Od 15 grudnia 2003 r. system zapewnienia jakości w przedsiębiorstwie może być poddany certyfikacji tylko w oparciu o jeden model – 9001 z ewentualnymi odpo-wiednimi ograniczeniami. Oprócz tego możliwa jest certyfikacja procesów, wyrobów, personelu.
Wybór rodzaju certyfikacji zależny jest od wielu czynników:
• poziomu jakości, jaki pragnie osiągnąć przedsiębiorstwo,
• charakteru działalności: produkcja finalna, dostawca materiałów, podwykonaw-ca, usługi,
• organizacji produkcji: duża ilość niezbędnych kontroli wymagać będzie certyfi-kacji kontrolerów, laboratorium zakładowego,
• produkowanego asortymentu: wyroby powszechnego stosowania czy też wyso-ko odpowiedzialne, wyroby, od których prawnie wymagane jest uzyskanie cer-tyfikatu czy homologacji.
System Zarządzania Jakością wg międzynarodowych norm serii ISO 9000
60
Przede wszystkim jednak decyduje klient i jego wymagania. Każde przedsiębior-stwo jest dostawcą dla klienta, który coraz częściej wymaga posiadania certyfikatu systemu zarządzania jakością.
Perspektywa Jednolitego Rynku Europejskiego pełni rolę katalizatora w uświa-domieniu znaczenia certyfikacji systemu jakości.
Coraz częściej przedsiębiorstwa dla poprawienia jakości i skuteczności działania podejmują się wdrożenia systemu jakości, zgodnego z wymaganiami norm ISO i uzy-skują certyfikat.
System jakości tworzy w przedsiębiorstwie dyscyplinę, a certyfikat – stawkę po-zwalającą na zmobilizowanie wysiłku wszystkich pracowników dla osiągnięcia lep-szych efektów, lepszej produktywności przedsiębiorstwa.
Certyfikat systemu jakości stanowi solidną podstawę dla utrzymania zaufania klienta.
Dotychczas najczęściej stosowany był w praktyce model wg ISO 9002 (najwięcej przyznanych certyfikatów systemu 75%), potem model wg ISO 9001 (22%), a najrza-dziej model wg ISO 9003.
Coraz częściej organizacje podejmują decyzje o integracji systemów zarządzania.
Podstawą pozostaje system oparty na normach ISO 9000, uzupełniony najczęściej o zarządzanie środowiskowe zgodnie z wymaganiami ISO 14000, a także o zarządza-nie bezpieczeństwem pracy wg normy 18000. W takim przypadku jednostki certyfiku-jące, po przeprowadzeniu auditu, wydają certyfikaty na system zintegrowany.
Literatura
[1] Rączka M., Pawłowska H., Podstawowe zagadnienia jakości totalnej, Skrypt dla Studium Podyplomowego Politechniki Krakowskiej, Kraków 1993.
[2] Zarządzanie jakością, pr. zb. pod red. A. Tabora, A. Zająca i M. Rączki.
[3] Affaticati R.C., Les normes ISO – nouvelle version, Qualité en Mouvement, nr 16, 1994.
[4] Norma PN-ISO 10011-1: 1994. Wytyczne do przeprowadzania auditów systemów jako-ści. Arkusz 1. Auditowanie.
Marek Rączka, Adam Tabor
61 [5] Norma PN-ISO 10011-2: 1994. Wytyczne do przeprowadzania auditów systemów
jako-ści. Arkusz 2. Kryteria kwalifikowania auditorów systemu jakojako-ści.
[6] Norma PN-ISO 10011-3: 1994. Wytyczne do przeprowadzania auditów systemów jako-ści. Arkusz 3. Zarządzanie programami auditów.
[7] Norma PN-ISO 8402:1996. Jakość. Terminologia.
[8] Norma ISO 9000: 1994. Normy dotyczące zarządzania jakością i zapewnienia jakości.
[9] Norma PN-ISO 9001: 1996. Systemy jakości. Model zapewnienia jakości w projektowa-niu, pracach rozwojowych, produkcji, instalowaniu i serwisie.
[10] Norma PN-ISO 9002: 1996. Systemy jakości. Model zapewnienia jakości w produkcji, instalowaniu i serwisie.
[11] Norma PN-ISO 9003: 1996. Systemy jakości. Model zapewnienia jakości w kontrolach i badaniach końcowych.
[12] Norma ISO 9001:2000. Systemy zarządzania jakością. Wymagania.
[13] Norma ISO 9004: 1994. Zarządzanie jakością i elementy systemu jakości.
[14] Norma ISO 9001:2000. Systemy zarządzania jakością. Wytyczne.
[15] Norma ISO 19011:2002. Wytyczne do auditowania systemów zarządzania jakością i za-rządzania środowiskowego.
System Zarządzania Jakością wg międzynarodowych norm serii ISO 9000
62
63
Stanisław Truś
DOKUMENTACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ.
OPRACOWYWANIE, WDRAŻANIE I NADZOROWANIE
1. WPROWADZENIE
Zarządzanie organizacją (przedsiębiorstwem) rozumiane jako skoordynowane dzia-łania dotyczące kierowania organizacją i jej nadzorowania, wymaga ustalenia, w pierw-szym rzędzie, odpowiednich dla tych potrzeb zasad i narzędzi przekazywania nie-zbędnych informacji i komunikowania się zarówno wewnątrz organizacji, jak i z ze-wnętrznymi zainteresowanymi stronami.
Właściwa komunikacja ma zapewnić zarządzanie organizacją w sposób systema-tyczny oraz przejrzysty i w konsekwencji przynoszący sukces. Realizowana jest ona przy pomocy różnorodnych dokumentów, których charakter, ilość, sposób sformalizo-wania, zasady „obiegu” i formę wyznaczają przyjęte w organizacji cele zarządzania.
Jeżeli komunikacja obejmuje kompleksowo występujący w organizacji zbiór wza-jemnie powiązanych lub wzawza-jemnie oddziaływujących elementów rzeczywistych dzia-łalności, służy do formułowania odpowiednich zamierzeń i ukierunkowania organi-zacji, w tym do ustanawiania właściwych celów i nadzorowania ich osiągania, to mo-żemy mówić o określonym systemie zarządzania.
Szczególny przypadek takiego systemu zarządzania do kierowania organizacją w odniesieniu do jakości, nazywamy systemem zarządzania jakością (szj).
Zbiór dokumentów umożliwiających organizacji wszechstronne komunikowanie zamiarów i spójność wszystkich działań odnoszących się do jakości, czyli realizację systemu zarządzania jakością, nazywamy dokumentacją systemu zarządzania jako-ścią (dszj).
Dokumentacja systemu zarządzania jakością, oprócz właściwej komunikacji (tak wewnętrznej, jak i zewnętrznej), ma ponadto zapewnić organizacji możliwość dostar-czenia odpowiednich dowodów spełniania przez nią deklarowanych celów jakości, czyli umożliwić realizację tej części zarządzania jakością, która określana jest zapew-nieniem jakości i charakteryzuje się ukierunkowaniem na budowę zaufania w rela-cjach organizacja–klienci.
Aby system zarządzania jakością mógł osiągnąć strategiczny cel wzrostu konku-rencyjności organizacji poprzez budowę zaufania w relacjach organizacja–otoczenie
64
wewnętrzne i zewnętrzne, to powinien być oparty o powszechnie akceptowane, jed-nolite i jednoznacznie sformułowane wymagania, które zapewnią jego ustanowienie, wdrożenie i utrzymanie.
Wymagania takie, a także odpowiadające im wytyczne doskonalenia funkcjono-wania oraz określenie podstaw i terminologii w odniesieniu do zarządzania jakością zawarte są w normach rodziny PN–EN ISO 9000:2001, powszechnie znanych jako ISO 9000:2000. Stanowią one z jednej strony podstawę do opisu poszczególnych ele-mentów systemu zarządzania jakością i ich wzajemnych powiązań, z drugiej zaś do nadzorowania działań na rzecz utrzymania i doskonalenia jakości.
Wszystkie wymagania dotyczące systemów zarządzania jakością, które można sto-sować do wewnętrznych celów organizacji, do celów związanych z umowami lub do celów wykazania zdolności do ciągłego dostarczania wyrobu spełniającego wymaga-nia klienta, a także wymagawymaga-nia mające zastosowanie przepisów, ustanowione zostały w normie PN-EN ISO 9001:2001 Systemy zarządzania jakością. Wymagania [1].
Dokumentacja systemu zarządzania jakością opracowana według wymagań i wska-zań ww. norm stanowi podstawę certyfikacji, czyli formalnego i przeprowadzonego w określonym trybie potwierdzenia przez niezależną „trzecią” stronę zgodności funk-cjonowania wdrożonego w organizacji systemu zarządzania jakością z deklaracjami w tym zakresie, w celu wykazania tej zgodności innym.
W niniejszym rozdziale podręcznika przedstawione zostaną informacje dotyczą-ce opracowywania, wdrażania i nadzorowania dokumentacji systemu zarządzania ja-kością, opartego na znowelizowanych normach ISO serii 9000:2000. Autor ma jed-nak nadzieję, że będą one pomocne także przy „przebudowywaniu” już istniejących w organizacjach dokumentacji systemu zapewnienia jakości według wcześniejszych wydań norm ISO serii 9000 oraz dokumentowaniu pokrewnych systemów zarządza-nia, zwłaszcza systemów zintegrowanych.
Wszystkie użyte w niniejszym rozdziale pojęcia i terminy dotyczące systemów za-rządzania jakością przyjęto za definicjami zawartymi w normie PN-EN ISO 9000:2001 Systemy zarządzania jakością. Podstawy i terminologia [2].
Wytyczne dotyczące szerszego zbioru celów systemu zarządzanie jakością, doty-czące skuteczności i efektywności, które podane zostaną w niniejszym rozdziale pod-ręcznika, a których celem jest doskonalenie funkcjonowania organizacji oraz zado-wolenie klientów i innych stron zainteresowanych, zawarto w normie PN-EN ISO 9004:2001 Systemy zarządzania jakością. Wytyczne doskonalenia i funkcjonowania [3].
Wydania norm ISO 9001:2000 i ISO 9004:2000 opracowano jako spójną, uzupeł-niającą się parę norm dotyczących systemu zarządzania jakością, które organizacje mogą stosować niezależnie.
Normę ISO 9004 należy traktować jako przewodnik dla tych organizacji, które chcą wyjść ponad wymagania podane w ISO 9001:2000 dotyczące celów związanych z zadowoleniem stron zainteresowanych i funkcjonowaniem organizacji.
Stanisław Truś
65 Dokumentacja systemu zarządzania jakością