Relacja bezrobocie–przestępczość
2.4. Bezpieczeństwo i porządek publiczny a wychowanie
Już powierzchowna obserwacja otaczającej nas rzeczywistość prowa-dzi do wniosku, że bezrobocie jest jednym z najbarprowa-dziej powszech-nych problemów naszych czasów. Brak pracy dotyka szczególnie ludzi młodych; kłopoty finansowe i wszelkie perturbacje z tym związane powodują, że młodzież już na początku dorosłego życia zawęża swo-je aspiracswo-je do potrzeb materialnych. Pozbawienie dochodów z pra-cy przede wszystkim powoduje ograniczenie poziomu konsumpcji, a niekiedy związane jest z koniecznością podjęcia przez innych człon-ków rodziny, w tym młodocianych, dodatkowych zajęć. Ich szczera wola pracy, ich gotowość podjęcia własnej odpowiedzialności za roz-wój ekonomiczny i społeczny społeczeństwa rodzi wówczas przykrą frustrację344. Taka sytuacja wpływa na zmiany podziału autorytetu w rodzinie i konieczność pokonania grożącego kryzysu tożsamości. Ograniczenia wydatków dotyczą w głównej mierze podstawowych potrzeb związanych z edukacją i kulturą, choć często obejmują rów-nież inne zakresy. Obniżenie środków na rozwój intelektualny dzieci i młodzieży prowadzi do różnicowania szans i może być w przyszło-ści przyczyną ich utrudnionego startu zawodowego. Na negatywne skutki bezrobocia narażone są w szczególny sposób rodziny niepełne i wielodzietne. W tym kontekście zauważa się, że w rodzinach nie-pełnych bezrobocie powoduje feminizację ubóstwa i zagrożenie jed-nostek najsłabszych (kobiet i dzieci), z kolei w rodzinach wielodziet-nych jest przyczyną braku wiary w swoje możliwości i polepszenie sytuacji. Biorąc pod uwagę kwestie materialne, można zauważyć, że młodzi bezrobotni nie mogą poprawić warunków mieszkaniowych, założyć rodziny i rezygnują z życia kulturalnego oraz zakupów dóbr trwałego użytku. Brak pracy sprawia, że młodzi ludzie nie mogą się usamodzielnić, pozostają na utrzymaniu rodziców lub otrzymu-ją zasiłek, co powoduje niezaspokojenie ich ambicji i aspiracji. In-nym zagrożeniem jest skonfrontowanie zdobytej w szkole wiedzy
i umiejętności z rzeczywistymi wymogami określonego stanowiska pracy. Konfrontacja ta ze względu na uwidaczniające się dyspropor-cje może prowadzić do obniżenia kwalifikacji zawodowych, a także osłabienia ambicji i aspiracji edukacyjnych ludzi młodych. Bezrobocie długookresowe prowadzi wręcz do utraty osiągniętych umiejętno-ści wraz z przedłużającym się czasem pozostawania bez pracy. Taki stan czyni młodych ludzi bardziej podatnymi na stres, frustrację345. Kolejnym problemem wzmacnianym dodatkowo przez bezro-bocie jest dysfunkcyjność rodzin, której przejawem są trudności wychowawcze w postaci wagarowania, narkomanii, alkoholizmu, przestępczości dzieci i młodzieży. Procesy socjalizacji dzieci dora-stających w ubóstwie są utrudnione przez zbieżność wielu negatyw-nych czynników, co wpływa na osiągnięcia szkolne i dalszą karierę zawodową młodych ludzi. Bezrobocie, na które w dużym stopniu na-rażona jest młodzież, ogranicza znaczenie pracy w procesie socjaliza-cji młodego pokolenia i kształtowania jego systemu wartości. Pewne grupy młodego pokolenia utożsamiające się z uzyskanym zawodem i poziomem edukacji powielają często ekonomiczny status rodziców, wraz z określonym miejscem w strukturze społeczno-zawodowej, stosunkiem do pracy i kształcenia się. Szczególnie niepokojące jest zjawisko przenoszenia negatywnych wzorców na młode pokolenie. W tym kontekście zauważa się, że bezrobocie pociąga za sobą wiele niebezpiecznych konsekwencji w życiu indywidualnym i społecznym. Oddziałuje ono w sposób bardzo znaczący na wzrost kryminalizacji życia społecznego346.
Podsumowując, można zauważyć w najbardziej ogólnym ujęciu, że pojęcie bezpieczeństwa oznacza stan, w którym nie są popełnia-ne przestępstwa, zwłaszcza przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu, zaś
345 A. Śniegulska, Wspieranie rodzin dotkniętych bezrobociem ważną powinnością we
współczesnym świecie, [w:] Opieka i pomoc społeczna wobec wyzwań współczesno-ści, red. W. Walc, B. Szulz, I. Marczykowska, Rzeszów 2008, s. 220.
pojęcie porządku – stan, w którym nie są popełniane wykroczenia347. Oba te pojęcia – „bezpieczeństwo” i „porządek publiczny” – nieroze-rwalnie łączą się ze sobą oraz z człowiekiem i jego działalnością. Są wartościami, które należy chronić. Mają służyć człowiekowi, aby za-pewnić mu nie tylko przetrwanie w danym czasie, ale i jego wszech-stronny rozwój. Powinny więc występować łącznie, gdyż ich treści zachodzą na siebie w pewnym obszarze348.
Zaprezentowana w syntetycznym ujęciu przedmiotowa treść doty-cząca postmodernistycznej destrukcji pracy pozwala zauważyć wie-le specyficznych i ważnych ewie-lementów, istotnych dla prawidłowego kształtowania relacji społecznych. Zasadnicze treści tego rozdziału ogniskowały się wokół zagadnień związanych z teorią kształtowa-nia postaw prospołecznych. Dokonujące się zmiany nie pozostają bez wpływu na życie społeczne, rodzinne i indywidualne. Kształtu-jąca się w warunkach ponowoczesności indywidualizacja jako pro-ces społeczny wiąże się z uwolnieniem historycznie ustalonych norm i tradycyjnych więzi społecznych, z utratą dawnej pewności co do znajomości wzorów działania i norm postępowania oraz z tworze-niem się nowych więzi. W zmieniającym się społeczeństwie zysku-ją na znaczeniu relacje o charakterze celowo-racjonalnym, nakiero-wane na osobiste osiągnięcia, co prowadzi do poczucia zagubienia, osamotnienia, izolacji, utraty orientacji, rozpadu dotychczas stabil-nych środowisk społeczstabil-nych. Problemy w prawidłowym odczytaniu i zrozumieniu ponowoczesnej rzeczywistości mogą spowodować, iż cechy drugorzędne potraktuje się jako pierwszorzędne, co w rezulta-cie może prowadzić do rozwiązań opartych na ludzkiej nierówności. W tym znaczeniu nie do zaakceptowania są relacje życia społecznego,
347 Por. J. Widacki, P. Sarnecki, Ustrój i organizacja Policji w Polsce oraz jej zadania
w ochronie bezpieczeństwa i porządku, Warszawa–Kraków 1997, s. 7–15.
348 Por. L. Falandysz, Pojęcie porządku publicznego w prawie karnym i
karno-admini-stracyjnym, „Palestra” 13 (1969) nr 2, s. 64; zob. J. Zaborowski, Administracyjno--prawne ujęcie pojęć „bezpieczeństwo publiczne” i „porządek publiczny”. Niektóre uwagi w świetle unormowań prawnych 1983–1984, „Zeszyty Naukowe Akademii
w których człowiek byłby postrzegany tylko w kategoriach zagroże-nia dla drugiego człowieka. Należy podkreślić znaczenie dla relacji społecznych personalistycznej koncepcji życia społecznego, która zo-stała wypracowana w społecznej myśli Kościoła. W myśl tej nauki budowanie społecznych relacji, na miarę godności człowieka, wyma-ga uwzględnienia zasad społecznych, które „obejmują sumę takich warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej osiągnąć własną doskonałość”349. Oznacza to, że każdy uczestnik ży-cia społecznego z jednej strony realizuje siebie, z drugiej zaś powi-nien pomnażać dobro grupy, przez wzajemną pomoc i współpracę, wytwarzającą materialne, kulturalne i moralne wartości.
349 Por. Jan XXIII, Encyklika Mater et Magistra, 65, „Acta Apostolicae Sedis” 53 (1961), s. 401–464.