Bezrobocie jako determinanta obniżenia poziomu wyników kształcenia

Pojawienie się barier dla wzrostu gospodarczego, spowolnienie jego tempa i w konsekwencji wzrastające bezrobocie, było przyczynkiem do przyjęcie przez Radę Europejską w marcu 2000 r. programu – Strategii Lizbońskiej, który stał się w perspektywie długofalowej najważniejszym programem społeczno-gospodarczym Unii Europejskiej. Celem strategicznym Unii było stworzenie takiej gospodarki, która do 2010 r. będzie „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolną do trwałego rozwoju, tworzącą większą liczbę lepszych miejsc pracy oraz charakteryzującą się większą spójnością społeczną” [Biała Księga 2003]. Jako najważniejszy do rozwiązania problem społeczny przełomu XX i XXI w., uznano bezrobocie. Opracowanie polityki zatrudnienia miało służyć wspieraniu zatrudnienia, konsekwencją czego będzie zmniejszenie bezrobocia.

Zadaniem współczesnej polityki społecznej jest kształtowanie zasad podziału, regulowanie instytucjonalnej struktury sfery społecznej, regulowanie systemów finansowo-ekonomicznych i ich funkcjonowania oraz tworzenie warunków dla samorządności i współuczestnictwa (partycypacji) odbiorców działań. Dla skutecznego rozwiązywania problemów społecznych mieszkańców Poznania, Uchwałą Rady Miasta Poznania [Uchwała z 18 listopada 2003] została przyjęta miejska strategia polityki

społecznej. Jej zadaniem jest wspieranie w sposób najbardziej efektywny osób i grup, które z różnych przyczyn nie są w stanie poprawnie funkcjonować. Najważniejszą jednak rolę, jaką ma spełniać w społeczeństwie, jest funkcja wychowawcza i opiekuńcza wobec dzieci.

W Poznaniu jako jednym z pierwszych miast w Polsce sformułowano w 1994 roku (w 1993 r. wyrażona została wola Rady Miejskiej) dokument strategiczny pod nazwą „Program Strategicznego Rozwoju Miasta Poznania” [Uchwała z 19 października 1993]. Misja miasta „Przyjazne człowiekowi miasto możliwości” [Uchwała z 17 maja 1994] miała podporządkowane sobie cele strategiczne [Uchwała z 20 czerwca 1995] wpływające na rozwój organizmu miejskiego poprzez tworzenie nowoczesnej gospodarki ponadregionalnej o znaczeniu międzynarodowym.

Przedsięwzięcia związane z oświatą, miały usprawnić funkcjonowanie i unowocześnić dotychczasowe działania i organizację w zakresie oświaty oraz wpływać na rozwój organizmu miejskiego m.in. poprzez: skonfrontowanie zapotrzebowania na miejsca w przedszkolach z prognozą demograficzną, rozpoznanie stanu technicznego istniejącej bazy szkolnictwa pod kątem potrzeb inwestycyjnych i poprawy warunków nauczania, a przede wszystkim organizację bloku zajęć pozalekcyjnych, na podobieństwo szkolnych centrów rekreacji, w celu wspierania zamiłowań twórczych, artystycznych i sportowych dzieci i młodzieży.

O ile zapisy „Programu Strategicznego Rozwoju” przez wiele lat nie traciły na aktualności w „części misyjnej”, o tyle na poziomie konkretnych działań po 10. latach okazało się niezbędne opracowanie „Planu Rozwoju Miasta Poznania na lata 2005 - 2010”, w którym przedstawiono zbiór uporządkowanych programów strategicznych. „Plan Rozwoju Miasta Poznania na lata 2005 - 2010” miał charakter średniookresowej strategii, w której wskazano osiem priorytetów rozwoju, w tym inwestowanie w wiedzę. Nowe perspektywy rozwoju miasta zweryfikowano w aspekcie zgodności z wytyczonymi celami rozwoju, zapisanymi w dokumentach o charakterze strategicznym, zarówno polskimi, jak i unijnymi. W efekcie sformułowano dla każdego priorytetu programy zawierające zestawy proponowanych działań niezbędnych do realizacji tych programów.

W zakresie priorytetu związanego z oświatą „Inwestowanie w wiedzę”, odniesiono się do koncepcji nowoczesnej „gospodarki opartej na wiedzy” oraz „społeczeństwo uczące się”. Stąd za zasadniczą kwestię w ramach zaproponowanego priorytetu

realizacyjnego uznaje się uzyskanie wysokiej jakości kształcenia i stymulowanie indywidualnego rozwoju dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych.

Dla realizacji tego celu zaproponowano szereg szczegółowych działań, wśród których wymienić należy podniesienie standardów kształcenia i ocenę pracy szkół w oparciu o badania ewaluacyjne z wykorzystaniem wskaźników jakości pracy szkoły, tworzenie odpowiedniej bazy instytucji oświatowych, w tym dobrze wyposażonych szkół gwarantujących wysoki poziom edukacji, a przede wszystkim wzmacnianie roli nauki w tworzeniu tzw. „Społeczeństwa uczącego się XXI wieku” oraz uzyskiwanie efektów synergicznych w sferze badawczej i dydaktycznej.

Ze względu na idee zwiększania spójności społecznej, zmniejszania nierówności oraz ograniczania wykluczania różnych grup społecznych istotnym celem jest inicjowanie działań wyrównujących dysproporcje w dostępie mieszkańców do nauki, w tym zapewnienie szerokiego dostępu młodzieży do wiedzy na poziomie akademickim i ponadmaturalnym.

W związku ze zmianami w trendach demograficznych, wyzwaniami zapisanymi w strategiach rozwoju metropolii europejskich dotyczących innowacyjności w 2009 r. podjęto inicjatywę opracowania nowego całościowego dokumentu strategicznego, w którym wskazane zostały kierunki rozwoju miasta Poznania na najbliższe 20 lat. W efekcie, w 2010 r. wypracowano Strategię Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030 [Uchwała z 11 maja 2010]. Zasadniczym elementem dokumentu są programy strategiczne zawierające pakiet działań, przedsięwzięć i projektów, które zapewnią urzeczywistnienie wizji Poznania jako miasta metropolitarnego o silnej gospodarce i wysokiej jakości życia, opierającego swój rozwój na wiedzy. Dla osiągnięcia jakościowych parametrów założono kontynuację programów w ramach priorytetu „Inwestowanie w wiedzę”, program pn. „Wysoka jakość edukacji i wychowania”. Program uwzględnia działania zmierzające do zabezpieczenia wszystkim dzieciom mieszkającym w Poznaniu miejsc przedszkolnych, rozwoju umiejętności informacyjnych uczniów, zwiększenia efektów nauczania przedmiotów ścisłych, podniesienia kompetencji językowych, zwiększania się liczby osób uczestniczących w kulturze, wzrostu udziału dorosłych w kształceniu ustawicznym.

Nowa strategia jeszcze bardziej podkreśliła potrzebę tworzenia warunków dla rozwoju kapitału ludzkiego oraz zwiększenia znaczenia Poznania jako ośrodka wiedzy. Poprawa jakości życia poprzez podnoszenie jakości kształcenia, stanowi kierunek rozwoju miasta już drugie dziesięciolecie. W celu zagwarantowania stabilnego

rozwoju miasta, niezbędne jest zapewnienie dobrze wykształconej kadry. Konieczne jest zatem utrzymanie i podwyższanie efektów edukacji na wszystkich szczeblach systemu oświatowego.

Podniesienie jakości kształcenia, począwszy od poziomu gimnazjalnego, było jednym z ważniejszych założeń znaczących dla rozwoju miasta. Dla możliwości realizacji założeń potrzebne jest działanie w sferze przeciwdziałania bezrobociu i zwiększenie środków na kształcenie młodzieży m.in. poprzez organizację zajęć pozalekcyjnych. Zwiększenie środków na podnoszenie poziomu kształcenia jest zadaniem Miasta, a rolą nauczycieli jest zadbanie o jakość wykonania tego zadania poprzez mobilizowanie uczniów do czynnego udziału w zajęciach. Natomiast przeciwdziałanie bezrobociu, które również jest zadaniem Miasta, a rolą odpowiednich organizacji jest zmiana mentalności osób wywodzących się z rodzin gdzie występuje długotrwałe bezrobocie, ma ogromne znaczenie dla przyszłości tych rodzin, a zwłaszcza dzieci.

Dotychczasowa polityka regulowania rynku pracy obejmowała działania w czterech, głównych obszarach. Dotyczyły one przede wszystkim ochrony zatrudnienia, ochrony poziomu wynagrodzeń, zapewnienia warunków do pracy. A ostatnim kluczowym obszarem stała się ochrona osób bezrobotnych [Rosati 2009 s. 51].

Podstawowym wyzwaniem wobec rynku pracy w Polsce, szczególnie w kontekście rosnącego poziomu bezrobocia powinno być radykalne poprawienie aktywizacji zawodowej, jak również redukowanie zjawiska bezrobocia w grupach najbardziej dotkniętych, z małą dostępnością do pracy. Działania mające na celu zmniejszenie i zredukowanie zjawiska bezrobocia oraz ubóstwa na terenach państwa powinny mieć charakter kompleksowy (ukierunkowanie zarówno na popyt jak i na podaż pracy), być spójne w sferze gospodarczej oraz społecznej i być oparte na wcześniejszych symulacjach i analizach możliwych skutków dla rynków pracy. Ich realizacja powinna być monitorowana pod kątem poprawności oraz oceny skuteczności [Orczyk 2007 s. 21].

Ważnym czynnikiem motywującym do pracy jest przede wszystkim regulowanie płacy minimalnej oraz ochrona i dostęp do godnych, i spełniających wymogi bezpieczeństwa pracy. Z jednej strony ludzie oczekują odpowiedniego wynagrodzenia za swoje umiejętności, za wiedzę i wykształcenie, które proponują firmie. Z drugiej jednak strony, podnoszenie płacy minimalnej wpływa na fakt, iż trudno jest zatrudnić nisko wykwalifikowanych pracowników [Orczyk 2007 s. 55].

Powyższe cele i zadania mają charakter bardziej życzeniowy niż praktyczny. W dobie tak dużej konkurencyjności trudno jest monitorować możliwości dostosowania rynku pracy, do indywidualnych potrzeb pracowników. Tym bardziej trudne jest monitorowanie poprawności ich funkcjonowania. Wskazać tutaj można potrzebę zwiększenia odpowiedzialności biznesu, który ma na celu zapewnienie równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym i społecznym oraz zawodowym i osobistym.

Dynamika rozwoju miasta związana jest z działaniem skierowanym m.in. na przeciwdziałanie bezrobociu przy jednoczesnym podnoszeniu kwalifikacji i zwiększaniu współczynnika skolaryzacji. Jest to działanie długofalowe, które wiąże się z zarządzaniem poprzez wypracowaną strategię rozwoju.