7.1. Formy współpracy
Współpraca szkół zawodowych (która bezpośrednio dotyczy uczniów) z przedsiębiorcami najczęściej przyjmuje takie formy, jakie zostały określone na poniższym schemacie.
Rysunek 6. Najczęstsze formy współpracy szkół zawodowych z przedsiębiorcami
Za organizację współpracy z przedsiębiorcami odpowiedzialna jest szkoła. Szkoły przebadane w ramach studiów przypadków sumiennie podchodziły do kwestii organizacji praktycznej nauki zawodu u pracodawców. Najczęściej kierownik szkolenia praktycznego w szkole (lub osoba pełniąca podobną funkcję) sprawdzała, czy dana firma posiada możliwości zrealizowania podstawy programowej obowiązującej w czasie praktyk - to warunek konieczny, aby taka praktyka mogła się odbyć. Następnie przez cały czas trwania praktyki przedstawiciel szkoły pozostawał w stałym kontakcie z opiekunem ucznia po stronie pracodawcy. Szkoła w ten sposób prowadziła monitoring zadań, jakie wykonywał uczeń, aby uniknąć sytuacji, w której były mu zlecane wyłącznie zadania najprostsze, niezgodne z planem praktyk.
Z tego względu, szkole najczęściej zależy, aby do współpracy przystępowały przedsiębiorstwa zaufane i sprawdzone. Respondenci wspominali nawet o takich sytuacjach, gdy z powodu braku
60 realizowania założonej podstawy programowej na praktykach, współpraca z przedsiębiorstwem była zrywana, a uczniowie byli przenoszeni do innej firmy.
Barierą może być jeszcze to, że niektórzy przedsiębiorcy uważają, że szkoła chce zbyt mocno ingerować, ale my nie chcemy ingerować po to, aby zniechęcić pracodawcę, ale po to, by współpraca była jak najlepsza. (…) Najczęściej te nieporozumienia wynikają z tego, że uczeń chce się uczyć. Naprawdę na zajęciach chce jakieś umiejętności pozyskiwać. I jak tu już wspomniałem, chociaż o tym zmywaniu półek. I jak to się powtarza, no to uczeń przychodzi i mówi: ja nie chcę tam mieć praktyk, bo ja się tam się niczego nie uczę. I wtedy prosi o to, żeby pozwolić mu na zmianę. My reagujemy bądź poprzez Cech, bądź osobiście. Rozmawiamy z pracodawcą i jeżeli widzimy, że jest jakiś oporny, no to wtedy pozwalamy temu uczniowi. Pracodawca się może na nas obrazić no, ale chyba uczeń jest dla nas najważniejszy. I nie możemy przymykać na to oczu, że jest jakaś tam sytuacja, a my tego nie widzimy.49
Kier.projektu_technikum,ZSZ_średni powiat_reg.północny_praktyki,staże,inne50
Badani opisywali także przypadek szkoły, do której przedsiębiorcy sami zgłaszają się z prośbą o skierowanie praktykantów. Szkoła ta ma tak wysoki prestiż w regionie, że może poddawać firmy selekcji bez obaw, że zabraknie miejsc dla uczniów. W tym przypadku popyt góruje nad podażą.
O: Moja szkoła nie ma najmniejszych problemów z organizowaniem praktyk zawodowych. U mnie zawsze jest lista czekających zakładów.
B: No to tylko dobrze świadczy o uczniach.
O: Myślę o uczniach i o poziomie wykształcenia również zawodowego i myślę, że przynajmniej w takim podstawowym zakresie, bo przecież szkoła nie przygotowuje, tak jak studia nie przygotowują ucznia czy studenta, absolwenta do wykonywania każdego zadania. On musi w trakcie pracy cały czas się rozwijać, nabywać nowe kompetencje zawodowe, nie ma zawodu, w którym nie byłoby potrzeby poszerzenia kompetencji.
Dyrektor_technikum,liceum,ZSZ_duży powiat,miasto_reg.południowy_praktyki,inne
Przedsiębiorcy w ramach współpracy ze szkołami często wychodzą poza ramy praktyk i staży. Zdarza się, iż wspierają szkoły finansowo lub rzeczowo, np. poprzez doposażenie szkolnych pracowni, finansowanie materiałów dydaktycznych itp.
49 W niniejszym raporcie zachowano oryginalną pisownię i brzmienie wypowiedzi respondentów. Opis cytatów: „B” – badacz, „O” – osoba odpowiadająca (respondent).
50 W niniejszym raporcie cytaty zostały opisane wg następującego schematu:
Respondent (Kier.praktyk – kierownik szkolenia praktycznego w szkole; PUP – przedstawiciel powiatowego urzędu pracy, JST – przedstawiciel jednostki samorządu terytorialnego);
Typ szkoły, która była badana w ramach danego studium przypadku (technikum, ZSZ, liceum, szkoła specjalna);
Wielkość powiatu (mały – do 50 tys. mieszkańców, średni – od 50 do 150 tys., duży – powyżej 150tys.; miasto – miasto na
prawach powiatu);
Region Polski – zgodnie z podziałem NUTS1;
61 To jest najtańszy sposób na reklamę dla firm. Bo zamiast płacić w telewizji kilkaset tysięcy czy milionów za reklamę, to po prostu, jeśli przyjadą do szkoły i dadzą te materiały i uczniowie będą na nich pracować, i będą ćwiczyć, to po prostu pójdą w dorosłe życie, w większości będą pracować w budownictwie, po prostu znając te materiały będą je stosować.
Kier.praktyk_technikum,ZSZ_średni powiat,miasto_reg.południowy_inne
W innych sytuacjach świadczą usługi doradcze szkole, gdy placówka chce we własnym zakresie doposażyć swoją infrastrukturę warsztatową.
B: Doradzaliście, tak? Żeby wyposażyć tutaj szkołę?
O: Tak, (…) bo pewne rozwiązania technologiczne, które wynikały, zmuszają do posiadania pewnych narzędzi. Tych narzędzi w szkole nie było, więc żeśmy podpowiadali, które są potrzebne.
Przedsiębiorca_ZSZ_duży powiat,miasto_reg.wschodni_inne Przedsiębiorcy udostępniają także swoje zaplecza dla wycieczek zawodoznawczych organizowanych dla uczniów i przeprowadzają pokazy na temat specyfiki pracy w danej branży. Ponadto, przedstawiciele szkół wspominali, iż pracodawcy mają czasami swój udział w sponsorowaniu imprez szkolnych lub konkursów, na których nie tylko fundują nagrody, ale nawet uczestniczą w charakterze członków jury.
Takie np. są imprezy robione, w których, jakieś ważne wydarzenia szkolne, o tak to nazwijmy (…), na które się zaprasza się właścicieli zakładów. Często oni nawet i nam pomagają, a to np. przekazują jakieś wypieki, takie na pokaz i jednocześnie chwaląc się swoim zakładem, swoimi wypiekami, albo ciasta, albo jakieś nawet pieniążki tam sponsorowane są, czy na nagrody, czy jakieś inne tam potrzebne rzeczy.
Kier.prakytk_ZSZ_średni powiat,miasto_reg.wschodni_praktyki,inne W jednej z badanych szkół ma miejsce ciekawy przykład długoletniej współpracy z pracodawcą. Szkoła współpracowała z jednym dużym przedsiębiorstwem, które zapewnia zatrudnienie w branży, w której specjalizuje się szkoła. Relacje pomiędzy tymi dwoma instytucjami sięgają jeszcze czasów PRLu, badana szkoła była wówczas szkołą przyzakładową. Szkoła brała udział w projekcie z Działania 9.2 i kontynuowała współpracę z zakładem w ramach tego projektu. Po zakończeniu projektu i w jego efekcie, współpraca ta uległa utrzymaniu a nawet poszerzeniu. Reaktywowano technikum o profilu w pełni adekwatnym do potrzeb współpracującego przedsiębiorstwa (przez pewien okres czasu technikum zawiesiło swoją działalność). Ponadto, przedsiębiorstwo przekazało szkole 30 tys. złotych, a każdego roku pięciu najlepszych uczniów będzie mogło znaleźć zatrudnienie w tym przedsiębiorstwie.
62 Co ciekawe, niektórzy przedsiębiorcy oferowali także pomoc w dokształcaniu nauczycieli szkół zawodowych, którzy uczestnicząc w praktykach wraz ze swoimi uczniami, sami podnoszą swoje kwalifikacje (IPM, CDS, 2012; Ośrodek Ewaluacji, 2011).
Ja tylko koordynowałem, że tak powiem to, doskonalenie nauczycieli do wszystkich branż: samochodowych, hotelarskich, gastronomicznych. I nasi nauczyciele na czterotygodniowych praktykach byli poza szkołą, przepraszam dwutygodniowych. Ogólnie było cztery, ale dwa tygodnie praktyk u pracodawców, gdzie fartuszek i sami pracowali. Uczyli się nowych rzeczy (…) żeby móc przekazać to młodzieży.
63