Problemy i hipotezy badawcze

Główne problemy planowanych badań sytuują się w obrębie zjawisk związanych z tematyką bezrobocia i jego wpływu na sferę patolo-gicznych zachowań człowieka, co w wielu przypadkach wiąże się ze sferą przestępczości.

Wyniki znacznej części badań i statystyk prowadzonych między innymi przez I. Ehrlicha sugerują istnienie zależności między róż-nymi aspektami sytuacji dochodowej ludności a współczynnikiem przestępstw. Na ogół kierunek obserwowanych związków potwier-dził hipotezę mówiącą, że im niższy dochód, większe ubóstwo czy nierówności, tym większa przestępczość. Niektóre jednak badania, zwłaszcza prowadzone na terenie USA, podważyły istnienie takiej zależności, co skłoniło wielu badaczy do podania w wątpliwość owej zależności między bezrobociem a przestępczością. Niemniej badania potwierdzają istnienie tejże zależności, tzn. kierunek obserwowanych zależności jest zgodny z oczekiwaniami, ale różna była siła owej za-leżności. W rezultacie niektórzy badacze, między innymi K. C. Land, orzekli, iż na przestępczość zasadniczy wpływ wywierają czynni-ki kulturowe, a nie sytuacja ekonomiczna. Można jednak sadzić, iż sprzeczności wyników świadczą nie tyle o „konieczności” odrzucenia wątku ekonomicznego w naukowych rozważaniach związku bezro-bocia z przestępczością, ile raczej o złożoności problematyki, z jaką mamy do czynienia350.

350 A. Kiersztyn, Czy bieda czyni złodzieja? Związki między bezrobociem, ubóstwem

Oczywiste wydaje się stwierdzenie, iż wpływ rozmaitych wy-miarów sytuacji ekonomicznej społeczności zależy od rodzaju prze-stępstwa poddanego analizie, różne bowiem typy przestępstw mają odmienną genezę, co znajduje odzwierciedlenie w zdroworozsądko-wej ocenie rzeczywistości, na przykład wandalizm a pobicia to jako-ściowo odmienne zjawiska, których nie da się wyjaśnić za pomocą tych samych mechanizmów. Wyniki badań sugerują, że bezrobocie jest częściej związane z występowaniem przestępstw przeciwko mie-niu niż z użyciem przemocy, nierówności ekonomiczne natomiast w większym stopniu łączą się z przestępczością z użyciem przemocy. Istniejące teorie nie pozwalają jednoznacznie wyjaśnić powyższych zależności, brakuje również analiz, które umożliwiłyby stwierdzenie, dlaczego dana zależność zachodzi dla określonego typu przestępstwa. Kolejną trudność stanowi to, że klasyfikacja zjawisk poddanych analizie dyktowana jest nie względami teoretycznymi, lecz prawni-czymi rozróżnieniami, wynikającymi z klasyfikacji kodeksowej. Po-nadto badania wymiaru sprawiedliwości nie stanowią dobrego źródła informacji o rozmiarach przestępczości czy cechach sprawców, gdyż informują one raczej o efektywności działań policji i sądów. Ważne wydaje się precyzyjne określenie wskaźników informujących o spo-łecznym zasięgu ubóstwa czy bezrobocia, tym bardziej że i ten za-bieg natrafia na trudności metodologiczne, gdyż zmianom ulegają same kryteria ubóstwa.

Z kolei szczegółowe problemy badawcze omawianego zagadnienia zwracają uwagę na warunki życia oraz sytuację rodzinną osób, które weszły w konflikt z prawem, indywidualne predyspozycje badanych i przyczyn ich bezrobotności.

Przyjęto zatem dwa główne problemy badawcze:

1. Jaka istnieje zależność między biedą, bezrobociem a przestęp-czością?

2. Jakie były przyczyny przestępczości młodzieży powiatu no-wosądeckiego?

Z wyżej wymienionych głównych problemów badawczych wyni-kały następujące szczegółowe problemy badawcze:

1. Jak warunki, w których wychowywały się osoby, które popadły w konflikt z prawem, zwiększały ryzyko ich przestępczości? 2. W jakim stopniu patologie życia rodzinnego badanych

rzuto-wały na ich przestępczość?

3. W jakim stopniu przestępczość badanych miała związek z za-łamaniem planu życiowego i rozpadem ich rodzin, bezrobo-ciem i ubóstwem?

4. Jak predyspozycje indywidualne badanych zwiększały ryzyko ich przestępczości?

5. W jakim stopniu osoby, które popadły w konflikt z prawem, mogły liczyć na pomoc i wsparcie swoich rodzin lub instytu-cji do tego powołanych?

6. Jakie problemy życiowe dominowały w egzystencji osób, które weszły w konflikt z prawem, jak postrzegali oni swoją sytuację oraz z jaką grupą społeczną identyfikowali się?

Następnym krokiem badawczym była konstrukcja hipotez, czyli stwierdzeń, co do których istnieje pewne prawdopodobieństwo, że są właściwym rozwiązaniem sformułowanych uprzednio pytań ba-dawczych. Przyjęto zatem dwie główne hipotezy badawcze:

1. Zakłada się, że istnieje współzależności między występowa-niem patologii wśród młodych bezrobotnych a rodzajem ich przejawów.

2. Przypuszcza się, że przyczynami przestępczości młodych bez-robotnych są między innymi: brak pracy, nadużywanie alko-holu, narkotyków oraz zachowania ryzykowne i patologiczne. Główne hipotezy badawcze pozwoliły sformułować następujące szczegółowe hipotezy badawcze:

1. Przyjmuje się, że warunki, w których wychowywały się osoby, które weszły w konflikt z prawem, zwiększały ryzyko ich przestępczości. 2. Sądzi się, że patologie życia rodzinnego badanych w dużym

stopniu rzutowały na ich przestępczość.

3. Zakłada się, że przestępczość badanych ma silny związek z za-łamaniem planu życiowego i rozpadem ich rodzin, bezrobo-ciem i ubóstwem.

4. Przypuszcza się, że predyspozycje indywidualne badanych w dużym stopniu zwiększyły ryzyko ich przestępczości. 5. Domniemywa się, że problemy życiowe, takie jak patologie,

brak pracy czy ubóstwo, dominują w egzystencji osób, które weszły w konflikt z prawem.

6. Sądzi się, że większość młodych powiatu nowosądeckiego wi-dzi perspektywę wyjścia z problemów życiowych w wyniku zwiększenia rynku pracy i poprawy funkcjonowania dostęp-nych systemów pomocy.