Charakterystyka sieci współpracy podmiotów otoczenia na rzecz edukacji

Rozdział podzielony został na dwie części – pierwsza zwierać będzie ogólną charakterystykę sieci współpracy podmiotów działających na rzecz szkół i przedszkoli w powiecie sępoleńskim. W dru-giej szczegółowo omówiona zostanie aktywność poszczególnych podmiotów w kontekście uwa-runkowań prowadzonej przez nie działalności oraz wykorzystywanych w tym celu zasobów.

7.1. Charakterystyka sieci współpracy podmiotów otoczenia na rzecz

edukacji

Zanim omówione zostaną poszczególne kategorie podmiotów otoczenia, warto przypomnieć główne elementy kontekstu społecznego, w którym funkcjonują. Jak to zostało szczegółowo omówione we wcześniejszych rozdziałach, powiat sępoleński jest peryferyjnym obszarem woje-wództwa kujawsko-pomorskiego. Na jego terenie nie ma żadnego dużego ośrodka miejskiego, jest stosunkowo rzadko zaludniony, a słabo rozwinięta infrastruktura drogowa utrudnia komu-nikację między poszczególnymi gminami. Powiat zmaga się z  rosnącym bezrobociem, a  jego mieszkańcy charakteryzują się relatywnie niższym wykształceniem oraz kapitałem kulturowym. Choć są oni silnie zakorzenieni w miejscu zamieszkania, poziom zaufania społecznego nie jest

wysoki, jedynie 64% z nich interesuje się sprawami swojej gminy, a niewiele ponad 6 % działa w jakiejś organizacji pozarządowej.

Badani sępoleńscy dyrektorzy i nauczyciele, choć generalnie pozytywnie oceniają stopień zaspo-kojenia potrzeb swoich uczniów przez prowadzone przez siebie placówki, uważają, że uczęsz-czający do ich szkół uczniowie potrzebują przede wszystkim dodatkowego wsparcia psycholo-giczno-pedagogicznego oraz materialnego. Ponadto szkoły nie zawsze mają środki i możliwości na prowadzenie dodatkowych i specjalistycznych zajęć pozalekcyjnych oraz, w przypadku szkół zawodowych, organizowanie praktyk zawodowych dla uczniów. Powiat charakteryzuje się także niewysokim poziomem uprzedszkolnienia a szkolnictwo niepubliczne na jego terenie nie istnieje. Czy działalność poszczególnych podmiotów otoczenia uzupełnia braki wskazywane przez kadrę pedagogiczną sępoleńskich szkół? Jakie instytucje ze sobą najczęściej współpracują? Czy istnie-ją podmioty rzadko zapraszane do współpracy lub takie, które aktywnie wchodzą w relacje ze wszystkimi innymi instytucjami? Na ile na częstotliwość i jakość współpracy instytucji otoczenia ze szkołami wpływ mają takie czynniki jak wspólny organ prowadzący, odległość i rozproszenie terytorialne poszczególnych podmiotów lub nieformalne kontakty? W jakim stopniu utrudniają je zdiagnozowany niski poziom kapitału społecznego oraz pogarszająca się sytuacja społeczno--ekonomiczna powiatu? Narzędziem pomocnym w  omówieniu problematyki funkcjonowania podmiotów otoczenia w powiecie sępoleńskim będzie zamieszczona poniżej mapa współpracy, przedstawiająca sieć relacji nawiązywanych między szkołami i przedszkolami a instytucjami ze-wnętrznymi. Powstała ona na podstawie opinii i wskazań dyrektorów szkół oraz placówek poza-szkolnych i jest wizualizacją sieci współpracy z ich perspektywy. W związku z tym należy pamiętać, że w rzeczywistości podmiotów działających na rzecz szkół i przedszkoli oraz relacji między nimi w powiecie sępoleńskim jest więcej, a mapy tej nie można traktować jako pełnej.

Charakter i częstotliwość współpracy między poszczególnymi instytucjami zostały zobrazowane na grafie za pomocą kolorów, wielkości węzłów i grubości linii je łączących.

Kolor węzła odzwierciedla kategorię podmiotu ze względu na rodzaj działań podejmowanych na rzecz dzieci i młodzieży (kolory odzwierciedlają główny obszar działań danego podmiotu, oznacza to, że uwzględnione na grafie instytucje mogą pełnić też inne, dodatkowe funkcje wspomagające). Kolorem czerwonym zostały oznaczone podmioty, które podejmują

Wielkość danego węzła oznacza liczbę połączeń wychodzących. Im większy węzeł, tym więk-sza liczba podmiotów, z którymi wchodzi on w relację.

Grubość linii między węzłami oznacza częstotliwość współpracy. Ciemnoszara najgrubsza oznacza współpracę stałą, jasnoszara o średniej grubości – współpracę okresową. Czarna cien-ka linia oznacza, że do współpracy dochodzi incydentalnie.

Rysunek 49. Sieć relacji szkół i przedszkoli z innymi podmiotami

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań projektu BECKER.

Podstawą istnienia sieci są relacje wynikające z  pełnienia przez szkoły swoich zadań ustawo-wych – szkoły współpracują przede wszystkim z  placówkami świadczącymi pomoc psycholo-giczno-pedagogiczną, z  jednostkami samorządu terytorialnego oraz publicznymi instytucjami

Organizacje pozarządowe jednostki samorządu lokalnego Organy porządku publicznego Licea ogólnokształcące Pomoc psychologiczna, opiekuńcza i wychowawcza jednostki organizacyjne pomocy społecznej Zespoły szkół ogólnokształcących Zasadnicze szkoły zawodowe Zespoły szkół ponadgimnazjalnych Przedsiębiorstwa Placówki wychowania przedszkolnego Szkoły podstawowe Gimnazja inne placówki edukacyjne Służby ratownicze Rodzice

Organizacje działające w ramach rozwijania zainteresowań Kościół i organizacje religijne Publiczne instytucje kulturalno-oświatowe instytucje kulturalne instytucje publiczne szczebla centralnego uczelnie wyższe i placówki systemu oświaty jednostki organizacyjne lasów państwowych Rady Rodziców i samorządy uczniowskie media

kulturalno-oświatowymi (m.in. biblioteki, ośrodki kultury). Biorąc pod uwagę typ szkoły widać, że nieco aktywniej z innymi podmiotami współpracują przedszkola, szkoły podstawowe i zespoły szkół ogólnokształcących (wchodzą w relacje z większą liczbą instytucji).

Ważnym węzłem sieci współpracy w powiecie są podmioty oferujące pomoc psychologiczną, opiekuńczą i wychowawczą (m.in. poradnia psychologiczno-pedagogiczna). Wchodzą one w re-lacje z wieloma instytucjami pełniącymi różne funkcje, co wskazuje na potencjał tych instytucji do pełnienia funkcji lidera i jednostek spajających środowisko działające na rzecz dzieci i młodzieży w powiecie.

Stosunkowo dużo instytucji współpracuje ze szkołami i  przedszkolami, udzielając im wsparcia edukacyjnego. Na mapie widać jednak, że są one dość rozproszone (pojedyncze szkoły wcho-dzą w relacje z pojedynczymi instytucjami). Wśród nich większą liczbą powiązań wyróżniają się placówki systemu oświaty (należy do nich między innymi niepubliczna placówka doskonalenia nauczycieli, wspierająca kształcenie kadry pedagogicznej w całym powiecie), organizacje poza-rządowe, organy porządku publicznego oraz jednostki samorządu terytorialnego.

Należy również zwrócić uwagę na przedsiębiorstwa. Współpracują one nie tylko ze szkołami za-wodowymi, co wydaje się oczywiste ze względu na ich rolę we wspomaganiu kształcenia zawo-dowego uczniów, ale również z innymi typami szkół (co może wskazywać na udzielanie przez działające na terenie powiatu firmy wsparcia materialnego szkołom i przedszkolom). Warto zazna-czyć, że w opisywanej sieci relacji nie są obecne żadne inne, także publiczne, instytucje działające w obszarze aktywizacji zawodowej, np. PUP. Może to świadczyć, że z perspektywy dyrektorów szkół i placówek pozaszkolnych nie prowadzi on żadnych działań skierowanych szczególnie do dzieci i młodzieży.