Australia jest państwem federalnym. Zagadnienia wspieranego
podejmowania decyzji regulowane są przede wszystkim na poziomie stanowym. Niektóre stany pod wpływem Konwencji o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami oraz stanowisk Komitetu ds. Praw Osób
z Niepełnosprawnościami znowelizowały w ostatnich latach swoje ustawy w zakresie zdolności do czynności prawnych, przyjmując rozmaite formy wspieranego podejmowania decyzji. Jako pierwszy regulacje w tym zakresie wprowadził stan Wiktoria102.
W Wiktorii zagadnienie to uregulowane jest w pięciu ustawach, jednej federalnej, tj. National Disability Insurance Scheme Act 2013103, i czterech stanowych: Guardianship and Administration Act 2019104, Powers of
Attorney Act 2014105, Medical Treatment Planning and Decisions Act
2016106 i Mental Health Act 2014107. Ustawy te wprowadzają odpowiednio:
1. Guardianship and Administration Act: opiekuna (guardian),
administratora (administrator), opiekuna wspierającego (supported guardian) i administratora wspierającego (supported administrator); 2.
Powers of Attorney Act: pełnomocnika trwałego (endruing powers of attorney) i pełnomocnika wspierającego (supportive attorney); 3. Medical Treatment Planning and Decisions Act: uprzednie oświadczenia woli
101 Stan prawny na 9 lutego 2021 r.
102 T. Carney, Supported Decision-Making in Australia: Meeting the Challenge of Moving from Capacity to Capacity-Building?, Law in Context, A Socio-legal Journal, 2017, nr 2, s.
50-51.
103 https://www.legislation.gov.au/Details/C2013A00020 (dostęp 9 lutego 2021 r.).
104 https://www.legislation.vic.gov.au/in-force/acts/guardianship-and-administration-act-2019/004 (dostęp 9 lutego 2021 r.).
105 https://www.legislation.vic.gov.au/in-force/acts/powers-attorney-act-2014/006 (dostęp 9 lutego 2021 r.).
106 https://www.legislation.vic.gov.au/in-force/acts/medical-treatment-planning-and-decisions-act-2016/008 (dostęp 9 lutego 2021 r.).
107 https://www.legislation.vic.gov.au/in-force/acts/mental-health-act-2014/022 (dostęp 9 lutego 2021 r.).
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
w sprawach medycznych (advance care directives), pełnomocnika medycznego (medical treatment decision maker) i osobę wspierającą w decyzjach medycznych (support person); 4. Mental Health Act: osobę wspierającą w decyzjach dotyczących zdrowia psychicznego (nominated person); oraz 5. National Disability Insurance Scheme Act: zarejestrowaną osobę wspierającą (registered provider of support), w tym
zarejestrowanego zarządcę planu (registered plan management provider), i osobę wyznaczoną do realizacji planu (plan nominee).
1. Guardianship and Administration Act
Podstawowym celem Guardianship and Administration Act z 2019 r. nr 13, ostatnio znowelizowanego 1 lipca 2020 r., jest ochrona i promocja praw człowieka i godności osób z niepełnosprawnościami (art. 7 ust. 1). Akt ten przyjmuje domniemanie istnienia faktycznej zdolności do czynności
prawnych (art. 5 ust. 2). Zgodnie z art. 5 ust. 1 tej ustawy osoba ma faktyczną zdolność do czynności prawnych, jeśli: 1) jest w stanie zrozumieć informacje istotne dla podjęcia danej decyzji i dotyczące jej skutków, przy czym informacja ma być jej przekazana w systemie
komunikacji przez nią wykorzystywanym, 2) jest w stanie zapamiętać te informacje na tak długo, ile trwa jej proces decyzyjny, 3) wykorzystać te informacje i ich znaczenie w procesie decyzyjnym, 4) zakomunikować w dowolny sposób (słowem, gestem lub inną metodą) swoją decyzję oraz swoje potrzeby i opinie. Przy ocenie istnienia faktycznej zdolności do czynności prawnych należy brać pod uwagę, że: 1) osoba może mieć taką zdolność w tym samym czasie w odniesieniu do decyzji jednego rodzaju, a nie mieć do decyzji innego rodzaju; 2) brak faktycznej zdolności do danej decyzji może być przejściowy; 3) nie wolno oceniać zdolności do czynności prawnych na podstawie wyglądu osoby; 4) nie wolno zakładać braku zdolności do danej czynności tylko dlatego, że podjęta decyzja wydaje się innym nierozsądna; 5) jeśli osoba jest w stanie podjąć daną decyzję po otrzymaniu odpowiedniego dla niej wsparcia, uważa się ją za mającą zdolność do tej czynności prawnej (art. 5 ust. 4).
Podstawowym obowiązkiem wszystkich podmiotów działających na podstawie Guardianship and Administration Act jest udzielanie osobom potrzebującym wsparcia w podejmowaniu decyzji adekwatnych
i skutecznych w praktyce form tego wsparcia, dostosowanych do ich potrzeb i okoliczności życiowych, tak by mogły w sposób jak najbardziej
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
samodzielny podejmować decyzje dotyczące ich życia, wyrażać swoją wolę i preferencje oraz jak najpełniej rozwijać swoją zdolność do czynności prawnych. Wszystkie podejmowane działania osób wspierających powinny w jak najmniejszym stopniu ograniczać samodzielność decyzyjną osoby wspieranej (art. 8 ust. 1). Przy każdej dopuszczalnej formie substitute-decision-making, podstawowe znaczenie mają wola i preferencje osoby reprezentowanej, a jeśli nie można ich aktualnie odczytać, mają one być interpretowane na podstawie jej dotychczas wygłaszanych poglądów, przy ich braku – należy podjąć decyzję zapewniającą dobrostan osobisty
i społeczny tej osoby. Jej wola i preferencje mogą nie zostać uwzględnione wyłącznie w sytuacji, gdyby ich respektowanie prowadziło do wyrządzenia krzywdy osobie reprezentowanej (art. 9 ust. 1).
Ustawą tą stworzony został urząd Public Advocate, do którego zadań należy m.in.: 1) promowanie praw człowieka osób
z niepełnosprawnościami i rozwój ich zdolności do samodzielnego życia; 2) ochrona osób z niepełnosprawnościami przez przemocą, zaniedbaniem lub wykorzystaniem; 3) wspieranie programów na rzecz samodzielności osób z niepełnosprawnościami; 4) podnoszenie świadomości społecznej
w zakresie praw człowieka osób z niepełnosprawnościami (art. 15). Public Advocate może też zostać wyznaczony przez Sąd Cywilny
i Administracyjny Victorii opiekunem dla osoby z niepełnosprawnością, w takim przypadku funkcję tę pełni pracownik tego urzędu, dopuszczalne jest też jednak, za zgodą sądu, delegowanie tego zdania osobie trzeciej lub organizacji pozarządowej (art. 19 ust. 2). Public Advocate może także składać do sądu wnioski o ustanowienie opiekuna, administratora,
opiekuna wspierającego czy administratora wspierającego, składać do sądu raporty lub wnioski dotyczące danej osoby, jak również wspierać ją przed sądem jako przyjaciel sądu. Nadto, może udzielać informacji co do treści regulacji prawnych osobom, które potrzebują wsparcia, oraz
osobom wspierającym. Ma też uprawnienie do rozpatrywania skarg
i prowadzenia dochodzeń w przypadku podejrzenia stosowania przemocy, zaniedbania lub wykorzystania osoby z niepełnosprawnością,
nieprawidłowości w udzielaniu jej wsparcia, albo w przypadku informacji, że osoba, która takiego wsparcia potrzebuje, nie jest nim objęta (art. 16).
a) Opiekun i administrator
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
Każdy może wystąpić do sądu o ustanowienie dla pełnoletniej osoby z niepełnosprawnością opiekuna, który będzie ją reprezentował
w sprawach osobistych, lub administratora, który będzie ją reprezentował w sprawach majątkowych. Wniosek można złożyć także wobec osoby małoletniej, jednakże ewentualny opiekun lub administrator obejmie swoje funkcje w momencie osiągnięcia przez osobę reprezentowaną pełnoletniości (art. 22 i 23). We wniosku należy wskazać dane osoby, które miałaby być reprezentowana, wnioskowany rodzaj reprezentacji oraz sprawy osobiste lub majątkowe, które mają być objęte reprezentacją, przyczyny złożenia takiego wniosku, dane proponowanego opiekuna lub administratora, dane wszystkich osób, które mają interes prawny
w przedmiotowym rozstrzygnięciu (w tym członków najbliższej rodziny osoby, której wniosek dotyczy, a także jej opiekuna faktycznego
i najbliższych przyjaciół), a także określić, jakiego wsparcia potrzebuje osoba, której wniosek dotyczy (art. 24). Sąd ma obowiązek skierować sprawę na rozprawę w ciągu 30 dni od wpłynięcia wniosku (art. 28).
Sąd może ustanowić dla osoby, które wniosek dotyczył: 1) opiekuna, 2) administratora, 3) opiekuna wspierającego, 4) administratora
wspierającego. Może też uznać, że żadna z tych form wsparcia nie jest konieczna (art. 30 ust. 1). Opiekuna lub administratora sąd może wyznaczyć jedynie w sytuacji, gdy ustali, że osoba, której wniosek dotyczy, nie ma faktycznej zdolności do czynności prawnych objętych wnioskiem; potrzebuje opiekuna lub administratora w zakresie tych
spraw, a proponowana na tę funkcję osoba zapewni jej dobrostan osobisty i społeczny (art. 30 ust. 2). Weryfikując potrzebę ustanowienia opiekuna lub administratora sąd bada: 1) wolę i preferencje osoby, dla której ma być on ustanowiony; 2) czy decyzje, które ma on podejmować w imieniu tej osoby, nie mogą być podejmowane w sposób nieformalny, albo przy pomocy mediacji lub negocjacji; 3) jakie jest stanowisko opiekuna
faktycznego, członków rodziny i przyjaciół, a także innych osób mających w tym rozstrzygnięciu interes prawny; 4) zasadność utrzymania
istniejących relacji osoby z niepełnosprawnością z jej najbliższymi (art.
31). Opiekunem lub administratorem może zostać każdy pełnoletni, kto daje gwarancję poprawnego wykonywania tej funkcji, nie ma konfliktu interesów z osobą, którą ma reprezentować, i wyraża zgodę na objęcie tej funkcji, a w przypadku administratora ma nadto doświadczenie
w zarządzaniu majątkiem (art. 32 ust. 1 i 2). Przy wyborze osoby
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
opiekuna lub administratora sąd bierze pod uwagę wolę i preferencje osoby reprezentowanej, zdolność ich wspólnej komunikacji, zasadność utrzymania relacji osoby reprezentowanej z najbliższymi (art. 32 ust. 3).
Jeśli nie ma innej osoby do pełnienia funkcji opiekuna, sąd wskazuje Public Advocate (art. 33 ust. 1).
W postanowieniu o ustanowieniu opiekuna lub administratora sąd
wskazuje sprawy, do decydowania o których mają oni kompetencje, czy przekazuje im zdolność sądową w zakresie tych spraw, a także wszelkie ograniczenia, jakie na nich nakłada, np. konieczność uzyskania uprzedniej zgody sądu w danych kwestiach (art. 34 ust. 1 i 2). Opiekun
i administrator podejmują decyzje w imieniu i na rzecz osoby, którą reprezentują, ujęte w postanowieniu o ich ustanowieniu, odpowiednio osobiste (opiekun) albo majątkowe (administrator). Nie mogą jednak podejmować decyzji dotyczących testamentu tej osoby, małżeństwa, opieki nad jej dziećmi i adopcji, udziału w wyborach, trwałego
pełnomocnictwa, ani wyrazić zgody na akt bezprawny (art. 39 i art. 53).
Mimo iż są oni reprezentantami osoby, dla której zostali ustanowieni, mają obowiązek wspierania tej osoby w rozwoju jej samodzielności
w podejmowaniu decyzji (art. 41 ust 1 pkt. C, art. 55 pkt C).
Administrator musi zdawać sądowi co roku rachunki z zarządu majątkiem osoby, dla której został ustanowiony (art. 62 ust. 2).
Opiekun i administrator nie są powoływani na konkretny okres, ale każdy, kto ma interes prawny, w tym osoba reprezentowana, może wystąpić do sądu, o zmianę orzeczenia ich ustanawiającego, a także o wydanie innego zasadnego w danym momencie rozstrzygnięcia osobistego lub
majątkowego (art. 43-45 i art. 78). Każda osoba, która była stroną postępowania o ustanowienie opiekuna lub administratora, albo była z urzędu o tym postępowaniu powiadomiona, oraz Public Advocate może też w każdym momencie złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 150 ust. 1 i 2). Nadto, sąd z urzędu ponownie rozpatruje sprawę co roku, chyba że postanowił inaczej, ale nie rzadziej niż raz na 3 lata (art.
159 ust. 2). W czasie ponownego rozpatrzenia sprawy sąd bada m.in. czy opiekun lub administrator poprawnie wykonuje swoje funkcje (art. 166).
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy sąd może podtrzymać pierwotne orzeczenie, zmienić je albo uchylić (art. 167 ust. 1).
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
Wykonywanie opieki lub administracji w sposób nieuczciwy ze szkodą dla osoby reprezentowanej jest karalne (art. 188 i art. 189).
b) Opiekun wspierający i administrator wspierający
Każdy może wystąpić do sądu o ustanowienie dla pełnoletniej osoby z niepełnosprawnością opiekuna wspierającego, który będzie ją wspierał w decyzjach osobistych, lub administratora wspierającego, który będzie ją wspierał w decyzjach majątkowych. Wniosek można złożyć także wobec osoby małoletniej, jednakże ewentualny opiekun wspierający lub
administrator wspierający obejmie swoje funkcje w momencie osiągnięcia przez osobę wspieraną pełnoletniości (art. 79 i art. 80 ust. 1). We wniosku należy wskazać dane osoby, które miałaby być wspierana, wnioskowany rodzaj wsparcie oraz sprawy osobiste lub majątkowe, które mają być objęte wsparciem, przyczyny złożenia takiego wniosku, dane
proponowanego opiekuna wspierającego lub administratora
wspierającego, dane wszystkich osób, które mają interes prawny
w przedmiotowym rozstrzygnięciu (w tym członków najbliższej rodziny osoby, której wniosek dotyczy, a także jej opiekuna faktycznego
i najbliższych przyjaciół), a także określić, jakiego wsparcia potrzebuje osoba, której wniosek dotyczy (art. 81). Sąd ma obowiązek skierować sprawę na rozprawę w ciągu 30 dni od wpłynięcia wniosku (art. 85).
Sąd może ustanowić opiekuna wspierającego lub administratora
wspierającego tylko pod warunkiem, że osoba, która ma być wspierana, się na to zgodzi, taka forma wsparcia jest dla niej wystarczająca,
a proponowany opiekun wspierający lub administrator wspierający gwarantuje prawidłowe działanie na rzecz osobistego i społecznego dobrostanu osoby wspieranej (art. 87 ust. 2).
Opiekunem wspierającym lub administratorem wspierającym może zostać każda osoba dorosła, która wyrazi na to zgodę, oraz będzie odpowiednia dla osoby wspieranej, biorąc pod uwagę jej wolę i wybory, łączące ich relacje oraz zdolność wzajemnej komunikacji, a także zasadność
pozostawienia bez zmian bliskich relacji osoby z niepełnosprawnością (art.
88 ust. 1 i 2).
W postanowieniu o wyznaczeniu opiekuna wspierającego lub
administratora wspierającego sąd wskazuje dane tych osób, jak również zakres spraw, w których mają udzielać wsparcia, oraz ich uprawnienia i ograniczenia w pełnieniu swojej funkcji (art. 89). Do wskazanych przez
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
sąd zadań opiekuna wspierającego i administratora wspierającego może należeć: 1) uzyskiwanie informacji dotyczących osoby wspieranej lub asystowanie osoby wspieranej przy uzyskiwaniu tych informacji, 2) przekazywanie innym podmiotom informacji dotyczących osoby
wspieranej, 3) przekazywanie innym podmiotom decyzji podjętych przez osobę wspieraną lub asystowanie osoby wpieranej podczas przekazywania takich informacji, 4) podejmowanie wszelkich dostępnych działań w celu zapewnienia realizacji decyzji osoby wspieranej, 5) podejmowanie
wszelkich niezbędnych działań celem umożliwienia osobie wspieranej korzystania z jej zdolności do czynności prawnych (art. 90 ust. 1 i 2). Sąd może w każdym momencie zmodyfikować w dowolny sposób
postanowienie o ustanowieniu opiekuna wspierającego lub administratora wspierającego, adekwatnie do potrzeb osoby wspieranej (art. 96 ust. 2).
Obowiązkiem opiekuna wspierającego i administratora wspieranego jest w taki sposób porozumiewać się z osobą wspieraną, by rozumiała ona przekazywane jej informacje i by służyło to jej jak najbardziej
samodzielnemu podjęciu decyzji. Nie wolno mu wywierać bezprawnego wpływu na osobę wspieraną, ani tym bardziej zmuszać jej do
czegokolwiek, czy zawstydzać. Nie może też wspierać tej osoby w podejmowaniu decyzji bezprawnych, a także musi unikać konfliktu interesów i odnoszenia korzyści kosztem tej osoby (art. 94).
Opiekuna wspierającego i administratora wspierającego nie wyznacza się na z góry określony okres. Ich funkcja wygasa, jeśli dla osoby wspieranej ustanowiony zostanie odpowiednio opiekun lub administrator (art. 96 ust.
1). Ponadto, każda osoba, która była stroną postępowania o ustanowienie opiekuna wspierającego lub administratora wspierającego, albo była
z urzędu o tym postępowaniu powiadomiona, oraz Public Advocate może też w każdym momencie złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 150 ust. 1 i 2). Dodatkowo, sąd z urzędu ponownie rozpatruje
sprawę co roku, chyba że postanowił inaczej, ale nie rzadziej niż raz na 3 lata (art. 159 ust. 2). W czasie ponownego rozpatrzenia sprawy sąd bada m.in. czy opiekun wspierający lub administrator wspierający poprawnie wykonuje swoje funkcje (art. 166). W wyniku ponownego rozpoznania sprawy sąd może podtrzymać pierwotne orzeczenie, zmienić je albo uchylić (art. 167 ust. 1).
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
Wykonywanie opieki wspierającej lub administracji wspierającej w sposób nieuczciwy ze szkodą dla osoby reprezentowanej jest karalne (art. 191 i art. 192).
2. Powers of Attorney Act
Powers of Attorney Act z 2014 r. nr 57, ostatnio nowelizowany 1 marca 2020 r., reguluje m.in. tzw. trwałe pełnomocnictwo (enduring powers of attorney) i pełnomocnictwo wspierające (supportive attorney
appointment). Ustawa ta przyjmuje identyczne domniemanie faktycznej zdolności do czynności prawnych oraz czteropunktowy test tej zdolności, jak Guardianship and Administration Act (art. 4 ust. 1 i 2). Analogicznie też do tamtej ustawy przy ocenie istnienia faktycznej zdolności do
czynności prawnych nakazuje brać pod uwagę, że: 1) osoba może mieć taką zdolność w tym samym czasie w odniesieniu do decyzji jednego rodzaju, a nie mieć do decyzji innego rodzaju; 2) brak faktycznej zdolności do danej decyzji może być przejściowy; 3) nie wolno oceniać zdolności do czynności prawnych na podstawie wyglądu osoby; 4) nie wolno zakładać braku zdolności do danej czynności tylko dlatego, że
podjęta decyzja wydaje się innym nierozsądna; 5) jeśli osoba jest w stanie podjąć daną decyzję po otrzymaniu odpowiedniego dla niej wsparcia,
uważa się ją za mającą zdolność do tej czynności prawnej (art. 4 ust. 4).
a) Pełnomocnik trwały
Każda osoba pełnoletnia, która rozumie skutki udzielenia pełnomocnictwa (art. 23 ust. 1 i 2 ) może ustanowić dla siebie pełnomocnika albo
w zakresie wszystkich swoich spraw, albo wszystkich spraw osobistych, albo wszystkich spraw majątkowych, albo wybranych spraw wskazanych w pełnomocnictwie. Jeśli pełnomocnictwo nie wygasa z momentem utraty przez mocodawcę faktycznej zdolności do czynności prawnych, mowa o pełnomocnictwie trwałym. Pełnomocnictwo takie nie może być odwołane przez mocodawcę po utracie przez niego faktycznej zdolności do tej
czynności prawnej (art. 22 ust. 1-3).
Pełnomocnik trwały, który reprezentuje swojego mocodawcę po utracie przez niego faktycznej zdolności do czynności prawnych w zakresie
objętym pełnomocnictwem, ma obowiązek działać w sposób jak najmniej ograniczający zdolność mocodawcy do samodzielnego podejmowania decyzji i każdorazowo upewniać się, czy mocodawca otrzymał wszelkie niezbędne wsparcie dla zapewnienia mu udziału w podejmowaniu decyzji
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
(art. 21 ust. 1). W swoich decyzjach pełnomocnik ma obowiązek zapewnić realizację woli mocodawcy i wspierać go w samodzielności
w podejmowaniu decyzji, nawet jeśli ten w zakresie danej decyzji tej zdolności faktycznie w danym momencie nie posiada. Pełnomocnik ma dążyć do zapewnienia osobistego i społecznego dobrostanu mocodawcy, szanować jego godność, wyznawane wartości i istniejące wsparcie
osobowe (art. 21 ust. 2). W pełnomocnictwie trwałym można zawrzeć instrukcje odnośnie do sposobu jego realizacji (art. 24). Pełnomocnik trwały nie może delegować swoich uprawnień na osobę trzecią (art. 25).
W pełnomocnictwie trwałym nie można zawrzeć upoważnienia do: 1) sporządzenia albo odwołania testamentu, 2) sporządzenia albo odwołania pełnomocnictwa trwałego, 3) realizacji prawa wyborczego, 4) zawarcia albo rozwiązania małżeństwa albo relacji seksualnej mocodawcy, 5) podejmowania decyzji odnośnie do opieki nad dziećmi mocodawcy oraz adopcji, 6) wyrażania zgody na działania bezprawne (art. 26).
Pełnomocnikiem trwałym może zostać 1) osoba pełnoletnia, 2) która nie ogłosiła upadłości konsumenckiej, 3) nie została skazana za przestępstwo umyślne z nieuczciwości (chyba że ujawniła to mocodawcy i zostało to wpisane w treść pełnomocnictwa) – jeśli pełnomocnik ma zarządzać majątkiem, 4) nie świadczy usług zdrowotnych, opiekuńczych ani mieszkaniowych na rzecz mocodawcy. Pełnomocnikiem trwałym do zarządu majątkiem może być też trust, a pełnomocnikiem trwałym do spraw osobowych – Public Advocate (art. 28 ust. 1-3). Można wyznaczyć kilku pełnomocników trwałych, zarówno działających w różnych sprawach, jak i działających w tych samych sprawach, w tym ostatnim przypadku należy w pełnomocnictwie zaznaczyć, czy mają oni działać łącznie, czy rozłącznie, czy też na zasadzie większości (art. 30 ust. 1-4). Można też wyznaczyć jednego albo kilku pełnomocników alternatywnych.
Pełnomocnik alternatywny może działać, jeśli pełnomocnik pierwotny umrze, utraci zdolność do czynności prawnych, albo z innych przyczyn nie może albo nie chce działać w imieniu mocodawcy (art. 31 ust. 1-2).
Pełnomocnictwo trwałe musi być sporządzone na piśmie, datowane i podpisane przez mocodawcę, pełnomocnika (także alternatywnego) i dwóch świadków (art. 33). Jeśli mocodawca nie może się podpisać, podpis w jego obecności i na jego polecenie może złożyć osoba trzecia, pełnoletnia, niebędąca świadkiem, ani pełnomocnikiem (art. 34 ust. 1).
Świadkami podpisania pełnomocnictwa trwałego muszą być osoby dorosłe,
„Aktywni niepełnosprawni – narzędzia wsparcia samodzielności osób niepełnosprawnych”
niebędące pełnomocnikiem, działające samodzielnie, nie na polecenie mocodawcy, niespokrewnione ani z pełnomocnikiem ani z mocodawcą, nieświadczące usług opiekuńczych lub mieszkaniowych dla mocodawcy, z czego przynajmniej jedna musi być lekarzem albo być upoważniona do podpisywania dokumentów przysięgłych (art. 35 ust. 1 i 2).
Pełnomocnictwo trwałe zaczyna obowiązywać w terminie wskazanym w jego treści. Może to być moment utraty przez mocodawcę faktycznej zdolności do czynności prawnych objętych pełnomocnictwem, ale może to też być moment podpisania pełnomocnictwa, czy jakikolwiek inny, ale nie później niż utrata przez mocodawcę faktycznej zdolności do czynności prawnych. Jeśli w treści pełnomocnictwa termin jego wejścia w życie nie został wskazany, obowiązuje ono od momentu podpisania (art. 39 ust. 1 i 2). Odzyskanie przez mocodawcę zdolności do czynności prawnych nie pozbawia pełnomocnika trwałego jego uprawnień do reprezentowania mocodawcy (art. 41 ust. 1). Udzielenie pełnomocnictwa trwałego nie pozbawia mocodawcy uprawnienia do samodzielnego podejmowania czynności o znaczeniu prawnym, także w zakresie czynności objętych pełnomocnictwem (art. 42).
Mocodawca, o ile dysponuje faktyczną zdolnością do wykonania tej czynności prawnej, może w każdym momencie odwołać pełnomocnictwo trwałe (art. 44). Odwołanie pełnomocnictwa musi mieć formę pisemną i być datowane oraz podpisane przez mocodawcę (osobę trzecią
Mocodawca, o ile dysponuje faktyczną zdolnością do wykonania tej czynności prawnej, może w każdym momencie odwołać pełnomocnictwo trwałe (art. 44). Odwołanie pełnomocnictwa musi mieć formę pisemną i być datowane oraz podpisane przez mocodawcę (osobę trzecią