jako źródło podaży pracy w Polsce
5. Czynniki wypychające i przyciągające migrantów z Ukrainy do Polski
Analizując kwestie emigracji obywateli Ukrainy warto zauważyć, że według danych w 2015 r. za granicą pracowało od 3 do 5 mln Ukraińców (Kresy), przy czym wielkość tej emigracji w krajach innych niż Polska jest względnie stała. Polska jest natomiast jedynym krajem Unii Europejskiej, w którym od początku 2015 r. widać duży wzrost migracji z Ukrainy. Powstaje zatem pytanie, z czego to wynika, jakie są czynniki wypychające osoby z Ukrainy i przyciągające je do Polski.
Jednym z czynników powodujących migracje są różnice w wynagrodzeniach i od tej kwestii warto zacząć podsumowanie czynników wypychających i przy-ciągających. Na Ukrainie w 2016 r. średnie wynagrodzenie brutto wynosiło ok. 5 tys. hrywien, osiągając w listopadzie 5,5 tys. hrywien18, przy kursie 0,15 zł za hrywnę19. Średnie wynagrodzenie brutto wynosiło zatem na koniec 2016 r. ok. 800 zł. W latach 2013-2014 średnie wynagrodzenie brutto wynosiło ok. 3,2 tys. hrywien, ale po 0,40 zł za hrywnę, czyli ok. 1300 zł brutto. W Polsce w latach
16 W 2012 r. 40% imigrantów z Ukrainy miało wyższe wykształcenie [OECD 2014: 5]. 17 Około 50% cudzoziemców studiujących w Polsce.
18 www.tradingeconomics.com/ukraine/wages [dostęp: 10.01.2017]. 19 www.bankier.pl/waluty/kursy-walut/nbp/UAH [dostęp: 10.01.2017].
Tabela 10. Czynniki wypychające, przyciągające i niemotywujące do powrotu Motywy migracji Czynnik Czynniki wypychające z Ukrainy Czynniki przyciągające do Polski Czynniki niemotywujące do powrotu Ekonomiczne i demograficzne płaca brutto (przy 40h pracy w tygodniu) ok. 800 zł ok. 2500 zł niskie płace
stopa bezrobocia rejestrowanego
9,2% 8,3% likwidacja dużych przedsiębiorstw inflacja (r/r) 12,6% 1,8% wysoka inflacja – – bliska odległość – – – pokrewność językowa – – – brak ograniczeń
przy podejmowaniu pracy
–
Polityczne
konflikty zbrojne
konflikt rosyjsko-ukraiński
brak konfliktów zbrojnych
brak perspektyw poprawy sytuacji
korupcja (176 krajów)
*
131. miejsce
29. miejsce
bardzo wysoka korupcja
Społeczne i
kulturowe
–
–
część obywateli Ukrainy ma pochodzenie polskie
wyjeżdżają osoby stanu
wolnego i niemające dzieci – – podejmowanie studiów wyższych – *
Indeks Percepcji Korupcji 2016,
Transparency International, www
.transparency
.or
g/news/feature/corruption_perceptions_index_2016 [dostęp: 12.02.2017].
Imigracja z Ukrainy jako źródło podaży pracy w Polsce 33 2013-2014 średnie wynagrodzenie brutto wynosiło ok. 3700 zł [GUS 2016b], a w grudniu 2016 r. ponad 4600 zł (w sektorze przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób) [GUS 2016c]. Istotnym czynnikiem wypychającym jest więc zapewne różnica w wynagrodzeniach i jej wzrost po 2014 r.
Wynagrodzenie i przedstawione w tabelach 6-9 dane odnoszące się do czyn-ników wpływających na migracje należy uzupełnić o czynniki mające charakter jakościowy, wypychające z Ukrainy i przyciągające do Polski. Przede wszystkim jest to pokrewność językowa, stosunkowo bliska odległość, szczególnie z Ukra-iny zachodniej, poprawa kondycji polskiej gospodarki i związany z tym popyt na pracowników wykonujących prace niskopłatne, uproszczenia w dostępie do rynku pracy przyznanego obywatelom krajów Partnerstwa Wschodniego, szcze-gólnie w postaci tzw. oświadczeń o zatrudnieniu, dzięki którym obywatel Ukrainy chcący pracować czasowo w Polsce jest zwolniony z konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę (wystarczy, że będzie posiadał oświadczenie o zamiarze po-wierzenia pracy zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy)20.
Przedstawione czynniki wypychające i przyciągające, a także czynniki, które osłabiają chęć powrotu do Ukrainy zostały przedstawione w tabeli 10.
Podsumowanie
Analiza sytuacji wewnętrznej Ukrainy, w tym konflikt ukraińsko-rosyjski i częściowo z nim związany duży spadek potencjału wydobywczego i wytwór-czego, wskazuje, że nie nastąpią istotne zmiany tendencji imigracyjnych w naj-bliższych kilku latach. Ukrainie grozi utrzymanie niekorzystnych wskaźników przyrostu naturalnego i dalsza emigracja ludności w wieku produkcyjnym poza granice kraju, przy czym preferowanym krajem jest obecnie Polska.
Ważne jest to, że coraz więcej Ukraińców rozważa emigrację. Według sonda-żu GfK Ukraina 8% Ukraińców, czyli ok. 3 mln osób, planuje w najbliższej przy-szłości wyjechać do pracy za granicę. Ankietowani jako kraj docelowy najczęściej wskazywali Polskę (30%). W podobnym badaniu przeprowadzonym w 2006 r. było to jedynie 7%21. W perspektywie wieloletniej warto jednak uwzględnić to, że wśród osób wieku 10-19 lat na Ukrainie jest duży niż demograficzny i w związku z tym przy utrzymującym się odsetku osób chcących emigrować może nastąpić spadek liczby osób emigrujących.
Choć widać już pewne przejawy stabilizacji sytuacji gospodarczej i społecz-nej, to obecne trendy pokazują, że wychodzenie z kryzysu gospodarczego będzie na Ukrainie długotrwałe, chociażby z powodu dużego spadku produkcji,
sztucz-20 Oświadczenia o zatrudnieniu dotyczą prac krótkoterminowych, trwających do 6 miesięcy. 21 https://wirtualnapolonia.com/2015/08/03/ukraincy-nie-udaja-3-mln-ukraincow-chce-emigrowac-za-praca-najchetniej-do-polski/ [dostęp: 8.03.2015].
34 Wojciech Jarecki
nie utrzymywanego zaniżonego, poziomu bezrobocia czy przedłużającego się konfliktu z Rosją.
Warto też zauważyć, że wśród nowych imigrantów mniej jest osób posiada-jących dzieci i małżonków, co może prowadzić do sytuacji, że część z tych osób nie będzie miała motywacji, by powrócić na Ukrainę, i będzie chciała pozostać w Polsce na stałe.
Imigrację zarobkową w Polsce w 2016 r. można szacować na minimum 1 mln osób, z czego zdecydowana większość jest z Ukrainy. Dokładną liczbę trudno ustalić ze względu na podejmowanie pracy na podstawie oświadczeń, zapewne też część osób pracuje nielegalnie i w innych formach. Imigranci dla części Po-laków są konkurencją, ale bez wątpienia uzupełniają podaż pracy, wpływając na obniżenie kosztów funkcjonowania przedsiębiorstw. W efekcie powinno to pozy-tywnie wpłynąć na wzrost gospodarczy.
Przedstawiona analiza pokazuje, że Polska – również dzięki ułatwieniom administracyjnym dla imigrantów z Ukrainy, łatwości komunikacji językowej i przestrzennej oraz znacznie wyższym wynagrodzeniom niż na Ukrainie – umac-nia swoją pozycję kraju docelowej emigracji zarobkowej dla mieszkańców Ukra-iny. Bardzo prawdopodobne, że jeszcze przez kilka lat poziom tej imigracji będzie się utrzymywał, a nawet wzrastał w najbliższych 2-3 latach, osiągając być może liczbę 1,5 czy nawet 2 mln osób, a następnie będzie się powoli obniżał z powo-dów demograficznych, ale także z racji dalszej migracji do krajów zamożniej-szych, oferujących wyższe płace, choć ta dalsza emigracja nie będzie duża ze względu na emigrację z krajów azjatyckich do Europy Zachodniej.
Na powyższą analizę, a szczególnie na wnioski wpływ mogłyby mieć zapew-ne czynniki społeczno-kulturowe, takie jak postawy Polaków wobec cudzoziem-ców. Problem ten został jednak pominięty ze względu na brak danych, ale w przy-szłości warto byłoby go poddać anaizie.
Literatura
Arango J., 2000, Explaining Migration: A Critical view, International Social Science Journal, 165, 283-296.
Chmielewska I, Dobroczek G., Puzynkiewicz J., 2016, Obywatele Ukrainy pracujący w Polsce –
raport z badania, Warszawa: NBP.
Diemograficznij szczoricznik, 2016, Nacieliennaja Ukraini za 2015, Kijw.
Freeman R.B., 2007, Migracje w procesie globalizacji, Gospodarka Narodowa, 1-2, 99-129. GUS, 2016a, Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004 –
2015, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GUS, 2016b, Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w latach 1950-2015, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia- koszty-pracy/przecietne-miesieczne-wynagrodzenie-w-gospodarce-narodowej-w-latach-1950- 2015,2,1.html [dostęp: 10.01.2017].
Imigracja z Ukrainy jako źródło podaży pracy w Polsce 35
GUS, 2016c, Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2016
roku, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-
koszty-pracy/przecietne-zatrudnienie-i-wynagrodzenie-w-sektorze-przedsiebiorstw-w-grudniu-2016-roku,3,61.html [dostęp: 10.01.2017].
GUS, 2016d, Rocznik demograficzny 2016, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GUS, 2017, Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia według województw,
pod-regionów i powiatów. Stan w końcu grudnia 2016 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
http://nettg.pl/news/128065/ukraina-gornictwo-weglowe-w-ruinie [dostęp: 12.02.2017].
https://wirtualnapolonia.com/2015/08/03/ukraincy-nie-udaja-3-mln-ukraincow-chce-emigrowac-za-praca-najchetniej-do-polski/ [dostęp: 8.03.2015].
Janicki W., 2007, Przegląd teorii migracji ludności, Lublin: Wyd. UMCS.
Kawczyńska- Butrym Z., 2009, Migracje wybrane zagadnienia, Lublin: Wyd. UMCS.
Kupiszewski M., 2002, Modelowanie dynamiki przemian ludności w warunkach wzrostu znaczenia
migracji międzynarodowych, Warszawa: Prace Geograficzne IGiPZ PAN nr 181.
Kupiszewski M., Rees P., 1998, Arbeitslosigkeit, Binnenwanderung, und regionale Bevölkerungs- entwicklung, Ergebnisse der gesamteuropäischen Forschung. Informationen zur Raumentwick-
lung, 11/12, 723-742.
Kurkowiak B., 2010, Swoboda przepływu pracowników w rozszerzonej Unii Europejskiej, Studia
i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania US, 18, 67-86.
Lee E.S., 1966, A Theory of Migration, Demography, 3(1), 47-57.
Lesińska M., 2010, Polityka państwa wobec migracji powrotnych własnych obywateli. Teoria
i praktyka, Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami.
Mansoor A., Quillin B., 2007, Migration and Remittances. Ester Europe and the Former Soviet
Uninon, Washington: The International Bank of Reconstruction and Development/World Bank.
MRPiPSa, www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/cudzoziemcy-pracujacy-w-polsce-statystyki/ [do-stęp: 16.01.2017].
MRPiPSb, http://psz.praca.gov.pl/rynek-pracy/statystyki-i-analizy/zatrudnianie-cudzoziemcow-w--polsce [dostęp: 17.01.2017].
MRPiPSc, Informacja nt. zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Grudzień 2016, www.mpips.gov. pl/gfx/mpips/userfiles/_public/1_NOWA%20STRONA/Analizy%20i%20raporty/cudzoziem-cy%20pracujacy%20w%20polsce/zatrudnianie%20cudzoziemcow%202016.pdf [dostęp: 10.01. 2017].
MRPiPSd, Zarejestrowani bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej
według zawodów i specjalności w I półroczu 2016, Warszawa 2016.
Musiał-Paczkowska A., 2003, Segmentacja rynku pracy, Szczecin: Polskie Towarzystwo Ekono- miczne.
OECD, 2014, A New Profile of Migrants in the Aftermath of the Recent Economic crisis, www.oecd. org/els/mig/WP160.pdf [dostęp: 10.01.2017].
Puzio-Wacławik B., 2010, Społeczno-ekonomiczne skutki migracji Polaków po akcesji Polski do Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, 8, 179-193. Sokołowski W., 2015, Demograficzny potencjał Ukrainy i jego przyszłość,
www.forum-ekonomicz-ne.pl/article/demograficzny-potencjal-ukrainy-i-jego-przyszlosc/#.WIW3Kk0iyUl [dostęp: 14.04.2015].
Szaban J., 2009, Analiza danych zastanych, Katowice: Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Szymczak M. (red.), 1992, Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa: WN PWN.
www.bankier.pl/waluty/kursy-walut/nbp/UAH [dostęp: 12.02.2017]. www.tradingeconomics.com/ukraine/wages [dostęp: 10.01.2017].
www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016 [dostęp: 12.02.2017]. www.ukrstat.gov.ua,Population [dostęp: 10.01.2017].
36 Wojciech Jarecki