CEL I ZAKRES PRACY
2.4. Wyniki i ich omówienie
2.4.3. Ocena wpływu odprowadzania ścieków oczyszczonych do wód powierzchniowych
2.4.3.4. Ocena jakości ekotoksykologicznej osadów dennych wobec wybranych
Ocenę toksyczności ostrej osadów dennych pobranych wokół kolektorów zrzutowych przeprowadzono wobec bakterii Vibrio fischeri. Wyniki tych badań zostały przedstawione na Rysunku 104.
Rys. 104. Toksyczność ostra próbek ekstraktów wodnych z osadów dennych pobranych wokół kolektorów zrzutowych czterech oczyszczalni wobec bakterii Vibrio fischeri (biotest Microtox®)
Żadna z próbek osadów dennych pobrana wokół kolektorów zrzutowych nie wykazywała efektu toksycznego – w trakcie badań obserwowano znaczący wzrost luminescencji bakterii Vibrio fischeri.
Sorghum saccharatum
Zasolenie wody w akwenie Zatoki Gdańskiej wynosi ok. 7,0 PSU [127,129]. Z tego względu badania fitotoksyczności przeprowadzono względem próbek kontrolnych o takim zasoleniu (roztwór NaCl w wodzie niegazowanej „Żywiec”).
Wyniki fitotoksyczności próbek osadów dennych pobranych wokół kolektorów zrzutowych przedstawiono zostały na Rysunku 105.
-100 -80 -60 -40 -20 0 20
G0 GA1 GA2 GA3 GA4 GB1 GB2 GB3 GB4 0 A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 X0 XA1 XA2 XA3 XA4 XB1 XB2 XB3 XB4 H0 HA1 HA2 HA3 HB1 HB2
Zahamowanie bioluminescencji bakterii Vibrio fischeri [%]
punkty pobierania próbek osadów
o. "Gdańsk-Wschód" o. "Dębogórze" o. w Jastarni o. w Helu
Rys. 105. Zahamowanie/stymulacja wzrostu korzenia Sorghum sacharatum po 3-dniowej inkubacji z próbkami osadów dennych
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni „Gdańsk-Wschód”:
o wykazywały wysoką fitotoksyczność w punktach GA1 i GA4 – 73% i 53%;
o wykazywały niską fitotoksyczność w punktach G0 i GB1 – 28% i 29%;
o w osadzie z punktu GB2 obserwowano 20% efekt stymulujący Sorghum saccharatum;
o pozostałe próbki nie wykazywały efektu toksycznego.
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni „Dębogórze”:
o z punktów 0, A1, A2, B1, B2 i B4 wykazywały niską toksyczność od 22-46%;
o pozostałe próbki nie wykazywały efektu toksycznego.
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni w Jastarni:
o wykazywały wysoką fitotoksyczność w punktach XA3, XB1 i XB2 – 56%, 67%
i 66%;
o wykazywały niską fitotoksyczność w punktach X0, XA2, XA4 i XB3 – 36%, 41%, 22% i 46%;
o z punktów XA1 i XB4 nie wykazywały efektu toksycznego.
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni w Helu:
o w punktach HA1, HB1 i HB2 wykazywały efekt stymulujący wobec rośliny Sorghum saccharatum;
o próbki H0, HA2 i HA3 nie wykazywały efektu toksycznego.
-60 -40 -20 0 20 40 60 80 100
G0 GA1 GA2 GA3 GA4 GB1 GB2 GB3 GB4 0 A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 X0 XA1 XA2 XA3 XA4 XB1 XB2 XB3 XB4 H0 HA1 HA2 HA3 HB1 HB2
Średnia stymulacja/inhibicja wzrostu korzenia Sorghum saccharatum [%]
miejsce pobrania próbki
o. "Gdańsk-Wschód" o. "Dębogórze" o. w Jastarni o. w Helu
Pośród czterech obszarów dna, mediana toksyczności wynosi:
· 18% dla kolektora oczyszczalni „Gdańsk-Wschód”;
· 22% dla kolektora oczyszczalni „Dębogórze”;
· 41% dla kolektora oczyszczalni w Jastarni;
· 3% dla kolektora oczyszczalni w Helu.
Heterocypris incongruens
Zasolenie wody w akwenie Zatoki Gdańskiej wynosi ok. 7,0 PSU [127,129]. Z tego względu badania toksyczności chronicznej w teście 6-dniowym z zastosowaniem skorupiaka Heterocypris incongruens przeprowadzono względem próbek kontrolnych o takim zasoleniu (roztwór NaCl w wodzie niegazowanej „Żywiec”).
Wyniki toksyczności chronicznej próbek osadów dennych pobranych wokół kolektorów zrzutowych wobec Heterocypris incongruens przedstawiono zostały na Rysunku 106.
Rys. 106. Zahamowanie/stymulacja wzrostu małżoraczka Heterocypris incongruens po 6-dniowej inkubacji z próbkami osadów dennych
-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60
G0 GA1 GA2 GA3 GA4 GB1 GB2 GB3 GB4 0 A1 A2 A3 A4 B1 B2 B3 B4 X0 XA1 XA2 XA3 XA4 XB1 XB2 XB3 XB4 H0 HA1 HA2 HA3 HB1 HB2
Średnia stymulacja/inhibicja wzrostu Heterocypris incongruens [%]
miejsce pobrania próbki
Śmiertelność skorupiaka w próbce H0
85 %
o. "Gdańsk-Wschód o. "Dębogórze" o. w Jastarni o. w Helu
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni „Gdańsk-Wschód”:
o wykazywały efekt stymulujący wobec skorupiaka testowego (od -40% do -17%).
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni „Dębogórze”:
o z punktów 0, A1, A2, A3, A4 i B1 wykazywały efekt stymulujący wobec skorupiaka testowego (od -28% do -2%);
o pozostałe próbki nie wykazywały istotnego efektu toksycznego.
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni w Jastarni:
o wykazywały 36% efekt toksyczny wobec Heterocypris incongruens w punkcie XA2 ; o punkcie X0 zaobserwowano zahamowanie wzrostu skorupiaka na poziomie 5%
o pozostałe próbki wykazywały efekt stymulujący wobec skorupiaka testowego (od -21% do -4%)
Próbki osadu dennego pobranego wokół kolektora oczyszczalni w Helu:
o w punktach H0, HA1, HA2 i HA3 wykazywały efekt toksyczny wobec rośliny Sorghum saccharatum na poziomie 46%, 41%, 29% i 22%;
o w próbce HO obserwowano 85% śmiertelność organizmów testowych o próbka HB2 wykazywała 3% zahamowanie wzrostu skorupiaka,
o w próbce HB1 obserwowano stymulację wzrostu Heterocypris pod wpływem próbki (15%).
Pośród czterech obszarów dna, mediana toksyczności wynosi:
· -21% dla kolektora oczyszczalni „Gdańsk-Wschód”;
· -15% dla kolektora oczyszczalni „Dębogórze”;
· -13% dla kolektora oczyszczalni w Jastarni;
· 25% dla kolektora oczyszczalni w Helu.
2.4.3.5. Identyfikacja zanieczyszczeń organicznych występujących w osadach dennych
W oparciu o procedurę przedstawioną w rozdziale 2.2.4.1. „Procedura identyfikacji związków organicznych w ściekach surowych, oczyszczonych i osadach dennych” otrzymano ekstrakty próbek osadów dennych pobranych wokół kolektorów zrzutowych, które następnie poddano analizie chromatograficznej w celu identyfikacji związków organicznych. W Tabeli 48 przedstawiono wybrane próbki, dla których wykonano oznaczenia.
Tabela 48. Próbki osadów dennych wybranych do badań
Kolektor zrzutowy wokół oczyszczalni "Gdańsk-Wschód" "Dębogórze w Jastarni w Helu
nazwa próbki G0 GA1 GA4 GB4 0 B1 X0 XA2 XB3 H0 HB2
Wyniki identyfikacji związków organicznych w osadzie dennym przedstawiono w Tabeli 49.
Tabela 49. Związki organiczne zidentyfikowane w próbkach osadów dennych
Zidentyfikowane związki - nazwa polska Nr CAS Grupa związków G0 GA1 GA4 GB4 0 B1 X0 XA2 XB3 H0 HB2 Próbka kontrolna
14-metylo-8-heksadekanal Aldehydy XX
4-metyloheptan 589-53-7 Alkany x
tetrakozan 646-31-1 Alkany XX
dodekan 112-40-3 Alkany x
11-butylodokozan 13475-76-8 Alkany X
5,6-dimetylodekan 1636-43-7 Alkany X
3,7-dimetylodekan 17312-54-8 Alkany x
2,4-dimetyloheptan 2213-23-2 Alkany X
4-metylooktan 2216-34-4 Alkany x
7-metyloheksadekan 26730-20-1 Alkany X
2,2,4-trimetylopentan 540-84-1 Alkany X X
10-metyloeikozan 54833-23-7 Alkany XX
Zidentyfikowane związki - nazwa polska Nr CAS Grupa związków G0 GA1 GA4 GB4 0 B1 X0 XA2 XB3 H0 HB2 Próbka kontrolna
11-decylotetrakozan 55429-84-0 Alkany XX
2,3,3-trimetylopentan 560-21-4 Alkany x
heptakozan 593-49-7 Alkany XX
2,2,3,3-tetrametylobutan 594-82-1 Alkany XX
pentakozan 629-99-2 Alkany XX
heksakozan 630-01-3 Alkany XX
oktakozan 630-02-4 Alkany X X XX
nonakozan 630-03-5 Alkany XX
2-metyloheptakozan 69198-91-0 Alkany X
2-metoksy-2-metylobutan 994-05-8 Alkany x X x X X X X X x X X
1-okten 111-66-0 Alkeny x
1,2,3,3,4-pentametylocyklopenten 13144-88-2 Alkeny x x x
2,4-dimetylo-1-hepten 19549-87-2 Alkeny x X
2,4,4-trimetylo-1-heksen 51174-12-0 Alkeny x
2,3,4,5-tetrametylo-1,4-heksadien 51504-54-2 Alkeny X X
trans-2,2-dimetylo-3-deken 55499-02-0 Alkeny x
2,2,5,5-tetrametylo-3-heksen 692-47-7 Alkeny X
4-metylo-1-undeken 74630-39-0 Alkeny x
1-eikozen 765-27-5 Alkeny X
4,5-dimetylo-2-undeken, [R*,S*-(Z)] Alkeny X
4-metylo-2-pentanol 108-11-2 Alkohole x
1,2-cyklopentanodiol 4065-92-3 Alkohole X X X X X X X X
2-heksanol 626-93-7 Alkohole x
2-metylo-2-butanol 75-85-4 Alkohole X XX X X X X X X X X X
3-tertbutylooktylo-6-en-1-ol Alkohole x
1-metylo-2-propylocykloheksan 4291-79-6 Cykloalkany x x x
Zidentyfikowane związki - nazwa polska Nr CAS Grupa związków G0 GA1 GA4 GB4 0 B1 X0 XA2 XB3 H0 HB2 Próbka kontrolna
1,2,3,4,5-pentametylocyklopentan 67506-90-5 Cykloalkany X
1,4,6,6-tetrametylocykloheksen Cykloalkany x x
2-izopropylo-1,3-dimetylo-1-cyklopenten Cykloalkany x
octan fitylu 10236-16-5 Estry X
oktadekanian oktylu 109-36-4 Estry XX x
ftalan dioktylu 117-84-0 Estry XX
palmitynian izopropylu 142-91-6 Estry XX X
adypinian diizooctylu 27178-16-1 Estry X
tetradekanian tetradecylu 3234-85-3 Estry XX
oleinian decylu 3687-46-5 Estry XX
4-metoksycynamonian-2-etyloheksylu 5466-77-3 Estry X
2-etyloheksanian heksadecylu 59130-69-7 Estry X
ftalan dinonylu 84-76-4 Estry X
szczawian 2-etyloheksyloizoheksylowy Estry XX
9-heksadekenian oktadecylu Estry XX XX x
9-heksadekenian nonadecylu Estry
tetradekanian dodecylu Estry XX
1-acetoksy-3,7-dimetylo-6,11-undekadien Etery X
3-metylo-2-butanon 563-80-4 Ketony X X X X X X X X X X X
tetradekametylocykloheptasiloksan 107-50-6 Siloksany i silikony x x x
tetradekametyloheptasiloksan 114423-39-1 Siloksany i silikony XX
dekametylotetrasiloksan 141-62-8 Siloksany i silikony X
heksadekametylooktasiloksan 19095-24-0 Siloksany i silikony XX
krzemian dietylobis (trimetylosililowy) 3555-45-1 Siloksany i silikony X
dodekametylocykloheksasiloksan 540-97-6 Siloksany i silikony x x x x x
heksadekametyloheptasiloksan 541-01-5 Siloksany i silikony XX
Zidentyfikowane związki - nazwa polska Nr CAS Grupa związków G0 GA1 GA4 GB4 0 B1 X0 XA2 XB3 H0 HB2 Próbka kontrolna
dekametylocyklopentasiloksan 541-02-6 Siloksany i silikony x x x X x x x
heksametylocyklotrisiloksan 541-05-9 Siloksany i silikony XX XX XX XX X XX XX XX X X X x
oktametylocyklotetrasiloksan 556-67-2 Siloksany i silikony X X X X X X X X X X X x
heksadekametylocyklooktasiloksan 556-68-3 Siloksany i silikony X x x x
heksadekametylononasiloksan Siloksany i silikony XX
cholesta-3,5-dien 747-90-0 Sterole X
2-chloro-2-metylobutan 594-36-5 Związki chloroorganiczne XX XX XX X XX XX XX XX XX XX XX
skwalen 111-02-4 Związki terpenowe XX
fitol 7541-49-3 Związki terpenowe X X x
siarczyn butyloundecylowy Związki zawierające siarkę X
mirystynian mirystylu 3234-85-3 Estry x
dotriakontan 544-85-4 Alkany x