropejskie śniadanie.
Agata Konarska: To rzeczywiście dzień wyjątkowy, bo dzieje się to w naszej historii po raz pierwszy.
KcH, 1.07.2011
6. Anna Matusiak: Dzień dobry. Witamy wszystkich, którzy właśnie otworzyli oczy i postanowili, zresztą bardzo słusznie, przywitać dzień z Kawą czy herbatą?.
Grzegorz Miśtal: No właśnie. Bardzo nas to cieszy, że dzisiejszy dzień roz-poczną państwo razem z nami. Przed nami wiele ciekawych tematów, wielu interesujących gości.
KcH, 28.03.2012
Powyższe przykłady pokazują, że formuły inicjalne w Kawie czy herba-cie? były rozbudowane, co jest charakterystycznym elementem tego gatunku.
Złożoność wypowiedzi rozpoczynających program wynika z tego, że oprócz zwrotu powitania i zwrotu adresatywnego „Państwo”, przedstawienia się prezen-terów, pojawia się również zapowiedź tego, co nastąpi w programie. Pre-tekst (Loewe, 2004: 85–103) to kolejny stały element charakterystyczny dla tego gatunku, który można zaliczyć również do symptomów początku programu, czyli informacji niezwerbalizowanych o granicach tekstu. Wszystkie wymienio-ne elementy służą delimitacji, czyli są wyrażeniami leksykalnymi o charakterze metatekstowym, które informują o początku i końcu tekstu.
W przytoczonych przykładach pojawiają się dwa zwroty powitalne, które zostały zaznaczone. Pierwszy z nich to „witamy”, który Małgorzata Marcjanik zalicza do grupy nieoficjalnych, zatem tych wariantów powitania, z których można skorzystać, kiedy jest się z kimś na „ty”. Drugi zwrot to „Dzień dobry”, czyli forma uniwersalna pasująca zarówno w relacji pan/pani, jaki i w relacji na
„ty” (Marcjanik, 2009: 42–43). Często oba zwroty pojawiają się łącznie w jed-nej wypowiedzi: „Dzień dobry! Minęła godzina 6:00. Witamy w programie”. Ten redundantny komunikat może być podyktowany z jednej strony chęcią utrzy-mania stylu oficjalnego wynikającego z instytucjonalnego charakteru telewizji, a z drugiej – tworzeniem familiarności w studiu poranka. Oprócz zwrotów po-witalnych do sygnałów delimitacyjnych, które informują o początku programu, zaliczyć można również wyrażenia metatekstowe: „zaczynamy”, „dziś wyjątkowo gorąco zaczął się ten dzień”.
Tekst powitania rozpisany jest z podziałem na role tak, aby każdy prowa-dzący mógł przywitać się z widzem i zaprezentować się. Zatem delimitatory inicjalne są okazją do autoprezentacji prowadzących.
Gospodarze programu są ze sobą w relacji na „ty”, do widzów zwracają się formułą obowiązującą w relacji oficjalnej asymetrycznej: „państwo”. Czasami jednak prowadzący łamią tę zasadę oficjalności i przedstawiają się zdrobnionym imieniem: „Ola” (Aleksandra Rosiak) lub zwracają się do odbiorców pieszczotli-wie, np. onomatopeicznym: „puk, puk”, które może sugerować relację prywatną, symetryczną, a nawet pieszczotliwą. Zatem od samego początku programu pro-wadzący balansują między stylem oficjalnym a potocznym.
Jak zostało wspomniane wcześniej, zapowiedź tego, co będzie w programie jest stałym elementem tego gatunku i stanowi alternację zapowiedzi prezentera stacji. Współcześnie zapowiedź prezenterska, która była cechą dwóch ogólno-polskich stacji telewizyjnych – TVP1 i TVP2 (Loewe, 2007) wygasła. Jednak jej elementy można odnaleźć w zapowiedziach gospodarzy programu Kawa czy herbata?. Co za tym przemawia? Po pierwsze, ze względu na wielość prezen-terów programy śniadaniowe nie są postrzegane jako autorskie (por. program Kuba Wojewódzki). Wyjątkiem była Kawa czy herbata?, w której od 10 grudnia 2012 roku wprowadzono formułę autorską, wtedy program prowadziła jedna osoba, każdego dnia inna4. Po drugie, każda zapowiedź poprzedzona jest przy-witaniem widzów uprzejmymi formułami:
Witamy państwa bardzo serdecznie. Witamy widzów w Polsce. Witamy widzów za granicami naszego kraju.
KcH, 14.05.2001 Dzień dobry. Witamy państwa bardzo serdecznie w programie Kawa czy her-bata?.
KcH, 4.09.2008 Kłaniamy się państwu nisko.
KcH, 9.06.2010 Dzień dobry, dzień dobry. Witamy państwa bardzo gorąco.
KcH, 5.11.2012
Podczas powitania prowadzący zwracają się w stronę widzów, lekko pochy-lając się do przodu lub robiąc lekki ukłon, bądź wykonując skinienie głową.
Wszystkie te gesty wyrażają szacunek. Zatem połączenie werbalnych formuł powitalnych wraz z kodem niewerbalnym daje wyraz uprzejmości oraz atencji.
Zapowiadając program, gospodarze przyjmują postawę stojącą, jeśli się prze-mieszczają to tylko o kilka kroków w przód, czyli w stronę widza, w wolnym tempie (fot. 15).
4 Osoby prowadzące Kawę czy herbatę? w tej formule: Beata Tadla – poniedziałek, Paweł Pochwała – wtorek, Paulina Chylewska – środa, Agata Konarska – czwartek, Maciej Kurzajewski – piątek.
Fot. 15
Źródło: KcH, 14.05.2001 r. Źródło: KcH, 1.09.2008 r.
Źródło: KcH, 2.12.2009 r. Źródło: KcH, 24.09.2012 r.
Zapowiedzi programu przeważnie są rozbudowane i podobnie jak zapowie-dzi prezenterów stacji, spełniają trzy zasadnicze, wskazane przez Iwonę Loewe, funkcje: prezentacyjną, perswazyjną i rekomendującą. Oto przykłady:
Marcin Zimoch: Towarzyszymy państwu, jak zwykle, do 8:15. No może całego programu szczegółowo nie omówię, ale w każdym razie będziemy gościć np.
pana Krzysztofa Zanussiego, a to z powodu kampanii „Godzina Tysiąclecia”.
Będą dla nas grać wybitni muzycy jazzowi. Panowie Włodzimierz Nahorny, Janusz Strobel, a to za sprawą koncertu „Wielka pani”. To jest taki koncert o poezji papieża…
Anna Popek: Który uświetni także pani Anna Seniuk, znakomita aktorka.
Popek + Zimoch: Która będzie także naszym gościem dziś.
M.Z.: Pani Anna Seniuk będzie naszym gościem. Będziemy mówić o pierw-szym… pierwszym, unikatowe na razie wydawnictwo, Leksykonie Polaków za granicą. To, jak sądzę, ciekawa książka i przydatna nie tylko dla dziennikarzy na przykład.
A.P.: Nie… Dla Polaków również i to wyjeżdżających i dla tych, którzy chcą znać również historię naszego kraju.
M.Z.: Minister Radek Sikorski będzie z tego powodu naszym gościem. Wreszcie będziemy mówić o błogosławionych skutkach jedzenia i picia w konsystencji soku, w formie soku – żurawiny.
A.P.: Zamiast tabletek. Sok zamiast tabletek.
M.Z.: Okazuje się, że żurawina jest naturalnym antybiotykiem. No i krótko mówiąc, jedzcie i pijcie sok z żurawiny yyy…, ale szczegóły później.
A.P.: Tak, no to myślę, że tyle zachęty wystarczy. A skoro zaczęliśmy od zimnych ogrodników i od pogody, to teraz zapraszamy państwa na prognozę pogody.
KcH, 14.05.2001
Marek Zając: Dzisiaj w programie będziemy mówić między innymi o sprawach ważnych dla uczniów i studentów, czyli o korepetycjach i o wynajmie mieszkań.
Aleksandra Rosiak: Oczywiście od czasu do czasu zajrzymy do naszej kuchni, w której już teraz czeka Agnieszka Kręglicka.
M.Z.: Agnieszka Kręglicka nie sama, ale z bakłażanem w ręce, który zaraz trafi na patelnię. Nieważne, to zobaczymy za chwilę. A dzisiaj gwiazdą dnia będzie, a właśnie, że tego jeszcze nie powiemy. Chociaż za kamerą gości dnia i gwiazdy dnia już widzę.