Problemy bezpieczeństwa, według New Delhi, nie dotyczą wyłącznie nierozwiązanego konfliktu z Pakistanem. Indie jako państwo zagrażające ich interesom postrzegają przede wszystkim Chiny i jednocześnie z uwagą obserwują wszelkie formy tradycyjnej współpracy Państwa Środka z Islama-badem. Obawy przed Chinami, z którymi w 1962 roku stoczyły przegraną wojnę o region Aksai Czin, były (i nadal są) główną przyczyną, dla której Indie zaczęły rozbudowywać swój potencjał mili-tarny. Gdy Chińska Republika Ludowa w paździer-niku 1964 roku przeprowadziła pierwszą próbę ato-mową, poczucie zagrożenia wzrosło jeszcze bar-dziej i utwierdziło władze Indii w przekonaniu o potrzebie posiadania własnej broni jądrowej.
Od początku program jądrowy miał także istotny wpływ na politykę wewnętrzną kraju. Abstrahując od – z perspektywy czasu – naiwnej wiary społe-czeństwa, że za sprawą energii atomowej zapanuje dobrobyt (nawadnianie pól, większe plony, elimina-cja głodu, oświetlenie itd.), entuzjazm, jaki towa-rzyszył pierwszej „pokojowej” próbie jądrowej o kryptonimie „Uśmiechnięty Budda”, przeprowa-dzonej w maju 1974 roku (na poligonie w Pokara-nie na pustyni Radżasthanu; ładunek plutonowy o mocy 12–15 kT, a według szacunków amerykań-skich 4–6 kT), pozwolił Indirze Gandhi odzyskać słabnącą popularność. Program wyborczy Indyj-skiej Partii Ludowej (Bharatiya Janata Party – BJP), która w 1988 roku doszła do władzy, zakładał pod-niesienie Indii do rangi mocarstwa nuklearnego.
Plany te urzeczywistniły się w maju tegoż roku, już
po dwóch miesiącach sprawowania rządów przez premiera Vajpayeego, w postaci serii testów jądro-wych oraz oficjalnego potwierdzenia, że Indie są w posiadaniu tego rodzaju broni.
I znowu, podobnie jak przed dwudziestu cztere-ma laty, wydarzeniom tym towarzyszyło powszech-ne poparcie społeczeństwa, które zdołało wyzwolić się z kompleksu niższości wobec światowych
tęg. Na uwagę zasługuje także konsekwentne po-dejście New Delhi do problemu broni jądrowej w ramach prowadzonej polityki międzynarodowej.
Indie nie przystąpiły do traktatu o nierozprzestrze-nianiu broni jądrowej (NPT) oraz traktatu o całko-witym zakazie prób z bronią jądrową (CTBT), ar-gumentując swoje stanowisko przede wszystkim rzekomym „dyktatem mocarstw atomowych” oraz oczywistą dysproporcją sił. Nie bez znaczenia są tu także indyjskie aspiracje do odgrywania coraz większej roli w regionie i świecie. Stanowisko to pozostaje niezmienne, mimo nieprzychylnych reak-cji ze strony społeczności międzynarodowej, co za-owocowało wprowadzeniem sankcji gospodarczych i embarga na dostawy nowoczesnych technologii do Indii, powołaniem w 1975 roku Klubu Londyń-skiego (obecna nazwa to Grupa Dostawców Z chwilą utworzenia odrębnych państw pojawiały się no-we źródła konfliktów, np.: podział majątku pobrytyjskiego, ak-tywizacja ugrupowań nacjonalistycznych*, wykorzystanie wód Indusu**. Najpoważniejszy, dotyczący himalajskiego regio-nu dżammu i kaszmiru (rzutujący do dzisiaj na wzajemne sto-sunki), był powodem trzech regularnych wojen (1947–1948, 1965, 1971), licznych potyczek oraz doprowadził do poważ-nej próby sił w czerwcu 1999 roku, gdy oba państwa znala-zły się praktycznie o krok od użycia broni jądrowej, czemu za-pobiegła interwencja państw zachodnich.
źródła konfliktów
[*Sprawcą zamachu na Gandhiego (30 stycznia 1948 roku) był V. Godse, fanatyczny wyznawca hinduizmu, przeciwnik to-lerancji religijnej, jaką Gandhi konsekwentnie reprezentował, członek hinduskiego paramilitarnego Narodowego Związku Ochotników (Rashtriya Swayamsevak Sangh – RSS).
** Podłożem sporu są niewystarczające zasoby wody, zwłaszcza na terytorium Pakistanu (około 336 m3/ rok/ na osobę), na co nakłada się konieczność nawadniania pól].
INNE aRMIE Wielkomocarstwowe ambicje
wych – GDJ) oraz krytyką władz indyjskich, która osłabła dopiero po roku 2001.
Zapoczątkowanie indyjskich badań nuklearnych było możliwe dzięki pomocy państw zachodnich, przede wszystkim Kanady i Stanów Zjednoczo-nych, które w latach 50. XX wieku w ramach pro-gramu „Atom dla pokoju” udostępniły ciężkowod-ny reaktor badawczy Cirus o mocy 40 MW zlokali-zowany w Centrum Badań Atomowych w Tromba-ju. Jednak w związku z odmową podpisania przez Indie traktatu NPT oraz przeprowadzeniem testu nuklearnego w 1974 roku współpraca ta została przerwana. W tych okolicznościach bez-cenna okazała się po-moc dawnego ZSRR, który przez lata zim-nej wojny był bliskim sprzymierzeńcem Indii, zaliczanych for-malnie do tzw. Ruchu Państw Niezaangażo-wanych.
Początek XXI wie-ku przyniósł Indiom nowe możliwości za-spokojenia nuklearnych ambicji, przede wszystkim dzięki międzynarodowej współpracy w tej dziedzi-nie. Zakończył się długotrwały okres swoistej izola-cji, będący skutkiem przeprowadzonej w 1974 roku próby jądrowej. Było to możliwe dzięki podpisaniu w październiku 2008 roku, po trwających cztery la-ta wysiłkach z obu stron, porozumienia o współpra-cy amerykańsko-indyjskiej w dziedzinie pokojowe-go wykorzystania energii jądrowej. Samo porozu-mienie było pochodną ocieplenia w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi, zapoczątkowanego pierwszą po 22 latach wizytą prezydenta USA W.J.
Clintona w Indiach. Także kolejny prezydent G.W.
Bush kontynuował politykę zbliżenia z Indiami, czego przejawem była m.in. decyzja podjęta po za-machach z 11 września 2001 roku o natychmiasto-wym zniesieniu sankcji wobec Indii (i Pakistanu), nałożonych na te państwa po dokonaniu prób jądro-wych w 1988 roku. Umowa między Stanami Zjed-noczonymi a Indiami nabrała szerszego niż tylko bilateralny charakteru, gdy została zaakceptowana we wrześniu 2008 roku przez wpływową Grupę
Dostawców Jądrowych (tzw. wyłączenie od reguł, które w praktyce oznacza przyzwolenie na handel materiałami nuklearnymi). Dzięki porozumieniu Indie uzyskały dostęp do amerykańskich materia-łów i technologii nuklearnych, przy czym zgodziły się na nadzór Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej nad cywilnymi obiektami energetyki ją-drowej. Jest to więc precedens zarówno w polityce Stanów Zjednoczonych, jaki i Grupy Dostawców Jądrowych wobec państw pozostających poza trak-tatem NPT i mających broń jądrową. Uzasadnienia dla tych decyzji można doszukiwać się m.in. w ak-tualnej sytuacji społeczno-politycznej i gospodar-czej Indii, a także w respektowaniu przez Hindu-sów zasad dotyczących nieproliferacji broni maso-wego rażenia. Ogólnie rzecz biorąc, Indie są kra-jem uznającym standardy demokracji, prowadzą-cym aktywną, pragmatyczną politykę zewnętrzną, który osiąga znaczne sukcesy gospodarcze i nauko-wo-techniczne. Według szacunków dokonanych przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz Bank Światowy Indie z nominalnym Produktem Krajowym Brutto wynoszącym 1430 dolarów zaj-mują jedenaste miejsce na liście największych go-spodarek świata6, a zdaniem analityków w roku 2025 mogą nawet znaleźć się w pierwszej piątce tej klasyfikacji. Podkreśla się przy tym skuteczność przekształceń wprowadzanych od lat 90. ubiegłego wieku, wzorowanych na zachodnich modelach eko-nomicznych, które zastąpiły czterdziestoletni okres centralnego planowania.
Indie rozwijają także tradycyjną współpracę w dziedzinie energetyki jądrowej z Rosją, która sankcjonuje porozumienie dwustronne z grudnia 2009 roku, potwierdzone dodatkowo podczas wizy-ty premiera W. Putina w Indiach w marcu 2010.
Efektem umowy są plany wybudowania nad Gan-gesem 16 reaktorów atomowych, z czego sześciu do 2017 roku, a także zagwarantowanie przez Rosję dostaw uranu oraz niezbędnych technologii. Kolej-nym krajem, ważKolej-nym z punktu widzenia planów nuklearnych Indii, jest Francja, której polityka na-wet w dobie sankcji wobec New Delhi nie była zbyt restrykcyjna, co pozytywnie wpływa na obecną współpracę. Na mocy ramowego porozumienia Informacje dotyczące
programu pakistańskiego są wyjątkowo skąpe, nawet na tle innych państw o statu-sie atomowym bądź też z te-go typu aspiracjami, które z oczywistych przyczyn uni-kają rozgłosu na temat swo-ich osiągnięć.
6 http://paliwa.inzynieria.com/cat/86/art/26261/ranking-50-naj-wiekszych-gospodarek-swiata-2011. Dane dotyczą 2010 roku.
INNE aRMIE Wielkomocarstwowe ambicje
tyczącego sektora energetyki jądrowej, zawartego podczas wizyty prezydenta N. Sarkozy’ego w grudniu 2010 roku w Dźajpurze, w stanie Maha-rasztra, planowana jest budowa elektrowni jądrowej z udziałem francuskiego koncernu Areva.
Przytoczone fakty świadczą o wyraźnych dąże-niach Indii do znaczącej rozbudowy energetyki jądrowej, której udział w krajowej produkcji ener-gii elektrycznej ma wzrosnąć w roku 2035 około 12 razy (obecnie wynosi 2,85%, co zapewnia 20 czynnych reaktorów7).
Nuklearne wojskowe zasoby Indii oceniane są obecnie na 80–110 ładunków8. Stanowią one waż-ny wkład w ogólważ-ny potencjał militarważ-ny kraju, któ-ry jest systematycznie zwiększany. Ponadto mo-dernizuje się sprzęt we wszystkich komponentach sił zbrojnych, jak również nawiązuje korzystną współpracę międzynarodową. Oprócz fundamen-talnych kontaktów wojskowych ze Stanami Zjed-noczonymi nowe inicjatywy dotyczą m.in. Singa-puru, Wietnamu, Tajlandii oraz Iranu. Ich efek-tem było wybudowanie bazy wojskowej na
Niko-barach (między Zatoką Bengalską a Morzem An-damańskim), czy też zwiększenie sił na Morzu Południowochińskim, a w przyszłości planuje się także w Zatoce Omańskiej.
W planach na przyszłość priorytetowo jest trak-towana rozbudowa sił konwencjonalnych, niemniej można zaobserwować znaczny rozwój technologii rakietowych, które oprócz ładunków klasycznych umożliwiają także przenoszenie broni jądrowej.
Indie rozbudowują rodzinę rakiet Agni (ogień). Po-szczególne rodzaje tej broni mają zasięg od 700 km (Agni I), przez 2 tys. km (Agni II; udoskonalona Agni II Plus może razić cele w odległości 2700–3000 km), aż do 3,5 tys. km (Agni IV, której udana próba odbyła się 15 listopada 2011 roku).
Trwają także prace nad kolejną wersją (Agni V) o donośności od 5 do 6 tys. km. Siły zbrojne Indii mają ponadto rakiety krótkiego zasięgu Prithvi I
7 http://www.atom.edu.pl/index.php/component/content/articl- e/74-energetyka-jadrowa-na-swiecie/104-stan-energetyki-jadrowej-na-swiecie.html/.
8 http://www.sipri.org/yearbook/2011/07/.
FOT. PAKISTAN DEFENCE
Próba wystrzelenia pakistańskiej rakiety hatf Vi
INNE aRMIE Wielkomocarstwowe ambicje
i II (150 i 250 km) oraz ich morską wersję Dhanush (350 km zasięgu).
Zwiększenie realności strategicznego odstrasza-nia będzie możliwe dzięki budowie okrętów pod-wodnych zdolnych do przenoszenia rakiet bali-stycznych (tzw. boomerów). Według opinii specjali-stów są najtrudniejszymi do zniszczenia nosicielami broni jądrowej i dlatego uznanym elementem sił od-powiedzi. Z czterech planowanych jednostek pierw-sza – INS „Arihant” (pogromca wrogów) ma wejść do służby z końcem 2012 roku. Prace nad kolejnym (INS „Aridaman”) zostały już zapoczątkowane.
Plany te wpisują się w doktrynę nuklearną Indii, przyjętą przez Radę Polityki Strategicznej w sierpniu 1999 roku. Zakłada ona, że Indie nie użyją broni ją-drowej jako pierwsze (paremia „no first use”), ale nie powstrzymają się od jej zastosowania w odpowiedzi na ewentualny atak nuklearny strony przeciwnej.
Druga zasada jest związana z pojęciem tzw. mini-malnego wiarygodnego odstraszania. Wynikają z niej dążenia do utrzymania akceptowanego pozio-mu nuklearnego, a także wysiłki mające na celu zniechęcenie potencjalnego przeciwnika do uderze-nia dzięki osiągnięciu zdolności do przetrwauderze-nia ata-ku nuklearnego i wykonania uderzenia odwetowego.
Celom tym podporządkowana jest między innymi mobilność systemów balistycznych oraz budowa wspomnianych okrętów podwodnych klasy Arihant.