W zm ianki o sk ałach k rystalicznych, k tó re zostały w te j p ra c y szczegółowo opisane, z n a jd u je m y w lite ra tu rz e geolo
gicznej odnoszącej się do zbadanego obszaru lu b też k ra jó w przyległych, geologicznie z nim zw iązanych.
N a uw agę zasłu g u ją oczyw iście przedew szystkiem te ma- te rja ły , k tó re zostały dostarczone przez daw niejszych b a d a
czy z zak resu p etro g raf ji gór czyw czyńskich.
N a pierw szem m iejscu należy tu w ym ienić p racę H. Z a p a ł o w i c z a (1886)2), k tó ry w sw ej znanej m onograf ji
pokuc-1) J. N o w a k , Zur A ltersfrage der Intrusionsgesteine der Teschener Decken. Bull, de l’Acad. Pol. d. Seien. Kraków 1930.
2)H . Z a p a ł o w i c z , Eine geologische Skizze des östlichen Theiles der Pokutisch-M armaroscher G renzkarpathen, Jahrb. d. k. k. geol. Reichs
anstalt, 1886, Bd. 36.
ko-m arm aroskich K a rp a t p o d aje opisy kilkudziesięciu n a j
w ażniejszych skał k ry staliczn y c h z rejo n u swego zdjęcia geo
logicznego, w tem liczne z obszaru będącego przedm iotem tej p racy.
O p isy skał podane przez Z a p a ł o w i c z a są zreguły krótkie, o p arte n a cechach głów nie m egaskopow ych, rzad ziej m ikroskopow ych. A naliz chem icznych au to r ten nie podaje.
W obec pow yższego nic dziwnego, iż n azw y w prow adzone przez niego dla w ielu skał czyw czyńskich nie o d p o w iad ają najczęściej wym ogom w spółczesnej p e tro g ra fji m agm ow ców i łu p k ó w k rystalicznych, k tó ra nom enklaturę skał opiera na b ad a n ia ch m ikroskopow ych i chem icznych.
Z a p a ł o w i c z znalazł w om aw ianym obszarze źródli- skow ym Czerem oszu n astęp u jąc e rodzaje skał: w dolinie gór
nego C zerem osza szaro-zielone, bogate w ły szczyk „fility kw arcow e“, w k tó ry ch obok k w a rc u głów ną rolę odgryw a z i e l o n a w y m uskow it. S kały te o d p o w iad ają w zasadzie opisanym przez nas łupkom chlorytow o-serycytow o-kw arco- w ym , zaw ierający m często jak o głów ny sk ład n ik albit. W ty m rejonie z n a jd u je Z a p a ł o w i c z ponadto łu p k i krzem ieni- ste, k tó re o d p o w iad ają naszym łupkom grafitow o-kw arco- w ym . Znalezione tu ta j przez w spom nianego a u to ra gnejsy, zbliżone do gnejsów albitow ych, o w y ra źn ej tek stu rze łu p kow ej, o dużych ilościach k w a rc u a m ałych niezbliźniaczo- n y ch skaleni (ortoklazu), zaliczam y n a podstaw ie ściślejszej an alizy do łupków chlorytow o-kw arcow ych, k tó re tu i ów dzie z a w ierają znaczniejsze ilości alb itu obok 60% kw arcu.
Podobnie skała określona przez Z. jak o łu p ek kw arcow o-epi- dotow y z m ałą ilością biotytu, hornblendy i w ęglanu, odpo
w ia d a w y stę p u ją c e j w dolinie C zerem oszu n a w ysokości około 1300 m, skale chlory to we j z albitem , epidotem i kal- cytem .
N a Łostuniu p rz e w a ż a ją w edług Z., n a północ od p asa skałek w apiennych, p o rfiro w ate gnejsy, ubogie w skaleń, z b ru n a tn y m biotytem i drobnem i k ry szta łk a m i epidotu. T u ta j obserw acje a u to ra są zgodne z naszem i. O kreślone przez niego sk ały są istotnie gnejsam i o p o rfiro b lasty czn ej s tru k tu rze. O pisaliśm y je m iędzy innem i jak o m a te rja ły w y stęp u jące poniżej Ł ostunia pod liczbam i 14, 18, 19. Znalezione tu
ubogie w łyszczyk fility kw arcow e o d p o w iad ają naszym łu p kom serycytow o-kw arcow ym .
Podobne sk ały z n a jd u je Z, n a W asylkow atym (Albińcu).
O p isan y przez nas am fibołit z potoku A lbin określa Z. jak o skałę hornblendow o-epidotow ą, zaś nasze łu p k i serycytow o- kw arcow e o d p o w iad ają gnejsom „filitow ym “ w spom nianego autora. N a C zolakinie natom iast oraz n a grzbiecie Prełucz- nego i w innych p u n k ta c h badanego obszaru nie z n a jd u je Z., poza łu p k am i kw arcytow em i, zauw ażonych przez nas g n ej
sów i łu p k ó w serycytow ych.
C zyw czyńską skałę w y lew n ą określa w reszcie ten au to r jak o „p o rfiry t diab azo w y “ któ rem u p rz y p isu je w iek triaso w y. Jest to sk ała w edług niego m asyw na lub m igdałow cow a, b a rw y traw iasto-zielonej, m iejscam i czerw onaw ej. T ej skale tow arzyszą różne u tw o ry tufow e, do k tó ry ch Z. zalicza dru- zgoty w apienno-bazaltow e. W spom niane p o rfiry ty z n a jd u je ten a u to r rów nież n a B u dyjow skiej i na P rełucznym .
Ja k w idać z pow yższego zestaw ienia w y n ik i b a d a ń pe
tro g raficzn y ch Z. nie b y ły zb y t dokładne o ile szłoby o w y mogi w spółczesnej p etro g rafji. B yły one natom iast w y s ta r
czające d la celów geologicznych, zakreślonych w p ra c y tego au to ra. Nie m ożna z tego pow odu czynić tem u znakom item u badaczow i żad n y ch zarzutów , skoro się uw zględni różnice w m etodach b a d a n ia petrograficznego dzisiejszego w porów n a n iu z okresem, od którego minęło zgórą la t 50. P rzeciw nie należy podkreślić znaczne „w yczucie“ p o trzeb y d o k ład n ej an alizy petrograficznej, ja k a p rz e b ija ze znakom itej p ra c y Z a p a ł o w i c z a .
W roku 1886 po d ejm u je R u d o l f Z u b e r 1) pierw szą próbę specjalnych b a d a ń p etrograficznych skał naszego ob
szaru. A utor ten opisuje k ilk a skał z teren u źródliskow ego Czerem osza, p o d ając dla je d n e j z nich analizę chem iczną.
S k ały te pochodzą głów nie z P e rk a ła b u i należą w edług tego a u to ra do n astęp u jąc y ch g atunków :
Ł u p k i łyszczykow e, k tó re tw orzą dolny horyzont m asy k ry staliczn ej, sk ła d a ją się z białego k w arcu i srebrzystego m uskow itu. A utor pod k reśla b ra k w ty ch skałach staurolitu, cjan itu , a nadew szystko g ra n atu , m inerałów , k tó re w edług
*) R u d o l f Z u b e r , Die krystallinischen Gesteine vom Quellgebiete des Czeremosz, Min. Petr. Mitt. VII, Bd. 1886.
niego m a ją stale to w arzyszyć podobnym skałom. G ra n a ty znalazł Z u b e r jed y n ie w łu p k u łyszczykow ym z potoku D obryń.
Z p ro filu P e rk a ła b u an a lizu je n a zlecenie a u to ra S c h r a m m skałę określoną ja k o „heleflintę“. J e j skład che
m iczny, o d p o w iad ający w %>%: SiC>2 76,66, AL2O3 10,85, Fe2C>3 0,95, C aO 0,32, K2O 9,57, N a20 0,48, zgadza się dokładnie z chem iczną an alizą p o d an ą dla gnejsu ortoklazow ego z Czo- la k in u i jest podobny do gnejsu z Łostunia. W opisie m ikro
skopow ym te j skały p odkreśla Z u b e r je j c h a ra k te r „felsy- to w y “. T a k ą stru k tu rę stw ierdziliśm y w zm etam orfizow a- ny ch rijo litach C zolakinu i Ł ostunia (17, 18).
O p isan a przez Z u b e r a „h eleflin ta“ przechodzi m iej
scam i w gnejs, z a w ierając y polisyntetycznie zbliźniaczone p lag jo k lazy oraz w w iększych ilościach ciem no-zielony lub b ru n a tn y biotyt. M iędzy tem i gnejsam i, k tó re w terenie nie w y stę p u ją w pokaźniejszej ilości, a h eflin tą istnieją, w edług Z u b e r a , m a te rja ły pośrednie, szaro-zielone, złożone z silnie sfałdow anego k w arcu, czarnego łyszczyku oraz rzadkiego, jednoskośnego i trójskośnego skalenia.
G nejsy należą w edług Z u b e r a do skał głębszych ho
ryzontów straty g raficzn y ch . W horyzontach w yższych w y stę
p u je jak o p rz ew aż ająca sk ała cz arn y filit, w m niejszych ilo
ściach b iaław y, rz a d z ie j czerw onaw y k w arcy t.
M aterjał p etro g raficzn y p o d an y w te j p ra c y Z u b e r a został zu ży tk o w an y m niejw ięcej w tejsam ej form ie w tekście do atlasu geologicznego G alicji (zeszyt II, 1888, opracow any przez tego samego autora).
S kała czyw czyńska b y ła ostatnio analizow ana w In s ty tucie M ineralogji U. J. przez M. J a r e m s k i e g o i St . K o z i k a 1), z in ic ja ty w y prof. K r e u t z a . N a podstaw ie odnośnej analizy zaliczono ją do ty p u m agm y „lam pro-sodo- w o-sjenitow ej“.
B ardzo w ażn ą w zm iankę o te j skale z n a jd u je m y w p ra c y W. S z a j n o c h y p. t. „Szczaw y K a rp a t w schodnich“, 1927.
A utor p o d aje w n iej m iędzy innem i n astę p u ją c e szczegóły dotyczące te j skały, otrzym ane od prof. S t. K r e u t z a :
„S kała w ybuchow a z n a jd u je się w m iejscu w skazanem na
*) Sprawozdanie z czynności i posiedzeń Polskiej A kadem ji Umie
jętności, t. XXXIV.
m apie Z a p a ł o w i c z a i spoczyw a w raz z całą ser ją łu p k ó w k ry staliczn y ch i skał paleozoicznych n a piaskow cach fliszo
w ych. Jest to sk ała drobnoziarnista o zm iennem w y k szta ł
ceniu: jak o jed n o lita czarn a m asa i jak o p o rfiry t z dużem i p ra k ry sz ta ła m i sk alen ia (plagjoklazu), n astępnie w form ie zw ietrzałej jak o sk ała zielonaw a lub szara, w sk u tek znacznej zaw artości w ęglanu w ap n ia, w reszcie z n a jd u ją się n a C zyw - czynie odłam y sk ały o ch arak terze tufow ym . N a północnej stronie szczytu C zy w czy n a w y stęp u je sk ała b a rw y czerw o
nej, przepełniona m niejszym i i w iększym i blokam i w apienia.
S kała ta o kazuje się p rz y b a d a n iu m ikroskopow em — law ą, a w apienie — porw akam i. W apień ten m a w y g ląd odm ienny od starych, poniżej w y stęp u jąc y ch w apieni i p rzy p o m in a łu dząco pew ne w apienie ju ra jsk ie ze skałek k arp ack ich , zw ła
szcza zaś w apienie ju ra jsk ie , w y stęp u jąc e w form ie porw a- ków w skale w y lew n ej z pod przełęczy P ietrosa koło H ow erli, k tó re m iałem sposobność obserw ow ać w ro k u ubiegłym (1926).
Z obserw acyj ty ch n asu w a się wniosek, że zarów no skała czyw czyńska ja k i okolice P ietrosa są m łodsze od w ap ien i zw anych „stram berskim i“, a zatem praw dopodobnie kredow e.
Co do składu chemicznego skały czyw czyńskiej, to a n a lizy p. M. M a d e j a i S. K o z i k a , w ykonane w Z akładzie M iner. Uniw. Jag. w y k a z u ją , że jest to skała zasadow a, bo
g ata w żelazo, zaw ierając a jednakow oż stosunkow o dość znaczną ilość tlen k u sodowego, p rz y p o m in ając sw ym składem niektóre skały zw iązane z se rją cieszynitów .
Liczby O s a n n a : a = 6,3, c =5,5, f = 18,2, s = 58,36, n = 8,31, k = 0,95. T yp m agm y je st w edług chem icznej k la sy fik a c ji N i g g 1 i’e g o, sodow o-lam pro-sjenitow y; sk ała jest je d n a k w ylew ną. N a s u w a s i ę h i p o t e z a , ż e s k a ł y c z y w c z y ń s k i e n a l e ż y ł ą c z y ć z c i e s z y - n i t a m i i l i m g u r g i t a m i t a t r z a ń s k i m i . N a
w iasowo dodam uw agę, że w y stę p u ją c a pod przełęczą P ie
tro sa sk ała w ylew na, zw iązana z w apieniam i ju ra jsk im i sty k a się bezpośrednio tak że z piaskow cem fliszow ym , k tó ry jest tu niew ątpliw ie zm ienionym , b y ć może ty lk o w sk u tek k rą żenia roztw orów w zdłuż g ran icy dw u utw orów . S kała czyw czyńska graniczy rów nież z piaskow cem , pow ierzchnią ze
tk nięcia się je d n a k nie b y ła tu dostępną ob serw acji“.
W pow yższem orzeczeniu P ro f. K r e u t z a o skale czyw
-czyńskiej z n a jd u je m y w ażne w nioski, k tó re zostały w naszej p ra c y potw ierdzone. N ależą tu przedew szystkiem stw ierdze
nie c h a ra k te ru m agm y czyw czyńskiej, jak o „cieszynitu“ oraz przypuszczenie o w iek u ty ch skał młodszem od w apieni, które a lte rn u ją z magmowcem.
W zm ianki o skałach analogicznych do opisanych w tej p ra c y z n a jd u jem y w lite ratu rze geologicznej obszarów p rz y ległych. W ym ienim y tu prace K. N. P a u 1 a, F. H e r b i c h a, P o p o v i c i’e g o, A t h a n a s i u , V e t t e r s a, T r a u - t h a, M a c o v e i’a oraz K r ä u t n e r a 1).
W geologicznych p racach w ym ienionych w y żej autorów nie zn a jd u jem y je d n a k pow ażniejszego m a te rja łu p etro g ra
ficznego, k tó ry m ógłby b y ć z korzyścią u ż y ty d la celów po
rów naw czych z elem entam i czyw czyńskiem i, opisanem i w tej p racy .
W p ra c y o paśm ie gór czyw czyńskich w y d a je się w ażne poszukanie analogji z m aterjałem skalnym znanym z „egzo
ty k ó w “ k arp ack ich .
U łam ki p ra k a rp a c k ic h skał k ry staliczn y ch zn ajd o w a
ny ch w e fliszu b y ły w ostatnich latach przedm iotem szczegó
łow ych stu d jó w szkoły P r o f . K r e u t z a w K rakow ie. O d nosi się to szczególnie do K a rp a t Zachodnich, sk ąd podano, d otąd nieliczne w praw dzie, lecz szczegółowo opracow ane pod ty m w zględem m aterjały .
P ierw szorzędnym dokum entem z historji P ra k a rp a t, w y
*) K. M. P a u l , Grundzüge der Geologie der Bukowina, Jahrb. d. kk.
geol. Reichsanstalt, 1876, 26 Bd. 3 H.
F r. H e r b i c h , Das Székerland, Budapest 1878.
P o p o v i c i , Étude géologique des environs de C am pulung et de Si- naia—Roumania, Paris 1898.
S a v a A t h a n a s i u , Geologische Beobachtungen in den Nordmol- dauischen O stkarpathen, Yerh. d. kk. geol. Reichsan., 5, 1899.
H e r m a n n V e t t e r s , Kleine Beiträge zur Geologie der Bukowina, J!ahrb. d. kk. geol. R. A. 1905. 55. Bd. 3 u. 4. H.
F. T r a u t h, Ein Beitrag zur Kenntnis des O stkarpathischen G rund
gebirges, Mitt. d. geol. Gesellschaft in Wien, Bd. III. 1910.
G. M a c o v e i, Apercu geologique sur les Carpates orientales. Guide des excursions. Association pour l’avancement de la géologie des C arp a
tes, Bucarest 1927.
T h e o d o r K r ä u t n e r , Geologische Untersuchungen in der meso
zoischen Randmulde der Bukowina mit besonderer Berückziehtigung des Rarau-Gebietes, „Cartes Romaneasca“, Bucuresti, 1931.
d o bytym na św iatło przez P rof. K r e u t z a , jest przede- w szystkiem olbrzym i „egzotyk“ b u g a js k i*). D alszych d o star
cza w dw óch p ra cach A. G a w e ł 2). O bok szczegółowych opi
sów m ikroskopow ych zn a jd u je m y w p ra cach w ym ienionych autorów dokładne an alizy chemiczne, k tó ry ch dotąd d o star
czono 8. M ianowicie: 2 an alizy g ra n itu z B ugaja, 1 g ra n itu z Starego Bystrego, 2 an alizy g ra n itu z G rab ó w k i koło Sanoka, 1 granito-gnejsu z S trachociny, 1 g ran o firu z fliszu okolic S anoka oraz 1 p o rfiru z tejsam ej okolicy. U żyjem y przede- w szystkiem analiz ty ch (które zestaw iono w tabeli IV), d la celów porów naw czych ze skałam i salicznem i C zyw czyna, przyczem zastosujem y tu m etody u żyte w naszej p racy . Z w y ników chem icznych analiz obliczono „norm y am ery k ań sk ie“, liczby p ro jek cy jn e O s a n n a-B e c k e g o i N i g g 1 i’e g o (Tabela IV a). Z p orów nania otrzym anych w ten sposób liczb dla w ym ienionych „egzotyków “ oraz salicznych skał czyw czyńskich „w rosłych“ i składników zlepieńca suligulskiego w y n ik a co n astęp u je:
1. Liczby p ro jek c y jn e O s a n n a-B e c k e g o w y k a z u ją , iż opisane „egzotyki“ oraz sk ały czyw czyńskie tw orzą z w a rtą g ru pę skał w p rz ew aż ającej ilości ty p u alkalicznego. O dnośne p u n k ty w p ro jek c ji leżałyby blisko siebie, niektóre w p a d a ły b y p raw ie w jedno pole (np. G rab ó w k a A ze sk ałą z Czo- lak in u , S tare B ystre ze sk ałą z potoku C zym irny, B ugaj II z gnejsem grzbietu Prełużnego i t. p.).
W te j p ro jek c ji zaznaczyłby się w y raźn ie bliższy zw iązek chem iczny „egzotyków “ ze sk ładnikam i zlepieńca suligul
skiego, ja k w iadom o m niej zm etam orfizow anem i. Ł ączy te dw ie g ru p y skał nieco w iększa zaw artość rd zen ia Co (anor- ty tu ). Jest to zgodne zresztą z m ikroskopow ą an alizą w ym ie
nionych elem entów. N ależy w reszcie podkreślić, iż w te j p ro je k c ji w iąz ały b y się opisyw ane skały z elem entam i w ołyń- skiem i (z granitem koreckim , ośnickim i klesow skim aplitem ).
*) S t. K r e u t z, G ranit P ra-K arpat połudn.-zachodniej Polski i jego stosunek do granitów sąsiednich. Buli. Int. d. 1’Acad. Pol. d. Sc. et d. Let
tres, Kraków, 1927.
2) A. G a w e 1. G ranity z w arstw krośnieńskich okolic Sanoka. Buli.
d. 1’Acad. Pol. d. Sc. et d. Lettres, Kraków, 1931.
— G ranofiry i porfiry z fliszu karpackiego okolic Sanoka. Buli.
d. 1’Acad.. Pol. d. Sc. et d. Lettres, Kraków, 1932.
2. P ro je k c ja N i g g 1 i’e g o d a ła b y tesam e w y n ik i co po
przednia. „E gzotyki“ k arpackie, podobnie ja k sk ały czyw - czyńskie, sw ojem i w artościam i al, alk, fm, oraz c odpow ia
d a ją n a jb a rd z ie j szeregowi skał śródziem nom orskiem u (po
tasow em u). Ich cechą w spólną jest podobne, w zględnie w yso
kie alk, w zględnie niskie c oraz w zględnie w ysokie k. Liczba k jest dla w szystkich skał „egzotycznych“ stale w ysoka. N ie
k tó re z nich o k az u ją liczby N i g g 1 i’ego p raw ie identyczne lub bardzo podobne do skał czyw czyńskich np. g ra n it z B u
g a ja (II) i sk ała Y ze zlepieńca suligulskiego, B u g aj (I) ze sk ałą 25, S tare B ystre ze sk ałą Y ze zlepieńca suligulskiego, G rab ó w k a A ze sk ałą 17 oraz Y III ze zlepieńca suligulskiego, S trachocina ze sk ałą X ze zlepieńca suligulskiego i t. p.
3. Obliczone dla p o ró w n y w an y ch skał „norm y“ m odłą am ery k ań sk ą stw ierd z ają rów nież ich pokrew ieństw o m a
gmowe. N orm a dla ortoklazu jest w większości w szystkich elem entów w ysoka, w w ielu p rzew aża n ad norm ą albitu. S p a
dek o rtoklazu w iąże się ze w zrostem albitu. W elem entach p ra k arp ac k ic h , podobnie ja k suligulskich, zaznacza się (nie
znaczna zresztą) zw yżka an o rty tu , zw łaszcza w skałach ty p u głębinowego. N orm y k w arcu trz y m a ją się p raw ie tego samego poziom u, przyczem elem enty czyw czyńskie w rosłe oraz nie
k tó re p ra k a rp a c k ie odznaczają się tem, iż zw y żk a k w arcu w iąże się z w y ra ź n ą zniżką albitu.
Z przytoczonych w y żej w szystkich rodzajów przeliczeń porów naw czych chem icznych analiz znanych dotychczas egzotyków k a rp a c k ic h oraz skał czyw czyńskich w y n ik a, iż opisyw ane elem enty należą do p ro w in cji m agm ow ej a l k a l i c z n e j ( p o t a s o w e j ) .
W obrazach m ikroskopow ych podanych przez K r e u t z a i G a w ł a z n a jd u je m y rów nież podobieństw a z opisanem i sa- licznem i skałam i C zyw czyna. W szczególności odnosi się to do g ra n itu z B ugaja, którego niektóre szlify m ikroskopow e d a ją identyczne obrazy fizjograficzne np. ze sk ałą 25 (gnejs ortoklazow y z Prełużnego). P a n u ją c y m biotytem w skałach czyw czyńskich jest odm iana czerw ono-brunatna, a w śród sk a leni p rzew aża alb it o niedużej ilości cząsteczek An. R zadziej w y stęp u je oligoklaz. Zrosty m yrm ekitow e, alb it szachow ni
cowy oraz zrosty p erty to w e są tu rów nież dość pospolite.
Po-dobnem i znam ionam i m inerałów skałotw órczych odznaczają się egzotyki k arp ack ie, k tó ry c h użyto do porów nania.
W szystkie podniesione m om enty p rz em aw iają za tem, iż serja sk ał k ry staliczn y ch czyw czyńskich zarów no w rosłych, ja k też i składników zlepieńca suligulskiego tw o rzy z pozna- nem i d otąd egzotykam i zach. K a rp a t jedno ogniwo skał m a
gm owych, złożone głów nie z salicznych elem entów k ry s ta licznych głębinow ych (granity) oraz w y lew n y ch (porfiry, rijolity) obok form żyłow ych (aplity). Jest to se rja magmow- ców sudeckich, częściowo kaledońskich (przedw aryscyjskich), częściowo m łodszych (w aryscyjskich). N iem a ona z T atram i krystalicznem i oraz m ag m aty k am i południow ych K a rp a t na zachodzie nic wspólnego, ja k to zresztą w y k a z a ł dla egzoty
ków ju ż K r e u t z (1. c.), a podniósł w sw ych p ra cach J. N o- w a k (1. c.).
M iędzy tem i skałam i a poznanem i dotąd chem icznie ogni
w am i m asyw u w ołyńskiego istn ieją rów nież daleko idące analog je. N iestety b ra k w iększej ilości analiz skał tego m a
syw u nie pozw ala n a przeprow adzenie ścisłej p aralelizacji obu prow incyj.
P a rt je K a rp a t kry staliczn y ch , położone n a południe od p asm a czyw czyńskiego, rozciągające się szerokim pasem w te- ry to rja c h rum uńskich, nie mogą b y ć porów nane, p rz y dzi
siejszym stanie ich znajom ości petrograficznej, z obszaram i polskiem i n ad Czeremoszem, a to ze w zględu n a to, że nie po
siad am y z nich odpow iedniego m a te rja łu porów naw czego.
M aterjału petrograficznego, dostarczonego w ro k u 1925 przez D. M. C a d e r e’a Ł) z d o bruckiej C am eny, nie m ożemy rów nież, o ile idzie o chem iczne an alizy skał, u ży ć dla porów n an ia z naszym obszarem .
C a d e r e p o d aje m iędzy innem i 25 analiz chem icznych skał m ikrogranitow ych, granofirow ych oraz am fibolitow ych, k tó ry ch w y n ik i liczbow e w y k ra c z a ją poza norm y naukow e, w yznaczone w p rzepisach analitycznych. W p ozycji „sum a“
zg ad zają się p rocenty zaledw ie w ośm iu p rz y p a d k a c h , inne an alizy C a d e r e’a w y k a z u ją tu ta j sum ę odbiegającą od 100 ju ż ta k p rzesadnie (do 3°/o), iż niestety an alizy te b u d zą nie
ufność. Nie mogąc zatem przeprow adzić ścisłego porów nania
*) D. M. C a d e r e , Les roches eruptives de Camena, A nuarul Inst.
Geol. al Romaniei, Yol. X. 1925.
skał czyw czyńskich z m aterjąłem C am eny, zaznaczym y tylko ogólnie, iż niektóre z p o d an y ch przez C a d e r e’a elem entów zb liżają się do opisanych w te j p ra c y łu p k ó w k rystalicznych.
A utor ten w ym ienia w opisie petro g raficzn y m n astęp u jące sk ały : sk ały w ylew ne (porfiry kw arcow e, m ikrogranitow e, m ikrogranulitow e, m ikropegm atytow e, gran o firy , felsofiry i w itro firy w raz z ich tu fa m i i brekcjam i), sk ały żyłow e (mi- k ro g ra n ity z biotytem , felsofiry żyłowe, żyły kw arcow e i pe- gm atytow e), sk ały zm ienione h y d roterm alnie (porfiry k w a r
cowe) oraz skały zm etam orfizow ane (porfiroidy i am fibolity).
O d p isan y m a te rja ł jest w ieku paleozoicznego, n a granicy p erm u -k arb o n u i tria su (porfiry). P o rfiry kw arcow e z C a m eny są to sk ały bardzo kw aśne, bogate w a lk a lja i żelazo, w zględnie ubogie w glinkę, w apno i m agnezję. P rz e w a ż a ją cym ich skaleniem jest elem ent potasow y i sodowo-potasow y.
P lag jo k lazy o d g ry w a ją p o drzędną rolę. P e rty t w y stęp u je zre- guły. C a d e r e dzieli p o rfiry opisyw anego obszaru na dw ie facje: głębszą, bardzo bogatą w potas (perpotassiąue), oraz p ły tszą bogatą w potas (m egapotassiąue). Zalicza on te skały do rodziny granitów alkalicznych. C ałą prow incję C am eny um ieszcza au to r ja k o serję pośrednią m iędzy elem entam i atlan ty ck iem i a pacyficznem i. O pisane sk ały dobrudzkie od
p o w iad ały b y zatem ogólnie pod w zględem chem icznym sk a
łom czyw czyńskim .