Biblioteka w otoczeniu

Biblioteka tworzy prz estrzeń publi czną (Rozdział 1.2). Dotyczy to takich elementów jak: upublicznianie wiedzy, budowanie więzi społecznych poprzez możliwość wzajemnego poznawania się, konfrontacji i/lub wymiany wiedzy i poglądów [Kisilowska 2010, s. 47]. Tworzy także fizyczną przestrzeń wewnętrzna i zewnętrzna wchodzącą z otoczeniem w interakcje.

a. Opinie bibliotekarzy

Zaspokajanie różnorodnych potrzeb użytkowników poprzez pełnienie funkcji centrum komunikacji i aktywizacji, powinno w świetle piśmiennictwa nadawać bibliotekom znaczenia społecznego, publicznego. Wykreowane jako symbol architektoniczny, powinny stawać się znakiem nieograniczonego dostępu do wiedzy i informacji, gdzie spotykają się ludzie o zróżnicowanych potrzebach i gdzie następuje proces socjalizacji, szczególnie młodych studentów szukających bezpieczeństwa i ludzkiego wymiaru, który może zaoferować biblioteka: The library is considered as the architectural symbol of the campus […]. It is also the centrepiece of publicity events [...].

Many of the University‘s events now take place at the library, such as symposia and study days, and the university council meetings. The library has became a forum for cultural events: concerts, poetry-readings, presentations by authors, dance productions, various exhibitions in partnership with students‘ associations etc. [...] to offer fine open places,

58 with their varied facilities and services, in which they can find their marks²⁹. [Bisbrouck 2008, s. 11]. Problem ten był podkreślony w prezentacji Toronto Public Library, podczas 74 Generalnej Konferencji IFLA w 2008 r. [Bailey 2008]. Jest widoczny również w piśmiennictwie poświęconym architekturze bibliotek, pochodzącemu z wybranych czasopism zagranicznych, przedstawionym na łamach Przeglądu Bibliotecznego [Pędich 2007].

Biblioteka i jej otoczenie znajdują się nieustannie w interakcji. Współczesne społeczeństwo podlega zmianom, których tempo wzrasta z upływem czasu. Zmiany obejmują naukę, technologię, ale przede wszystkim kształt socjalny i kulturowy społeczeństwa. Problemami socjologii biblioteki zajmowali się m.in. autorzy wystąpień i publikacji ze wspomnianej Generalnej Konferencji IFLA: O. Eigenbrodt, M. de Miribel, T.

B. Hahn, H. L. Jackson. Autorzy ci zwrócili uwagę, że dostrzegane są zmiany technologii i narzędzi, których używamy, ale według nich bardziej istotne zmiany nieustannie zachodzą w otoczeniu społecznym. Dzisiejsze społeczeństwa są dużo bardziej niż w przeszłości zróżnicowane pod względem etnicznym, rasowym, językowym i ekonomicznym. More profound change is continually taking place around us³⁰[Eigenbrodt 2008, s. 1].

Biblioteka ma być nie tylko domem książki, ale przede wszystkim miejscem kontaktów społecznych [Pędich 2007, s. 47]. Biblioteki powinny tworzyć przestrzeń społeczną, która zaprasza użytkowników, jest łatwo dostępna i promuje niezależność. Biblioteki stanowią centrum życia akademickiego i odgrywają ważną rolę socjalną w procesie uczenia się, nauczania i badań naukowych. Łatwość dostępu oznacza również formę i język informacji niezbędnej użytkownikom. Powinien to być według autorki język ojczysty społeczeństwa dla którego biblioteka powstała, i język angielski. Biblioteki powinny zachęcać do korzystania ze wszystkich oferowanych usług i promować różnorodne style uczenia się, zarówno tradycyjne, jak i te dostarczane drogą elektroniczną. The library is the central academic focus of the university and plays a strong social role in the learning, teaching and research processes³¹ [McDonald 2006, s. 4].

29 Biblioteka jest uważana za symbol architektoniczny kampusu [...]. Jest również centralnym miejscem wydarzeń publicznych [...]. Wiele wydarzeń uczelnianych, takich jak sympozja i dni nauki, a także posiedzenia władz uczelni odbywa się w bibliotece. Biblioteka stała się forum wydarzeń kulturalnych:

koncertów, wieczorów poetyckich, odczytów, prezentacji twórców, spektakli tanecznych, wystaw organizowanych we współpracy z organizacjami studenckimi [...] oferującym znakomite otwarte przestrzenie, ze zróżnicowanym wyposażeniem i usługami, w których użytkownicy mogą znaleźć swoje miejsce (tłum. własne).

30 Więcej głębokich zmian zachodzi stale wokół nas (tłum. własne).

31 Biblioteka stanowi centrum życia wyższych uczelni i odgrywa ważną rolę społeczną w uczeniu się, nauczaniu i w badaniach naukowych (tłum. własne).

59 Na przykładzie nowej Biblioteki Aleksandryjskiej ukazano, że różne rozwiązania wykorzystywane w projektowaniu budownictwa bibliotecznego i wdrażanie nowych technologii informacyjnych sprzyjają pełnieniu przez biblioteki roli instytucji służącej uczeniu się, kulturze i intelektualnemu oddziaływaniu na środowisko. Biblioteka w swoim nowoczesnym i unikalnym budynku z powodzeniem tworzy atmosferę sprzyjającą uczeniu się i zapewnia dostęp do zasobów intelektualnych, stając się tym samym „przestrzenią do nauki‖ w pełnym tego słowa rozumieniu [Zybert 2006, s. 504 -505]. Budynki bibliotek powinny wzbogacać i uatrakcyjniać środowisko, w którym są lokowane, powinny dawać życie i duszę swojemu sąsiedztwu, którego są elementem. Mogą to łatwiej osiągać dzięki wspomnianemu już czynnikowi wow: Every building must have something that makes it a

―special place‖³² [IFLA 2008, s. 4].

Dobra przestrzeń publiczna w bibliotece jest integralnie związana z odnawianiem, ożywianiem i inspirowaniem lokalnej społeczności i wzbogaca jakość życia w mieście.

Library branches and services make an enormous contribution to the cultural landscape, social engagement and economic growth of the city³³ [Bailey 2008, s. 1]. Według autorów ważne są konsultacje społeczne i to żeby wymiana informacji przebiegała w odpowiedni sposób. Wynik konsultacji społecznych powinien być uwzględniony przez zespół bibliotekarzy i architektów, powołany do opracowania projektu funkcjonowania biblioteki:

citizens became enthused about the potential for improvements to the outdoor library spaces.[...] It helps staff and architects to focus on what is most important³⁴ [Bailey 2008, s. 2, 3]. Projektanci mają szansę odkryć, że atmosfera, którą chcieliby stworzyć, może być ukształtowana według własnego pomysłu użytkowników. Badania dotyczące otoczenia są ważnym narzędziem do osiągania najlepszych rezultatów: The search of a reliable place, enforced by the increasing of social change and the medial extension of the world, is an important drive for this³⁵ [Eigenbrodt 2008, s. 2].

32 Każdy budynek musi mieć coś specjalnego, co czyni go „miejscem specjalnym” (tłum. własne).

33 Biblioteki i ich usługi wnoszą ogromny wkład w krajobraz kulturowy, zaangażowanie społeczne i ekonomiczny rozwój miasta (tłum. własne).

34 Obywatele stają się entuzjastami możliwości poprawy zewnętrznej przestrzeni bibliotecznej [...] pomaga to pracownikom i architektom skupić się na tym, co jest najważniejsze (tłum. własne).

35 Poszukiwanie solidnych miejsc, wymuszone przez rosnące zmiany społeczne i rozwój mediów na świecie, są ważnym czynnikiem stymulującym (tłum. własne).

60

b. Opinie architektów

Projektanci bibliotek muszą znać i uwzględniać w projekcie strukturę społeczeństwa stanowiącego otoczenie biblioteki i będącego zbiorowym jej użytkownikiem. Np. z wybudowaniem Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego [Aneks 1, poz. 50], związana jest nadzieja powstrzymania degradacji przylegającej ulicy [Lose 2000, s. 67]. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego [Aneks 1, poz. 45], niewątpliwie zmieniła środowisko społeczne i kulturowe określonej części Warszawy. Wpłynęła także na zmianę wyobrażeń o nowoczesnej bibliotece. Jako taka stała się miejscem wydarzeń naukowych, artystycznych, politycznych [Majewski 2001].

W procesie projektowania biblioteki ważne jest zebranie opinii przyszłych użytkowników i mieszkańców. Opinie mogą być zbierane poprzez ankiety i konsultacje społeczne, a mieszkańcy miasta mogą mieć wpływ na jakość otoczenia biblioteki. Wyzwala się innowacyjność i kreatywność, pomocna zarówno architektom jak i bibliotekarzom w skoncentrowaniu się na najważniejszych aspektach projektu. Konsultacje z mieszkańcami stają się ciągiem zdarzeń gdzie środowisko wpływa na projekt, a ten oddziałuje na środowisko. Pozytywny efekt takich konsultacji został zaznaczony w opisach bibliotek w Jaworznie [Malkowski 2007] i Kaliszu [Boruta; Bułat 2010].

Wyrazem uznania dla wzorowej koegzystencji biblioteki z otoczeniem społecznym, jest przyznanie w 2000 r., najbardziej prestiżowej nagrody architektonicznej w Wielkiej Brytanii – The Stirling Prize for The Building of The Year – budynkowi biblioteki w Peckham, w płd.-wschodnim Londynie (realizacja w l. 1996 – 1999). Wartościowy architektonicznie budynek, dodał prestiżu okolicy, podbudował psychicznie mieszkańców, biblioteka jest nowoczesna, ale nieodpychająca ludzi pozorną elitarnością, obcością czy ekskluzywnością. [Gadomska 2001, s. 61]

Zmianie ulegają także składowe środowiska naturalnego i urbanistycznego.

Powstaje prz est rzeń archit ekt oni czna , będąca efektem relacji pomiędzy człowiekiem i otoczeniem (Rozdział 1.1). Współczesne biblioteki muszą więc stać się organiczną jego częścią [Jakovlevas-Mateckis i in. 2004, s. 6]. Powstają biblioteki zintegrowane z globalnym i lokalnym środowiskiem cywilizacyjnym, spełniające jego wymagania.

Wyrazem tej integracji jest włączenie biblioteki w cyrkulację życia jej otoczenia, wprowadzenie życia kulturalnego miasta do budynku biblioteki, połączenie życia ulicznego z życiem biblioteki poprzez miejsca spotkań, kawiarnie, sklepy, audytoria Library building [is] part of the urban connectivity – [...] the collections are perfectly safe,

61 but some other spaces are [...] bringing cultural life into the building, and connecting to the street life. One of the key issues in designing [...] large public library was to integrate into the life of the community ³⁶ [IFLA 2008, s. 2]. Zacytowana wypowiedź architekta Johna Patkau odnosi się do Grande Bibliothèque du Quèbec, ale wskazanie konieczności integracji ze środowiskiem powinno być uwzględniane również w projektach innych bibliotek.

***

Bibliotekarze i architekci zgodnie sądzą, że przestrzeń biblioteki powinna być zintegrowana z otoczeniem społecznym [Bailey 2008; Bisbrouck 2008, s. 11; Jakovlevas-Mateckis i in. 2004, s. 6]. Biblioteka i jej otoczenie społeczne i kulturalne znajdują się w ciągłej interakcji, dlatego przestrzeń biblioteki powinna to otoczenie wzbogacać [Bailey 2008, s. 1; Gadomska 2001, s. 61; IFLA 2008, s. 4; Lose 2000, s. 67; Majewski 2001;

McDonald 2006, s. 4; Pędich 2007, s. 47; Zybert 2006, s. 504 -505 ] Przed rozpoczęciem projektowania należy rozpoznać potrzeby środowiska, w którym ta przestrzeń powstanie.

Prawidłowo rozpoznane potrzeby środowiska, są warunkiem koniecznym dla stworzenia dobrego projektu biblioteki [Bailey 2008, s. 2-3; Eigenbrodt 2008, s. 2; Malkowski 2007].

Biblioteki w coraz większym stopniu włączane są w cyrkulację życia społecznego [Eigenbrodt 2008, s. 1; IFLA 2008, s. 2]..