Wydatki na prowadzenie gimnazjów w budżecie miasta Poznania

Jednym z ważniejszych działań od 1 września 1999 roku, jakie postawiła przed samorządami reforma systemu oświaty było utworzenie i prowadzenie gimnazjów. W 2001 po raz pierwszy do gimnazjów poszli uczniowie w pełni ukształtowanych trzech rocznikach. Tym samym zakończył się proces tworzenia gimnazjów, które miały stać się szkołą egalitarną pozwalającą na rozwój i wprowadzenie jakości kształcenia. Na samorządy, jako pierwszy podmiot wpływający w sposób pośredni na kształcenie, nałożony został obowiązek finansowania działania szkół w wysokości umożliwiającej prowadzenie zajęć przez kadrę przygotowaną, posiadającą kwalifikacje w zakresie

39

http://www.wspolnota.org.pl/ranking-oswiatowy/subwencja [dostęp: 13.10.2014] Odsetek gmin dopłacających do subwencji oświatowej w latach:

wyszczególnienie 2009 2010 2011 skala dopłat*

miasta wojewódzkie 94% 94% 94% 2 444,06 – (-155,25) inne miasta na prawach powiatu 85% 81% 85% 2 826,65 – 82,51 miasta powiatowe 100% 100% 100% 7 383,48 – 2 809,45

małe miasta 96% 97% 96% 8 250,94 – 3 622,23

gminy wiejskie 95% 95% 97% 14 332,32 – 4 694,10

dydaktyki i zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Środki na sfinansowanie działalności gimnazjów ogółem (wydatki bieżące plus majątkowe) w latach 2002 – 2011 w ramach wydatków na zadania subwencjonowane stanowiły ok.18,0%. W ramach wydatków bieżących wartość ta w roku 2002 była najniższa i stanowiła 17,9%, natomiast w latach 2003 – 2011 - 18,0% i więcej. Porównywalny procent wydatków bieżących w ramach tych samych zadań świadczy o równym corocznym przekazywaniu środków przy uwzględnieniu wykonania za rok poprzedni. Porównując nominalną wartość wydatków bieżących poniesionych w roku 2011 w porównaniu do roku 2002, wzrosły one o 53,57%.

Na wysokość środków przyznawanych na prowadzenie gimnazjów wpływ miała nie tylko inflacja ale również podwyżki płac nauczycieli, jak i polityka Miasta polegająca na uchwalaniu budżetu na zadania oświatowe w nawiązaniu do roku poprzedniego z uwzględnieniem zwiększenia zadań. Ale stały procent udziału wydatków na gimnazja

świadczy o stałym, równym zwiększaniu środków.

Tworzenie gimnazjów zbiegło się z wchodzeniem do gimnazjów jednego z ostatnich roczników z wyżu demograficznego. W 2002 roku do gimnazjów uczęszczało 19 810 uczniów a od następnego roku liczba uczniów zaczęła się zmniejszać i w 2011 roku wyniosła już 12 083 tj. o 39,0% mniej niż w roku 2002. Tym samym zmniejszyła się liczba etatów nauczycieli, która wyniosła w roku 2002 – 1984,83 a w 2003 – 2037,08. Od 2004 zaczęła się zmniejszać i w 2011 roku wyniosła 1499,39 stanowiąc 75,5% etatów z roku 2002.

Ewoluowanie programów nauczania i wdrażanie ich do podstawy programowej pokazuje, że liczba uczniów w 2002 roku na 1 oddział wyniosła 23,81, na 1 etat pedagogiczny czynny⁴⁰ – 10,35 a w roku 2011 odpowiednio - 24,17 i 9,06. Pomimo wzrostu liczby uczniów w oddziale, zmalała liczba uczniów przypadająca na 1 etat pedagogiczny.

Większy, procentowo, spadek liczby uczniów niż liczby nauczycieli, wzrastające wydatki bieżące spowodowały, że wydatki rocznie na 1 ucznia gimnazjum kształtowały się od 3 492,51 zł. w 2002 roku do 8 021,42 zł. w 2011 roku, co daje wzrost o 129,68%.

40 Dla finansowego rozliczenia zostały wprowadzone pojęcia etat stały i etat zmienny. Etaty stałe odnoszą się do nauczycieli czynnie uczestniczących w zajęciach, natomiast etaty zmienne – nauczyciele przebywający na urlopie dla poratowania zdrowia, stany nieczynne lub prowadzący indywidualny program lub tok nauczania

Tym samym 1 godzina⁴¹ pracy w gimnazjum kosztowała w 2002 r. – 26,03 zł., a w 2011 r. – 44,47 zł. czyli wzrost o 70,8%.

Kształtowanie się liczby uczniów, etatów i wydatków w gimnazjach przedstawiono w tabeli nr 16.

Mówiąc o budżecie, zawsze będziemy mówić o konieczności dokonywania nakładów na oświatę. Bezsprzecznym jest fakt, że realizowane zadania z zakresu oświaty muszą być finansowane (szkoły publiczne) lub dofinansowane (szkoły niepubliczne lub publiczne prowadzone przez inne podmioty niż JST) z budżetu samorządu. Nie można jednak mówić o nakładach tylko jako o kosztach. Należy zastanowić się nad jakością ich spożytkowania, nad zasadnością i czasem w jakim powinny zostać poniesione, a zwrot z tych nakładów na pewno zostanie osiągnięty. Nie jest wprawdzie wyliczone kiedy zwrot ten następuje, ale wszyscy zdajemy sobie sprawę, że postęp jaki się dokonuje i tempo w jakim następują zmiany, szczególnie w dzisiejszych czasach, to zasługa nakładów w przeszłości. Z jednej strony, wszyscy uczniowie wymagają nakładu pracy nauczycieli i rodziców by czynnie uczestniczyć w życiu. Z drugiej strony, znakomite organizmy, umysły, potencjalni wynalazcy przychodzą do szkoły i wymagają często uzmysłowienia im tego kim są. Rolą nauczyciela jest dołożenie wszelkich starań aby jego kwalifikacje zostały wykorzystane w jak najbardziej efektywny sposób.

Poniesione na edukację nakłady i zyski można odwołać do zasady Pareto [Wikipedia 2012]⁴². Przyjąć należy, że spośród wszystkich uczniów, w których dokonano inwestycji, 20% to ci, którzy poprzez zdobycie umiejętności w szkole i wydobycie z nich potencjału, talentu, daje 80% wynalazków, rozwiązań przyczyniających się do rozwoju, co z kolei decyduje o wysokości uzyskiwanych dochodów, wzrostu PKB na 1 mieszkańca.

41 Wydatki na 1godzinę pracy w gimnazjum wyliczono jako iloraz : sumy iloczynów liczby etatów nauczycieli pomnożoną przez pensum – czyli 18 godzin i liczby etatów na stanowiskach administracyjno-obsługowych pomnożoną przez tygodniowy wymiar pracy - 40 godzin podzielone przez liczbę etatów ogółem

42

Zasada Pareto (zasada 80/20 lub 80 na 20) – zasada opisująca wiele zjawisk, w których 20%

badanych obiektów związanych jest z 80% pewnych zasobów. Nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego socjologa i ekonomisty Vilfredo Pareto, który na podstawie analizy danych statystycznych dochodów ludności we Włoszech w 1897 roku stwierdził, że 80% majątku Włoch jest w posiadaniu 20% mieszkańców kraju.

Nazwy „zasada Pareto” użył dla opisu większej liczby zjawisk w 1941 roku Joseph Juran w swoich badaniach nad jakością, zauważając, że 80% problemów jest powodowanych przez 20% przyczyn. Na przełomie XX i XXI wieku Richard Koch wydał kilka książek dotyczących zasady Pareto i jej zastosowań w różnych dziedzinach życia. Uznał on m.in. teorię ewolucji za szczególny przykład tej zasady.

Dlatego samorządy, których powołanie miało na celu ich funkcjonowanie w długiej, choć nieokreślonej perspektywie, tworząc plan perspektywiczny ma za zadanie podkreślić logiczność i odpowiedzialność w podejmowaniu decyzji o rozwoju samorządu, jego znaczeniu dla społeczności i demokracji poprzez określenia działań wybiegających w przyszłość.