charakterystyka osób badanych

Na podstawie danych zebranych za pomocą pytań metryczkowych zo-stanie w tym podrozdziale przedstawiona przeze mnie charakterysty-ka badanej grupy adolescentów. Jak zaznaczyłam, badaniu poddano w sumie 1045 respondentów (N=1045). Poniżej przedstawiam wykres ukazujący podział respondentów ze względu na typ szkół, do których uczęszczają, z podziałem na szkoły gimnazjalne, licealne, techniczne oraz zasadnicze szkoły zawodowe. Następnie dokonam scharakteryzo-wania adolescentów pod względem wyróżnionych zmiennych – wieku, płci oraz aktualnego etapu kształcenia.

Jak widać, 454 respondentów uczęszcza do szkoły gimnazjalnej, co stanowi 43% badanej populacji. 591 respondentów jest na IV etapie

kształcenia (szkoły ponadgimnazjalne) – w zasadniczej szkole zawodo-wej jest 113 respondentów, w technikum 202 i liceum 276 badanych. Mimo ponownego losowania w Zasadniczej Szkole Zawodowej przy Zespole Szkół Elektronicznych im. Wojska Polskiego w Bydgoszczy, nie udało mi się osiągnąć określonej liczebności 120 respondentów. Widać jednak, że zakładana liczba adolescentów do przebadania z pozostałych szkół została znacznie przekroczona (zakładaną liczbę respondentów ukazuje tab. 7). Badaniu poddałam uczniów na trzech pierwszych po-ziomach w każdym z typów szkoły. Rozkład liczbowy respondentów przedstawia się następująco:

193 1 250 200 150 100 50 0 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 wiek 5 22 198 201 132 155 131 5 1 Ryc. 12.

Rozkład liczby respondentów ze względu na okres adolescencji

okres wczesnej adolescencji 625 okres młodzieńczy 419 Jedną z określonych w badaniu zmiennych jest wiek adolescentów.

Stanowi on główną zmienną różnicującą poziom rozwojowy sądów mo-ralnych oraz może mieć związek z opiniami oraz wiedzą dotyczącą idei dawstwa narządów ex mortuo do transplantacji. Z wiekiem bowiem, jak zostało to już przeze mnie wskazane, rozwijają się struktury poznaw-cze, ma miejsce przyrost wiedzy, który wyznacza zarówno jakość wyja-śniania, jak i sposoby rozumowania. Decyzje stają się bardziej złożone i dojrzałe. Rozkład respondentów ze względu na wiek przedstawiam na poniższym wykresie.

Jak wynika z wykresu, rozpiętość wiekowa respondentów poddanych badaniu wynosi dziesięć lat. Deklarowany wiek adolescentów znajduje się w przedziale od 11. do 21. roku życia. Jedna osoba nie udzieliła

od-powiedzi na to pytanie. Największa liczba adolescentów (201) znajduje się w 16. roku życia.

Przyjęcie przeze mnie definicji pojęcia adolescencji za I. Obuchow-ską, w której wyróżnia ona wczesną i późną adolescencję, oraz zebrane dane z 1044 ankiet umożliwiły dalszą klasyfikację respondentów. W (1) okresie wczesnej adolescencji znajduje się 625 osób, natomiast w drugiej grupie w wieku młodzieńczym (2) – 419 osób. Wiekiem granicznym stał się 16. rok życia. Wiek ten był podawany przez uczniów zarówno ostatniej klasy gimnazjalnej (29 osób), jak i I i II klas ponadgimnazjal-nych. Jedna osoba z gimnazjum określiła swój wiek na 17. rok życia. Tabela 8.

Zestawienie respondentów ze względu na klasę, do której uczęszczają

poziom klasa i klasa ii klasa iii ogółem 357 375 313 1045 liczba resPondentów 34,2 35,9 30,0 100 Procent Procent ważnych 34,2 35,9 30,0 100 Ryc. 11.

Kolejną zmienną uznaną przeze mnie za różnicującą opinie oraz po-ziom rozwoju rozumowania moralnego adolescentów jest płeć. Ponow-nie, powołując się na przesłanki teoretyczne, przewidywałam, że kobiety nieco inaczej niż mężczyźni będą oceniać i postrzegać zjawiska, zdarze-nia, incydenty dotyczące dawstwa i transplantacji narządów ex mortuo, jak również dylematy moralne. Rozkład zmiennej zaprezentowałam na poniższym wykresie:

Na pytanie o płeć odpowiedzi udzieliło 1044 ankietowanych (N=1044). Jedna osoba nie udzieliła odpowiedzi w tej części ankiety. Jak widać, w grupie ankietowanych adolescentów dominują mężczyźni, którzy stanowią 65% wszystkich badanych. Rozkład taki nie powinien budzić jednak większego zdziwienia z powodu faktu, że badania prowa-dzone były w placówkach (technikach oraz zasadniczych szkołach za-wodowych), w których przeważają mężczyźni. Powołując się na słowa M. Tracz (2015, s. 155), „płeć jest istotnym czynnikiem wpływającym na wybór danego typu szkoły ponadgimnazjalnej. Występuje wyraźna tendencja do preferowania przez kobiety (uczennice) szkół o profilu ogólnokształcącym. W liceach ogólnokształcących liczba kobiet prze-wyższa liczbę mężczyzn (uczniów). (…) Z kolei szkoły o profilu zawo-dowym – technika i zasadnicze szkoły zawodowe – są znacznie częściej

wybierane przez mężczyzn niż przez kobiety”. Potwierdzają to także dane z Głównego Urzędu Statystycznego. W publikacji „Oświata i wy-chowanie w roku szkolnym 2014/2015” zaprezentowano zestawienie ukazujące, że uczniowie płci męskiej w województwie kujawsko-pomor-skim dominują w technikach oraz zasadniczych szkołach zawodowych. Jedynie w liceach (tendencja ta występuje w całej Polsce) odnotowano więcej uczennic.

Tabela 9.

Liczba uczniów w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w województwie kujawsko-pomorskim. Podział ze względu na płeć

Źródło: opracowanie własne na podsTawie „oświaTa i wYcHowanie…”.

kobieta 362 mężczyzna 682

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Ryc. 13.

Rozkład liczby respondentów ze względu na płeć

Uczennice na etapie gimnazjum stanowią 46,6% respondentów pod-danych badaniu na tym etapie kształcenia (212 osób), a 20% na tle ca-łej grupy. Chłopców w badaniu uczestniczyło natomiast 241 (brak jed-nej odpowiedzi respondenta deklarującego uczestnictwo w tym etapie kształcenia), co stanowi 23% próby. W szkołach ponadgimnazjalnych rozkład płci przedstawia zamieszczony wykres. Ukazuje on, że na pozio-mie liceum zostało przebadanych nieznacznie więcej kobiet, natomiast w kolejnych typach szkół respondenci płci męskiej zdecydowanie domi-nują w badaniach.

Przyczynę mniejszej liczby uczennic technikum, biorących udział w badaniu w porównaniu z danymi statystycznymi GUS-u, upatruję w specyfice wylosowanych szkół na poziomie technicznym – przygoto-wują one bowiem do zawodów, które uznane są za zawody

zmaskulini-rodzaj Placówki

gimnazja Licea Technika

Zasadnicze szkoły zawodowe

62 084 36 136 29 392 12 082

liczba Uczniów w województwie kUjawsko-Pomorskim

29 590 22 737 12 376 4 257

zowane (technik pojazdów samochodowych, technik mechanik, technik elektronik). Podsumowując, dysproporcję w badaniach pod względem płci uznaję za charakterystyczną dla badania adolescentów ze szkół gim-nazjalnych i ponadgimgim-nazjalnych. % w próBie: koBieTY (n=1045) płeć: MęŻcZYŹni płeć: koBieTY 0 50 100 150 200 2,6 3,5 50,7 110 195 136 3 7 140 ZasadnicZe sZkołY Zawodowe TecHnika Licea

Ryc. 14.

Rozkład zmiennej płeć u badanych respondentów w szkołach ponadgimnazjalnych

WproWadzenie

Rozdział ten poświęcony jest omówieniu wyników badań dotyczących recepcji transplantacji ex mortuo przez adolescentów. Przypomnę, że recepcję rozumiem jako wiedzę oraz opinie dotyczące omawianej idei. Analizowane w rozdziale zmienne zależne to wiedza i opinie adolescen-tów dotyczące recepcji problemu transplantacji ex mortuo, zmienne nie-zależne to: znajomość i akceptacja dla norm prawnych, poziom rozwo-ju sądów moralnych oraz udział w edukacji formalnej, pozaformalnej, nieformalnej w kontekście dawstwa i transplantacji narządów. Wśród zmiennych pośredniczących wyróżniłam płeć i wiek adolescentów. Moż-na dodać, że „kiedy dwie zmienne się współzmieniają, to jedną z nich można wykorzystać do tego, aby przewidywać drugą” (Frankford – Na-chmias, NaNa-chmias, 2001, s. 414).

Analizy statystyczne, wykorzystujące metody statystyki opisowej oraz testy statystyczne, będą zmierzały do sformułowania odpowiedzi na py-tania badawcze. W rozdziale 3.1. przedstawiłam poziom wiedzy

adole-3.

Rezultaty

i interpretacja