Dane o zagospodarowaniu przestrzennym
Dane dotyczące sposobu zagospodarowania terenu stanowią materiał słu-żący przede wszystkim do uszczegółowienia map zasilania infiltracyjnego, zarówno w trakcie ich przygotowywania, jak i w procesie kalibracji modelu. Po wytarowaniu modelu matematycznego możliwa jest ocena, czy zapro-ponowane w planach obszary potencjalnej lokalizacji ujęć są rzeczywiście optymalne z przyrodniczego punktu widzenia (warunki zasilania, ograni-czenia środowiskowe) oraz czy uwzględniają ograniograni-czenia wynikające z za-gospodarowania terenu.
Obszar dokumentacji zasobów dyspozycyjnych obejmuje z reguły znaczną powierzchnię, nie ma więc możliwości ani potrzeby szczegółowego analizo-wania planów miejscowych zagospodaroanalizo-wania przestrzennego, ani studio-wania uwarunkowań na poziomie gmin. Wystarczająco dokładne są dane zgromadzone w aktualnych wojewódzkich planach zagospodarowania prze-strzennego, które znajdują się najczęściej na stronach internetowych urzę-dów marszałkowskich.
Z punktu widzenia oceny zasobów wód podziemnych istotne są następu-jące aspekty zagospodarowania przestrzennego:
występowanie obszarów zwartej zabudowy, gdzie ścieki deszczowe •
meliora-157 Metodyka ustalania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych
cyjnych i do cieków, a w konsekwencji zmniejszona jest infiltra-cja efektywna, natomiast zwiększeniu ulegają przepływy w rowach i ciekach;
istniejąca i planowana infrastruktura drogowa o charakterze ponad •
regionalnym (autostrady, parkingi itp.) jako istniejące lub plano-wane miejsca zrzutu wód opadowych z jezdni, ale również parkin-gi, jako miejsca koncentracji potencjalnych ognisk zanieczyszczeń (stacje paliw, parkingi, restauracje, motele itp.);
duże zwarte tereny wykorzystywane na cele rekreacyjne (najczę-•
ściej studnie o niewielkiej wydajności i sezonowym poborze, gdzie większość pobranej wody jest wykorzystywana do podlewania i na-wadniania małych obszarowo upraw, a „zagospodarowanie” ście-ków odbywa się na miejscu);
planowane zmiany granic obszarów chronionych; •
obszary kompleksów leśnych; •
obszary wskazane w planach zagospodarowania jako potencjalne •
tereny lokalizacji dużych ujęć. Dane o obiektach chronionych
Dane o obiektach chronionych są niezbędne do właściwego przepro-wadzenia procedury oceny zasobów dyspozycyjnych. Wymogi ochronne obiektów, zwłaszcza tych z nich, które uzależnione są od stanów wód pod-ziemnych, są brane pod uwagę jako jedno z kryteriów dostępności zasobów (patrz rozdz. 6.5.5).
Ochrona przyrody w Polsce regulowana jest przepisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880). W rozumieniu ustawy ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i skład-ników przyrody.
Wyżej wymieniona ustawa wprowadza następujące formy ochrony przyrody:
Parki narodowe
• − obejmują one obszar wyróżniający się
szcze-gólnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, na którym cała przyroda oraz walory krajobrazowe pod-legają ochronie. Park narodowy tworzy się w celu zachowania róż-norodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody
158 Metodyka określania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych
nieożywionej oraz walorów krajobrazowych, przywrócenia właści-wego stanu zasobów i składników przyrody, a także odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.
Rezerwaty przyrody
• − obejmują obszary zachowane w stanie
naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżnia-jące się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Parki krajobrazowe
• − obejmują obszar chroniony ze względu na
wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajo-brazowe. Parki te tworzy się w celu zachowania oraz popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Obszary chronionego krajobrazu
• − obejmują tereny chronione ze
względu na wyróżniający się krajobraz, o zróżnicowanych ekosys-temach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania po-trzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszary Natura 2000
• − Program Natura 2000 jest to
ponadna-rodowe, unikalne w skali świata przedsięwzięcie na rzecz ochrony różnorodności biologicznej Europy. Celem programu jest objęcie ochroną około 200 najcenniejszych i zagrożonych wyginięciem sie-dlisk przyrodniczych i ponad 1000 rzadkich i zagrożonych gatun-ków w odpowiednio zaplanowanej Europejskiej Sieci Ekologicznej obszarów Natura 2000, znanej pod nazwą „sieci Natura 2000”, aby zapewnić im w trwały sposób właściwy stan ochrony. Unikalność tego programu polega na tym, że kraje członkowskie tworzą sieć Natura 2000 na podstawie jednakowych założeń określonych w pra-wie i wytycznych Unii Europejskiej, zarządzają nią przy zastosowa-niu podobnych instrumentów, wspólnie troszczą się o odpowiednie środki finansowe i jej promocję.
Pomniki przyrody
• − to pojedyncze twory przyrody żywej i
nie-ożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz od-znaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów: okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki,
159 Metodyka ustalania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych
jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenach niezabudowa-nych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samo-istnego, całkowitego rozpadu.
Stanowiska dokumentacyjne
• − są to niewyodrębniające się na
powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod wzglę-dem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineral-nych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzch-niowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.
Użytki ekologiczne
• − są to zasługujące na ochronę pozostałości
ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzad-kich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego prze-bywania.
Zespoły przyrodniczo‑krajobrazowe
• − są to fragmenty krajobrazu
naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.
Informacja o wyżej wymienionych formach ochrony przyrody jest do-stępna w Internecie w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody (http://crfop.gdos.gov.pl). Wyszukiwanie form ochrony dokonywane jest w układzie administracyjnym, możliwy jest również wybór tylko tych form, w których chronione są walory przyrodnicze związane z wodami. W serwisie tym można również dla każdego obiektu zapoznać się z da-nymi podstawowymi i szczegółowymi, ze statusem, jak również z obo-wiązującymi w poszczególnych formach zakazami. Wskazany Rejestr jest bazą opisową i nie zawiera szczegółowych map lokalizacyjnych obiektów chronionych.
Dla części obiektów chronionych (Natura 2000, parki narodowe, rezer-waty przyrody) Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (GDOŚ) i jej od-działy terenowe prowadzą bazę danych w systemie GIS.
160 Metodyka określania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych