BADANIA ANKIETOWE W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH

Analizie sytuacji dziecka i rodziny w gminie posłużyły również badania ankietowe przeprowadzone w funkcjonujących na jej terenie placówkach oświatowych. Pomogły one zdiagnozować środowisko szkolne i rodzinne uczniów m.in. pod kątem występowania negatywnych zachowań i zjawisk o charakterze patologicznym, nadto pozwoliły uzyskać informacje na temat prowadzonych w szkołach działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych.

Do analizy sytuacji dziecka i rodziny w gminie przedłożono w sumie 6 ankiet przekazanych z następujących placówek oświatowych:

 Szkoła Podstawowa nr 1 im. Adama Mickiewicza w Połczynie-Zdroju (liczba uczniów:

441, liczba nauczycieli: 53),

 Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Połczynie-Zdroju (liczba uczniów:

298, liczba nauczycieli: 33),

 Szkoła Podstawowa im. kardynała Stefana Wyszyńskiego w Bolkowie (liczba uczniów:

81, liczba nauczycieli: 13),

 Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Toporzyku (liczba uczniów: 33, liczba nauczycieli: 14),

 Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Redle (liczba uczniów: 212, liczba nauczycieli:

29),

 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Połczynie-Zdroju (liczba uczniów: 233, liczba nauczycieli: 31).

Zasoby i oferta szkolna

Z analizy ankiet wynika, że wszystkie szkoły zatrudniają pedagoga, wszystkie też zapewniają opiekę pielęgniarską. 1 placówka oferuje pomoc psychologa, 2 szkoły korzystają z usług logopedy, a 3 zatrudniają doradcę zawodowego.

Pięć szkół prowadzi dożywianie uczniów. Wszystkie placówki zapewniają uczniom dostęp do Internetu i dają możliwość korzystania z sali gimnastycznej, 5 szkół posiada boiska sportowe. W dwóch placówkach funkcjonują klasy bądź oddziały integracyjne. 5 szkół zapewnia dzieciom opiekę w ramach zajęć świetlicowych, a 4 placówki umożliwiają nauczanie indywidualne.

Prawie wszystkie placówki oferują dzieciom i młodzieży zajęcia dodatkowe.

Najczęściej przyjmują one postać różnorodnych tematycznie kół zainteresowań (m.in. koła przedmiotowe, językowe, informatyczne, artystyczne, wokalno-instrumentalne, filmowe, sportowe, zajęcia chóru i szachowe oraz Klub Wolontariatu). Ponadto wymieniono fakultety przygotowujące do matury oraz zajęcia w ramach projektu dotyczącego podnoszenia kompetencji kluczowych i poziomu nauczania podstawowego i gimnazjalnego. Jednocześnie we wszystkich placówkach prowadzone są zajęcia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wśród nich najczęściej organizowane są: zajęcia wyrównawcze (6 placówek), korekcyjno-kompensacyjne (6), socjoterapeutyczne (3), rewalidacyjne (3), logopedyczne (2), psychoterapeutyczne (1) oraz gimnastyka korekcyjna (1) i zajęcia doskonalące kompetencje społeczne (1).

Problemy dosięgające uczniów i ich rodziny

Problemy, które w najpoważniejszym stopniu dosięgają uczniów i ich rodziny identyfikowano, wypełniając zamknięte katalogi zachowań negatywnych i zjawisk patologicznych oraz dysfunkcji i patologii, obejmujące 12 (w odniesieniu do środowiska

szkolnego) i 6 (w odniesieniu do otoczenia rodzinnego) zmiennych. Uczestnicy badania stwierdzali ich obecność, podając jednocześnie liczbę ujawnionych przypadków.

Szczegółowe informacje na temat zdiagnozowanych w środowisku szkolnym i w domu rodzinnym uczniów problemów społecznych zawierają poniższe tabele.

Tabela 37. Negatywne zachowania i zjawiska patologiczne występujące w społeczności uczniowskiej w gminie w roku szkolnym 2017/2018

rodzaj negatywnych zachowań i zjawisk patologicznych liczba ujawnionych przypadków

palenie papierosów 31

sięganie po alkohol 16

sięganie po narkotyki brak danych

niszczenie mienia szkolnego 4

kradzieże na terenie szkoły 1

dyskryminacja w grupie rówieśniczej 1

udział w grupach negatywnych –

agresja i przemoc w grupie rówieśniczej 20

autoagresja 6

ucieczki z domu –

przestępczość ujawniona 1

przypadki wymagające nadzoru kuratora sądowego 9

Dane z badania ankietowego przeprowadzonego w placówkach oświatowych gminy.

Do najczęściej występujących wśród uczniów zachowań negatywnych należały: palenie papierosów oraz agresja i przemoc w grupie rówieśniczej. Przedstawiciele 1 badanej placówki zauważyli wzrost negatywnych zachowań i zjawisk patologicznych w ciągu ostatnich trzech lat, z kolei ankietowani z 2 innych placówek uznali, że skala tych zachowań pozostaje na niezmiennym poziomie. Przedstawiciele pozostałych 3 szkół nie byli w stanie ocenić, czy w ostatnich trzech latach nastąpił wzrost negatywnych zachowań i zjawisk patologicznych.

Tabela 38. Występowanie dysfunkcji i patologii w rodzinach uczniów z gminy

rodzaj zjawiska liczba ujawnionych przypadków

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych

i prowadzenia gospodarstwa domowego 10

zaniedbanie dziecka 9

uzależnienia (alkoholizm, narkomania) 1

przemoc w rodzinie 10

wykorzystywanie seksualne dzieci –

przestępczość –

Dane z badania ankietowego przeprowadzonego w placówkach oświatowych gminy.

Jeśli chodzi o zjawiska patologiczne w otoczeniu rodzinnym uczniów, uczestnicy badania potwierdzili najwięcej przypadków bezradności w sprawach

opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego oraz zaniedbania dziecka, a także przemocy w rodzinie. W odczuciu ankietowanych z 3 placówek w ostatnich trzech latach liczba przypadków dysfunkcji i zjawisk patologicznych w rodzinach uczniów nie wzrosła, zaś badani z kolejnych 3 placówek nie potrafili wypowiedzieć się w tej kwestii.

Współpraca szkół z rodzicami uczniów

Przedstawiciele 4 ankietowanych szkół uznali współpracę z rodzicami uczniów za zadowalającą, zaś badani z 2 placówek byli przeciwnego zdania. W jej ramach odbywają się zebrania klasowe, wywiadówki, konsultacje indywidualne, kontakty telefoniczne, korespondencyjne i poprzez e-dziennik, prowadzone są dni otwarte, udzielane są porady, organizowane są spotkania z wychowawcami, pedagogiem, dyrekcją, a także przedstawicielami różnych instytucji (m.in. Policja, Sąd, PPP), prowadzona jest też pedagogizacja rodziców oraz warsztaty w zakresie cyberprzemocy i przestępczości nieletnich. Rodzice działają także w Radzie Rodziców, jak również aktywnie uczestniczą w życiu placówek, realizując wspólne inicjatywy szkolne i środowiskowe oraz pomagając przy organizacji imprez charytatywnych, uroczystości, konkursów i wycieczek szkolnych. Przedstawiciel jednej z placówek wyraził opinię, że należy uświadamiać rodziców, jak ważną pełnią rolę dla swoich dzieci i jakie mają wobec nich obowiązki. Drugi z ankietowanych uznał, że należałoby zmotywować rodziców do częstszych kontaktów ze szkołą jako instytucją wsparcia.

Współpraca szkół z instytucjami i organizacjami

Przedstawiciele wszystkich badanych placówek stwierdzili, że współpraca z instytucjami i organizacjami wspierającymi dzieci, młodzież i rodziny jest zadowalająca.

Do podmiotów tych zaliczyli: Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Urząd Miejski, Starostwo Powiatowe, Policję, Sąd Rodzinny i Nieletnich, Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Zespół Interdyscyplinarny, Punkt Integracji Społecznej, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Stowarzyszenie Profilaktyki i Terapii Młodzi Młodym w Koszalinie, szkoły z terenu gminy, Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, Caritas, Straż Pożarną oraz Nadleśnictwo.

Pomoc oferowana przez szkołę uczniom z rodzin ubogich

Szkoła zapewnia uczniom z rodzin ubogich wszechstronne wsparcie, m.in. pomoc materialną, także w formie dożywiania (np. organizowanie zbiórek przez Klub Wolontariatu,

„Program Dożywiania Uczniów: Mleko i owoce w szkole”, paczki żywnościowe), opiekę

psychologiczną, darmowe wyprawki szkolne – przybory i podręczniki, stypendia za wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe.

Pomoc oferowana przez szkołę uczniom z rodzin niewydolnych wychowawczo, dotkniętych problemami uzależnień, przemocy w rodzinie

W ramach działań szkoły na rzecz uczniów z rodzin niewydolnych wychowawczo, dotkniętych problemami uzależnień i przemocy ankietowani wymienili m.in. diagnozowanie problemów i obejmowanie pomocą psychologiczno-pedagogiczną (terapia, porady i konsultacje ze specjalistami), dodatkowe zajęcia edukacyjno-kulturalno-sportowe, zajęcia profilaktyczne z zakresu uzależnień i przemocy, pomoc wychowawców, nauczycieli i dyrekcji, wsparcie emocjonalne i edukacyjne, zakładanie „Niebieskiej Karty” w przypadku przemocy domowej, zachęcanie rodziców do konsultacji ze specjalistami, pedagogizacja rodziców oraz prowadzenie rozmów i skłanianie ich do podejmowania terapii, jak również pomoc w nawiązywaniu kontaktów z odpowiednimi instytucjami pomocowymi i specjalistycznymi, funkcjonującymi w obszarze przeciwdziałania uzależnień i przemocy.

Działania konieczne do przeprowadzenia w celu pełniejszego rozpoznania problemów uczniów

Według respondentów podejmowane w placówkach różnorodne działania wychowawcze i profilaktyczne są wystarczające i w sposób wyczerpujący pomagają rozpoznać problemy uczniów. Należy je jednak kontynuować w celu porównywania zachodzących zmian. Pojawiały się także głosy mówiące o potrzebie poprawy współpracy i stałego kontaktu z rodzicami, systematycznych obserwacji uczniów i szczerych rozmów z nimi, ich udziału w warsztatach, a także częstszych spotkań z psychologiem. Należałoby również zadbać o właściwą diagnozę rodzin. Ujawniono też potrzebę zwiększenia liczby godzin pracy pedagoga szkolnego.

Działania niezbędne do pełniejszego rozpoznania problemów rodzin uczniów, w tym w zakresie dysfunkcji, uzależnień i przemocy w rodzinie

Wśród działań niezbędnych do pełniejszego rozpoznania problemów rodzin uczniów w zakresie dysfunkcji, uzależnień i przemocy w rodzinie przedstawiciele ankietowanych placówek wymienili konieczność utrzymania na dotychczasowym poziomie współpracy z instytucjami wspomagającymi rodzinę (MGOPS, PPP, Sąd Rodzinny, Policja) – m.in.

poprzez kontakt z psychologiem, pracownikami socjalnymi i asystentami rodzin, kuratorami sądowymi. Respondenci zwracali także uwagę na potrzebę monitorowania sytuacji uczniów i ich rodzin oraz wypracowania odpowiednich „narzędzi” do właściwego diagnozowania problemów i wyjaśniania przyczyn występowania trudności i dysfunkcji. Podkreślono także konieczność prowadzenia indywidualnych rozmów wspierających, udzielania pomocy

zgodnie z potrzebami, okazywania empatii oraz wsparcia wychowawcy i pedagoga, jak również działań interwencyjnych w rodzinie (np. procedura „Niebieskiej Karty”).

Działania konieczne do przeprowadzenia w celu usprawnienia funkcjonowania placówki i polepszenia efektywności procesu edukacji i wychowania

Według uczestników badania niezbędne jest kontynuowanie dotychczasowych skutecznych działań wypracowanych przez placówki. Ankietowani zwrócili dodatkowo uwagę na potrzebę zatrudnienia psychologa, rozszerzenia monitoringu obiektu szkolnego, jak również uściślenia współpracy z rodzicami, przeprowadzania dla nich prelekcji i pogadanek na temat pomocy dzieciom w nauce, zachęcania do odpowiedzialnej kontroli ich szkolnych osiągnięć, a także zwiększenia wymagań wychowawczych wobec swoich dzieci. Respondenci wskazywali też na konieczność przeprowadzania szkoleń dla nauczycieli zwiększających ich kompetencje w zakresie rozpoznawania problemów uczniów.