5. Realizowane projekty
5.1. Charakterystyka typów działań podjętych w ramach projektów
W opisie SzOP PO KL na przestrzeni lat dochodziło do zmian w zakresie wymienionych działań możliwych do zrealizowania w ramach projektów finansowanych z Działania 9.2.29 Początkowo pierwszą wymienioną formą wsparcia (w ramach Działania 9.2) było:
diagnozowanie potrzeb edukacyjnych w obszarze szkolnictwa zawodowego zgodnie z potrzebami lokalnego i regionalnego rynku pracy.
Od stycznia 2012 roku zastąpiono ją nową formą w brzmieniu:
współpraca szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe z pracodawcami w zakresie organizacji staży i praktyk dla uczniów szkół zawodowych, obejmujących praktyczną naukę zawodu oraz pokrycie kosztów opiekuna stażu.
Wspominane zmiany miały miejsce kilkukrotnie w ciągu realizacji Działania 9.2. Jednakże w interesującym nas okresie realizowania PO KL (a więc przed 2012 rokiem) w ramach projektów możliwe były następujące działania:
1. diagnozowanie potrzeb edukacyjnych w obszarze szkolnictwa zawodowego zgodnie z potrzebami lokalnego i regionalnego rynku pracy,
2. programy rozwojowe szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie zawodowe ukierunkowane na zmniejszanie dysproporcji w osiągnięciach uczniów w trakcie procesu kształcenia oraz podnoszenie jakości procesu kształcenia w szczególności obejmujące:
a. dodatkowe zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze oraz specjalistyczne służące wyrównywaniu dysproporcji edukacyjnych w trakcie procesu kształcenia,
b. doradztwo i opiekę pedagogiczno-psychologiczną dla uczniów wykazujących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagrożonych przedwczesnym wypadnięciem z systemu szkolnictwa (np. wsparcie dla uczniów z obszarów wiejskich, wsparcie dla uczniów
43 niepełnosprawnych, przeciwdziałanie uzależnieniom, programy prewencyjne, przeciwdziałanie patologiom społecznym),
c. dodatkowe zajęcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniów ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnieniem ICT, języków obcych, przedsiębiorczości, nauk przyrodniczo-matematycznych,
d. efektywne programy doradztwa edukacyjno-zawodowego,
e. modernizację oferty kształcenia zawodowego i dostosowanie jej do potrzeb lokalnego i regionalnego rynku pracy (wprowadzanie nowych kierunków kształcenia, modyfikacja programów nauczania na kierunkach istniejących),
f. współpracę szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe z pracodawcami i instytucjami rynku pracy służącą podnoszeniu kwalifikacji zawodowych uczniów jako przyszłych absolwentów i wzmacnianiu ich zdolności do zatrudnienia (w tym zwłaszcza w zakresie praktycznych form nauczania – staże i praktyki),
g. wyposażenie szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe w nowoczesne materiały dydaktyczne (w tym podręczniki szkolne) zapewniające wysoką jakość kształcenia,
h. wdrożenie nowych, innowacyjnych form nauczania i oceniania, cechujących się wyższą skutecznością niż formy tradycyjne,
i. wdrażanie programów i narzędzi efektywnego zarządzania placówką oświatową, przyczyniających się do poprawy jakości nauczania.
Od 1 stycznia 2012 roku wprowadzono istotną zmianę w koncepcji wdrażania Działania 9.2 dotyczącą kwalifikowania wydatków. Dotyczyła ona zniesienia dotychczasowego sztywnego limitu 10% cross-financingu, pozostawiając swobodę decyzji w tej kwestii Instytucjom Pośredniczącym30
.
30 Zasady te określono w wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz szczegółowiej opisano w raporcie (PSDB 2013).
44
działania "twarde"
• wyposażenie w materiały dydaktyczne i sprzęt
działania "miękkie"
• dodatkowe zajęcia pozalekcyjne • poradnictwo edukacyjno-zawodowe • opieka pedagogiczno-psychologiczna • nowe formy nauczania
• praktyki, staże w zakładach pracy • modyfikacja programu nauczania • badania naukowe i analizy • nowe kierunki kształcenia • nowe formy oceniania uczniów • efektywne zarządzanie placówką
Działania podejmowane w projektach można także podzielić ze względu na charakter na tzw. „twarde” i „miękkie”31
.
W większości projektów łączono działania z obu kategorii. Projekty zawierające w sobie działania „twarde” obejmowały 86% projektów32. Działanie 9.2 pozwoliło uczestniczącym szkołom na modernizację infrastruktury i doposażenie w sprzęt techniczny. Jest to szczególnie ważne w przypadku szkół zawodowych, z których wiele cierpi na braki w wyposażeniu pracowni i warsztatów zawodowych, technicznych czy informatycznych33. Aby praktycznie przygotować ucznia do pracy w zawodzie szkoła musi ponieść wyższe koszty niż placówki kształcenia ogólnego, natomiast wagi subwencji oświatowych nie biorą pod uwagę zróżnicowania kosztów kształcenia ucznia w różnych zawodach, np. kształcenie technika mechatronika kosztuje w założeniu ustawodawcy tyle samo, co np. technika ekonomisty34. W rzeczywistości koszty te mogą być o wiele wyższe. Niezależnie od kierunku kształcenia koszty materiałów do nauki zawodu są dla szkół poważnym obciążeniem finansowym. Dzięki „twardym” działaniom w projektach, wiele szkół wzbogaciło swoje zaplecze dydaktyczne zarówno w tradycyjne podręczniki (73%), jak i w nowoczesne urządzenia (np. komputery,
31 Dane ilościowe zawarte w tym rozdziale pochodzą z I etapu badania i raportu opracowanego przez firmę ProPublicum (Kowalewska, Szut, 2012).
32 Jak wynika z innych badań, często podobne projekty są pisane przede wszystkim w celu zakupu wyposażenia, a zaplanowane w nich działania „miękkie” mają charakter fasadowy (Agrotec, 2011:44). Tymczasem, w przypadku Działania 9.2 raczej nie miało to miejsca, gdyż limit 10% wartości projektu, które mogło być przeznaczone na zakup środków trwałych, nie oznaczał bardzo dużych kwot. Zatem nie należy zakładać, iż omawiane projekty miały na celu głównie doposażenie szkoły w sprzęt i infrastrukturę.
33 Jednak jak pokazują badania, potrzeby w zakresie doposażenia szkół są uzależnione od modelu kształcenia praktycznego – jeśli warsztaty odbywają się w CKP lub u przedsiębiorcy, potrzeby szkół w tej materii są skromniejsze.
34 Dane pochodzące ze strony Ministerstwa Edukacji Narodowej, m.in.:
https://www.polskawschodnia.gov.pl/OrganizacjaFunduszyEuropejskich/KompetencjeInst/posiedzeniaKM/Documents/Rozw_szk oln_zawodowego_14062012.pdf
45 86% 73% 66% 53% 44% 30% 28% 12% 12% 11% 10% 9% 8% 4% wyposażenie w materiały dydaktyczne
dodatkowe zajęcia pozalekcyjne dodatkowe zajęcia specjalistyczne poradnictwo edukacyjno-zawodowe doradztwo i opieka pedagogiczno-psychologiczna wprowadzenie nowych form nauczania praktyki w zakładach pracy modyfikacja programu nauczania w szkole badania naukowe, diagnozy, analizy inne niż staże i praktyki formy kształcenia u pracodawcy wprowadzenie nowych kierunków nauczania wprowadzenie nowych form oceny uczniów staże u pracodawcy wprowadzenie zmian do efektywnego zarządzania
tablice multimedialne, projektory zakupiła ponad połowa beneficjentów). Często także doposażano szkolne warsztaty i pracownie w wyspecjalizowany sprzęt niezbędny do nauki zawodu.
Działania zaklasyfikowane jako „miękkie” były obecne (w zróżnicowanym zakresie) w każdym z badanych projektów. Poniższy wykres prezentuje rozkład częstotliwości występowania poszczególnych działań w ramach projektów dofinansowanych z Działania 9.2 w perspektywie ogólnopolskiej (Wykres 5).
Wykres 5. Działania prowadzone w ramach projektów realizowanych z Działania 9.2 (N=387)35
Na wykresie uwzględniono najczęściej wymieniane działania. Dane pochodzą z I etapu badania.