Czasy nowożytne

W Europie momentem przełomowym, w którym zaczęto wprowadzać systemy kanalizacyjne był XVIII w. Było to głównie związane z napływem ludności do miast.

Na przestrzeni epoki zdarzały się jednak ośrodki, w których rozpoczęto już budowę sieci kanalizacyjnych oraz dostarczano wodę. Jednym z nich było miasto Bunzlau (Bolesławiec) na Śląsku, gdzie już w 1531 r., wprowadzono sieć kanalizacyjną odprowadzającą ścieki do niżej położonych łąk, pastwisk, czy ogrodów. W efekcie zrezygnowano z odprowadzania nieczystości bezpośrednio do rzek i wprowadzono bardziej zaawansowane rozwiązania inżynierskie i urządzenia, które z powodzeniem wykorzystywano aż do XX w. [4].

W pozostałych ośrodkach sytuacja związana z warunkami sanitarno-bytowymi uległa znacznej poprawie dopiero w połowie XIX w., po zainstalowaniu zamkniętych i otwartych kanałów ściekowych, zaopatrywaniu w bieżącą wodę oraz wprowadzeniu toalet. W dużych aglomeracjach miejskich, takich jak np. Paryż czy Londyn, występowała wzmożona koncentracja ludności, która produkowała duże ilości ścieków, co przy braku odpowiednich rozwiązań systemowych powodowało poważne zagrożenie epidemiologiczne. W efekcie złego podejścia do potrzeb sanitarnych dochodziło do wielkich epidemii, które dziesiątkowały ludność Europy. Na skutek skażenia wody ludzkimi odchodami dochodziło do zachorowań bakteryjnych. Jedną z najbardziej śmiertelnych w tamtym czasie była Gram-ujemna bakteria powodowana przez szczepy przecinkowca cholery (Vibrio cholerae), która produkowała enterotoksynę. Poprzez rozwój nauk medycznych oraz odkryciu przyczyny tej choroby przez Roberta Kocha w 1883, zaczęto odprowadzać nieczystości do środowiska oraz zainteresowano się tematyką oczyszczania ścieków. [13,14]. W efekcie czego rozbudowano sieci kanalizacyjne odprowadzające również wody opadowe oraz przedstawiono podstawowe normy higieniczne. W Anglii w 1842 r. opracowano pierwszy ,,Raport o warunkach sanitarnych klasy pracującej Wielkiej Brytanii” oraz stworzono podwaliny dla przepisów prawnych. Na skutek wzrostu świadomości, rozwoju nauk medycznych, warunki sanitarne były postrzegane jako sprawa obligatoryjna. W Londynie w latach 1865-1868 zbudowano duży kanał odprowadzający ścieki bezpośrednio do Tamizy, co było rozwiązaniem jedynie przejściowym. Na wschód od Londynu wszystkie odpady w kanale zostały ponownie odprowadzone do Tamizy. Ze względu na różnicę w poziomach wysokości występującą w różnych części miasta zbudowano przepompownie ścieków w Crossners i Abbey Mills.

Pomimo wprowadzenia nowych inwestycji technologicznych polegających na usuwaniu nieczystości w sposób skanalizowany bezpośrednio do odbiornika, doszło do gwałtownego wzrostu zanieczyszczenia wód powierzchniowych. W efekcie brakowało czystej wody pitnej, która była bardzo zanieczyszczona i nadawała się jedynie do celów sanitarnych. Z tego względu wprowadzono w Anglii w 1858 r. szereg przepisów prawnych dotyczących ochrony rzek przed zanieczyszczeniem. Na skutek podjętych kroków zaczęły powstawać nowe inwestycje technologiczne zapewniające dopływ świeżej wody i odpływ ścieków. Nastąpił rozwój infrastruktury technologicznej oraz myśli inżynierskiej, nie tylko w Anglii, ale i na obszarze całej Europy [15,16 ].

Postęp w wielu dziedzinach, był następstwem intensywnego rozwoju przemysłowego w Europie i Stanach Zjednoczonych. W miarę następującego postępu powstawały nowe odkrycia i wynalazki. W XIX w. Thomas Crapper wynalazł i opatentował muszlę klozetową wraz z mechanizmem spłuczki [17]. Kolejne wynalazki i osiągnięcia takie jak: udoskonalenie obróbki metali, zaworu kulowego, pompy odśrodkowej, czy też wynalezienie żelbetonu, umożliwiały dalszy rozwój systemów kanalizacyjnych, a w dalszym etapie powstawanie pierwszych obiektów do oczyszczania ścieków [7].

Jednym z największych odkryć tej epoki było rozpatrywanie infrastruktury kanalizacyjnej jako sieci globalnej, a nie jedynie ograniczanie się lokalnie do pojedynczych odcinków sieci kanalizacyjnej. W efekcie czego powstały projekty urządzeń do czyszczenia i wentylowania kanałów, a sieć kanalizacyjna obejmowała obszar całego miasta. Takim przykładem podejścia globalnego mogą być miasta nowożytne takie jak: Londyn, Paryż, Boston, czy Nowy Jork [2].

Elementy infrastruktury, które odpowiadały za zaopatrzenie w wodę, a także odprowadzanie ścieków zmieniały się na przestrzeni wieków. Miały one w głównej mierze poprawić standard życia mieszkańców miast, ale również w mniejszym stopniu przyczyniać się do ochrony środowiska naturalnego, która na przestrzeni epok nieznacznie ewoluowała, by przyjąć dzisiejszy stan. Poniżej na Rysunku 2 przedstawiono schematycznie na osi czasu największe osiągnięcia w rozwoju sieci kanalizacyjnych na przestrzeni kolejnych epok.

Rys. 2. Oś czasu przedstawiająca najważniejsze wydarzenia związane z rozwojem sieci kanalizacyjnych na przestrzeni epok (opracowanie właśnie)

Epoką, w której dochodziło do największych przemian w rozumieniu szeroko pojętej higieny sanitarnej, a co za tym idzie rozwoju sieci kanalizacyjnych, była starożytność oraz nowożytność, jednakże dopiero pod koniec XIX w. odkrycia starożytnych cywilizacji zostały niejako utracone wraz z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego. Początek średniowiecza charakteryzował się dekadencją miast i tworzeniem nowych państw, w których nie dbano o warunki sanitarne. Ścieki były usuwane bezpośrednio na ulice miast, które z czasem ulegały przeludnieniu. Dopiero pod koniec XVII w. zaczęto budowę sieci kanalizacyjnych, które umożliwiały usuwanie nieczystości poza mury miast i możliwe było kontrolowanie rozprzestrzeniania się wielu chorób. Natomiast w XIX w. na skutek rewolucji przemysłowej powstawały nowe systemy kanalizujące i pierwsze obiekty do oczyszczania ścieków. Po raz pierwszy wprowadzono regulacje prawne dotyczące ochrony zbiorników wodnych przed nadmiernym zanieczyszczeniem.

Europa–Anglia

–pierwsza przepompownia ścieków w Crossners i Abbey Mills

1865–1868 r.

Europa–Niemcy

–odkrycie podłoża epidemii;

pierwsze normy higieniczne

1842–1883 r.

Europa

–budowa otwartych i zamkniętych sieci kanalizacyjnych

XVII–XIX w.

Europa

–w zamkach, klasztorach powstawały zbiorniki sedymentacyjne i rurociągi

XII–XIII w.

Mohenjo–Daro

–pierwszy system kanalizacyjny, łaźnie i toalety

3300–1300 r. p. n. e.

Europa

–brak systemów kanalizacyjnych; ścieki usuwane na ulice miast

ŚREDNIOWIECZE (od 476 do 1492 r.) STAROŻYTNOŚĆ (od ok. 4000 r. p. n. e. do 476 r.)

NOWOŻYTNOŚĆ (od 1492 do 1914 r.)