1.2.1. Rys historyczny
Historia pierwszych przepisów prawnych regulujących gospodarkę ściekową sięga czasów antycznych. Intensywny proces kształtowania się ustawodawstwa krajów europejskich rozpoczął się w pierwszej połowie XIX w. na skutek rewolucji przemysłowej.
Przyjęte rozwiązania opierały się głównie na konstrukcjach prawnych zaczerpniętych z prawa rzymskiego. Pierwsze procesy usystematyzowania i ujednolicania prawa dotyczącego ochrony wód przed zanieczyszczeniami miały miejsce w Austrii, w 1869 r. oraz na terenie Prus (1913 r.), na skutek wprowadzenia ustawy wodnej. Natomiast, w Polsce kodyfikacja w zakresie prawa wodnego miał miejsce w 1922 r. [39]. Poniżej na Rysunku 4 przedstawiono przegląd historyczny prawodawstwa w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w okresie od 1914 do 2004 r.
Zgodnie z poniższym schematem, najważniejszą ustawą, dotyczącą ochrony wód w Polsce w okresie II RP, po pierwszej wojnie światowej, była ustawa wodna z 1922 r. Przez kolejne dziesięciolecia opracowywano zarysy oraz kolejne zmiany w ustawodawstwie. Okres socjalizmu i związana z tym okresem intensywna industrializacja doprowadziły do znacznego zanieczyszczenia środowiska. Spowodowało to konieczność podjęcia prac w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom środowiskowym. W efekcie, w 1960 r. powołano Centralny Urząd Gospodarki Wodnej. Ponadto przyjęta została nowa ustawa regulująca korzystanie z wód - ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o ochronie wód przed zanieczyszczeniem (Dz.U. 1961 nr 5 poz.33). Kolejnym krokiem na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju u progu XXI w. było ustanowienie w 2001 r. Prawa ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627) [39].
Momentem przełomowym w kształtowaniu się systemu prawnego było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. Na skutek akcesji Polski do wspólnoty europejskiej nastąpiła implementacja prawa Unii Europejskiej do polskiego systemu prawnego. Efektem tego były między innymi zmiany w wielu instytucjach prawnych zajmujących się gospodarką wodno-ściekową.
Rys. 4. Rys historyczny aktów prawnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej od 1914 do 2004 r. (na podstawie Internetowego Systemu Aktów Prawnych)
I WOJNA ŚWIATOWA
PRZYSTĄPIENIE POLSKI DO UNI EUROPEJSKIEJ
Utworzenie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej
II WOJNA ŚWIATOWA
Ustawa wodna z dnia 19 września 1922 r.
(Dz.U. 1922 nr 102 poz. 936) 1922 r.
1939 r.
1945 r.
1960 r.
1961 r.
1962 r.
1962 r.
1975 r.
Ustawa z dnia 31 stycznia 1961 r. o ochronie wód przed zanieczyszczeniem (Dz.U. 1961 nr 5 poz. 33) Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lutego 1962 r. w sprawie norm dopuszczalnych zanieczyszczeń wody
oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki odprowadzane do wody i do ziemi (Dz.U. 1962 nr 17 poz. 75)
Ustawa z dnia 30 maja 1962 r.- Prawo wodne (Dz.U. 1962 nr 34 poz. 158)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie klasyfikacji wód, warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki, oraz kar pieniężnych za naruszanie tych
warunków (Dz.U. 1975 nr 41 poz. 214) 2001 r.
2004 r.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627)
1918 r.
1914 r.
1.2.2. Prawo europejskie
Najważniejszą dyrektywą w Unii Europejskiej dotyczącą polityki wodnej jest Ramowa Dyrektywa Wodna [Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. UE L. z dnia 22 grudnia 2000 r. z późn. zm.)]. Wprowadza ona holistyczne podejście do gospodarowania wodami powierzchniowymi i wodami podziemnymi, a także oparta jest na ochronie tych wód. Ramową Dyrektywę Wodną uzupełniają porozumienia międzynarodowe oraz przepisy odnoszące się do zanieczyszczenia wód oraz ich jakości i ilości w ustawodawstwie krajowym [40,41].
Ustawodawstwo europejskie obejmuje również dyrektywy przyczyniające się do ochrony wód. Są to przede wszystkim dyrektywy środowiskowe dotyczące:
· rozbudowy infrastruktury wodno-ściekowej:
-Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.U. L 135 z 30.5.1991 z późn. zm.),
-Dyrektywa Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 327 z 22.12.2000 z późn.
zm.)
· ochrony wód:
-Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 330 z 5.12.1998 z późn. zm.) ,
-Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz.U. L 375 z 31.12.1991 z późn. zm.),
· gospodarowania osadami ściekowym
-Dyrektywa Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska, w szczególności gleby w przypadku wykorzystywania osadów ściekowych w rolnictwie (Dz.U. L 181 z 4.7.1986 z późn. Zm.),
-Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz.U. L 182 z 16.7.1999 z póź. zm.),
· dostępie informacji o stanie środowiska
-Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 r. normalizująca i racjonalizująca sprawozdania w sprawie wykonywania niektórych dyrektyw odnoszących się do środowiska (Dz.U. L 377 z 31.12.1991 z późn. zm.) [42].
1.2.3. Ustawodawstwo krajowe
W państwach Unii Europejskiej podstawą przepisów prawnych jest polityka zrównoważonego rozwoju, ujęta w Europejskiej Polityce Ekologicznej [43].
W ustawodawstwie polskim praktyka ta jest wprowadzona w myśl zasad obowiązującej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz.
483z póź. zm.). Przepisy prawne mają przyczyniać się do osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego wód, tj. zachowania zrównoważonego ekosystemu. Najważniejszymi aktami prawnymi regulującymi gospodarkę wodno-ściekową są:
· Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 Nr 62, poz. 627 z późn. zm.);
· Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001 Nr 115 poz. 1229 z późn.
zm.).
Następujące ustawy i rozporządzenia obejmują całość zagadnień (nie regulowanych w ww.
ustawodawstwie) związanych z gospodarką ściekową, racjonalnym kształtowaniem i ochroną zasobów wodnych oraz dostępie do informacji o stanie środowiska:
· Ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2001 Nr 72, poz. 747 z późn. zm.),
· Ustawa z dn. 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008 Nr 199 poz. 1227 z późn. zm.)
· Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U.
z 2014 poz. 1800),
· Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz.U. 2010 Nr 137, poz. 922)
· Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz.U. 2004 Nr 180 poz. 1867 z późn. zm.);
· Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 maja 2003 r. w sprawie warunków gromadzenia, przechowywania i usuwania odpadów i ścieków ze statków żeglugi śródlądowej (Dz.U. 2003 Nr 104 poz. 973)
· Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz.U. 2011 Nr 258 poz. 1549)
Wszystkie rozwiązania prawne, organizacyjne oraz ekonomiczne, które zawarto w ustawach i rozporządzeniach, adresowane są do właścicieli wód, ich użytkowników oraz do organów administracji publicznej.
1.3. Zagrożenia wynikające z odprowadzania ścieków oczyszczonych do wód