Czynniki warunkujące lokalizację składowiska

Odzysk i unieszkodliwianie odpadów może odbywać się jedynie w miejscu ściśle do tego celu wyznaczonym, w trybie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym. Ponadto zadanie to może być wykonywane tylko w instalacjach i urządzeniach, które spełniają określone wymagania sanitarno-epidemiologiczno-techniczne. Ponieważ plany zagospodarowania przestrzennego (krajowe, wojewódzkie, gminne) uwzględniać muszą zasady zrównoważonego rozwoju i ochronę środowiska naturalnego, dlatego przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu, w jak największym stopniu, musi zapewniać zachowanie jego walorów krajobrazowych, warunków utrzymania równowagi przyrodniczej oraz prawidłowych warunków życia ludzi.

96 Wybór miejsca pod składowisko należy więc do najtrudniejszych zadań w całym procesie projektowania składowiska. Wynika to z faktu, że jest to zadanie nie tylko ekologiczne ale również społeczne, polityczne, techniczne i ekonomiczne. Dla skuteczności działań lokalizacyjnych nowych składowisk, jednostki decyzyjne (samorządowe) muszą posiadać pełną i dostateczną informację na temat

 typu dotychczasowego składowiska,

 całkowitej i pozostałej pojemności tego składowiska,

 oraz miejsca jego lokalizacji.

Dodatkowe istotne informacje dotyczą:

 wielkości strumienia odpadów oraz jego zmian w przyszłości,

 istniejących programów minimalizacji strumienia odpadów u źródła,

 istniejących programów i metod recyklingu,

 oraz możliwych do wprowadzenia innych form utylizacji, na przykład poprzez kompostowanie lub spalenie odpadów.

Bardzo ważnym czynnikiem, warunkującym lokalizację nowego składowiska odpadów jest wiedza na temat „starych” składowisk, nie eksploatowanych lub eksploatowanych w sposób niewłaściwy. Analiza informacji o tych składowiskach może zaowocować możliwością zastosowania nowoczesnej techniki rekultywacji tych obiektów i poprawy warunków lokalizacyjno–technicznych. Takie przedsiewzięcie może z kolei wpłynąć na zwiększenie pojemności „starego” składowiska, może wpłynąć na zminimalizowanie niekorzystnego wpływu na środowisko, a przede wszystkim może spowodować zmniejszenie środków przeznaczanych na poszukiwanie miejsc i budowę nowych składowisk.

Na wybór konkretnego miejsca lokalizacji składowiska ogromny wpływ ma budowa geologiczna terenu oraz rozpoznanie i analiza:

 jakości gleby i skał otaczających, bowiem składowisko jest budowlą, która izoluje użytki rolne z ich funkcji produkcyjnych, tam gdzie się znajduje składowisko przez wiele lat lub nawet już nigdy więcej, nie będzie można uprawiać gleby,

 podłoża gruntowego od strony jego mineralogicznej budowy, bowiem nie każdy rodzaj gleb nadaje się pod lokalizację składowiska (np. nie może być lokalizowane na glebach przepuszczalnych, zawierających w swym składzie piasek, a także wapienie, które ulegają erozji wodnej),

 występowania uskoków formacji geologicznych,

 sąsiedztwa podziemnych zbiorników wodnych, terenów podmokłych i okresowo zalewanych wodą (w minionym 100-letnim okresie),

97

 kierunków i prędkości spływu wód powierzchniowych i podziemnych, poziomu zwierciadła wód gruntowych, ciśnień naporowych wód zalegających w warstwach gleby, a także stopnia mineralizacji tych wód,

 róży wiatrów na wytypowanym obszarze, bowiem optymalnym miejscem jest strona zawietrzna w stosunku do osiedli mieszkaniowych.

Niejednokrotnie, gdy samo miejsce lokalizacji składowiska odpadów komunalnych spełnia wszystkie warunki lokalizacji, okazuje się, że otoczenie zakładu jest bardzo niekorzystne. Analiza miejsca lokalizacji powinna więc uwzględniać także najbliższe jego otoczenie. Ponieważ różnorodność warunków środowiskowych jest bardzo duża, dla oszacowania ich przydatności bierze się pod uwagę następujące elementy środowiska:

 dla składowisk odpadów obojętnych składowiska nie mogą być lokalizowane:

 w strefach zasilania głównych i użytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP i UZWP),

 na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody,

 na obszarach lasów ochronnych,

 w dolinach rzek, w pobliżu biorników wód śródlądowych, na terenach źródliskowych, bagiennych i podmokłych, w bszarach mis jeziornych i ich strefach krawedziowych, na obszarach bezposredniego bądź potencjalnego zagrożenia powodzią w rozumieniu przepisów prawa wodnego,

 w strefach osuwisk i zapadlisk terenu, w tym powstałych w wyniku zjawisk krasowych, oraz zagrożonych lawinami,

 na terenach o nachyleniu powyżej 10⁰;

 dla składowisk odpadów niebezpiecznych oraz innych niż niebezpieczne i obojętne, oprócz wymienionych wyżej miejsc, nie uwzględnia się lokalizacji:

 na terenach zaangażowanych glacitektonicznie lub tektonicznie, poprzecinanych uskokami, spekanych i uszczelinowaconych,

 na terenach wychodni skał zwięzłych porowatych, skrasowiałych i skawernowanych,

 na glebach bonitacyjnych o klasie I i II,

 na terenach, na których mogą wystąpić deformacje ich powierzchni wskutek szkód górniczych,

 na obszarach ochrony uzdrowiskowej,

 na obaszarach górniczych utworzonych dla kopalin leczniczych.

Oprócz wymienionych miejsc zawsze analizuje się obszary, które mogą być wyłączone z eksploatacji pod składowiska odpadów na podstawie odrębnych przepisów

98 prawnych. Ponadto w różnych wydaniach literaturowych zwraca się uwagę na unikanie miejsc w pobliżu:

 lotnisk, w odległości mniejszej od 3 km, z uwagi na zagrożenie ruchu powietrznego przez żerujące ptactwo,

 jednostek osiedleńczych, obiektów zabytkowych, miejsc archeologicznych,

 pasa nadbrzeżnego, portów morskich i przystani,

 wyrobisk wypełnionych wodą (lub zalewanych) i w każdym naturalnym zbiorniku znajdującym się pod wodą, pradolin, czyli miejsc, w których niegdyś płynęła woda,

 stref ujęć wody pitnej.

Według dyrektyw Unii Europejskiej minimalna odległość składowiska odpadów od granicy z sąsiadującymi posiadłościami lub trenami uprawnymi oraz wodami terenowymi (rzekami, jeziorami), powinna wynosić:

 co najmniej 0,5 km dla składowisk odpadów komunalnych,

 co najmniej 2 km dla składowisk odpadów przemysłowych i niebezpiecznych.

Polskie ustawodawstwo, będące w fazie przygotowywania projektu stosownego rozporządzenia, podaje, że minimalna odległość składowiska odpadów niebezpiecznych oraz składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojetne od budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej powinna wynosić 200 m. Jednak sugeruje się, że odległość ta powinna wynosić 500 m, a nawet 1000 m.

Składowisko odpadów komunalnych należy do obiektów budowlanych. Dlatego postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych, budowa i oddanie do użytku składowiska odpadów a także jego utrzymanie podlega przepisom prawa budowlanego (Dz.U.

z 1994 r., Nr 89, poz.414 z późn. zm.). Dodatkowo obiekt budowlany, jakim jest składowisko odpadów, jeżeli nie spełnia wymagań zawartych w Prawie ochrony środowiska, nie może zostać oddany do użytkowania (Dz.U. z 2001 r., Nr 62, poz. 627). Sprzężenie ze sobą wymogów administracyjno-prawnych zapobiega karom, jakie wynikają z nieprzestrzegania prawa ustawowego.