DDT I NOWOTWORY U LUDZI

Pierwszy oficjalny sygnał, że DDT należy uważać za związek rakotwórczy dla ludzi, pojawił się w roku 1969 w raporcie jednej z rządowych organizacji w USA [617]. W późniejszych latach opublikowano szereg prac mających na cclu ustalenie, czy DDT rzeczywiście zagraża ludzkości chorobami nowotworowymi. Treściątych publikacji sąmiędzy innymi obserwacje epidemiologiczne, polegające na badaniu czę­ stości występowania nowotworów u osób narażonych na szczególnie bliskie kon­ takty z DDT. Badania epidemiologiczne sąjedynym źródłem informacji o ewentual­ nym związku DDT z nowotworami u ludzi, bo na ludziach nic można przeprowadzać doświadczeń takich jak na zwierzętach, którym aplikowano maksymalne tolerowane dawki DDT a potem uśmiercano i szukano zmian nowotworowych we wszystkich organach i tkankach.

Epidemiologia jak dotąd nie dostarczyła dowodów rakotwórczości DDT i jego metabolitów u ludzi, na przykład:

1. Nie znaleziono związku między stężeniem DDE w ludzkiej tkance tłusz­ czowej i występowaniem raka jąder i prostaty [621],

2. Autorzy dwóch najnowszych publikacji stwierdzają, że nic ma związku między DDT i chłoniakiem złośliwym (non-Hodgkin s lymphomd) [623,624], mimo wcześniejszych doniesień, że związek taki istnieje [625,626].

3. Badania dużej grupy (3579 osób) pracowników zatrudnionych w chemicznej fabryce, gdzie mieli wieloletni kontakt z DDT, nic stwierdziły zwiększonej zapadalności na choroby nowotworowe [627],

Pierwszą i dotychczas jedyną pracą stwierdzającą związek DDT z nowotworem u człowieka, jest praca Garabranta i wsp., według której kontakt z DDT zwiększa ryzyko wystąpienia raka trzustki [628], Obiektem badań była licząca 5886 osób grupa pracowników, zatrudnionych w zakładach chemicznych. Pracownicy byli obserwowani przez kilkanaście lat. Autorzy sami stwierdzają, że słabą stroną ich pracy jest mała liczba wykrytych przypadków raka oraz to, że chore osoby były

okresowo zatrudniane w różnych oddziałach produkcyjnych, a więc były narażone na działanie rozmaitych związków chemicznych, nie tylko DDT.

W największym jednak stopniu uwagę uczonych przyciągał problem zależności między DDT i rakiem sutka u kobiet. Miarą zainteresowania jest liczba publikacji, zestawionych w tabeli 18.2. Tablica zawiera wszystkie prace o DDT i nowotworach sutka u kobiet, zarejestrowane w „Chemical Abstracts”.

Tabela 18.2. DDT i rak sutka u kobiet

Kraj Rok Wynik1 Uwagi Lit.

USA 1975 - Niższe poziomy IDDT u chorych niż u zdrowych [629]

Brazylia 1976 - Niższe poziomy DDT u chorych niż u zdrowych [630]

Norwegia 1984 - Jednakowe poziomy IDDT11 chorych i zdrowych2 [631]

Finlandia 1986 - Jednakowe poziomy IDDT u chorych i zdrowych [632]

Finlandia 1991 +/- Nieznacznie podwyższony poziom IDDT u chorych [633]

USA 1992 + Podwyższony poziom ID D T11 chorych [634]

Europa 1992 - Niższe poziomy XDDT u chorych niż u zdrowych [635]

USA 1992 + Wyższe poziomy IDDT u chorych niż u zdrowych [636]

USA 1994 - Jednakowe poziomy IDDT u chorych i zdrowych [637]

USA 1994 + Podwyższony poziom DDE u chorych [638]

Kanada 1994 +/- ^{Podwyższony poziom DDE u chorych o większej}

zawartości receptorów estrogenów ^[639] Wietnam 1994 _- Wyższe poziomy IDDT 11 zdrowych niż u chorych [640]

Meksyk 1996 - Jednakowe poziomy IDDT u chorych i zdrowych [641]

USA 1997 _- Niższe poziomy DDE u chorych niż u zdrowych [642]

Dania 1998 _- ^{Zdaniem autorów ich praca nie potwierdza, ze DDT jest}

przyczyną raka sutka ^[643]

Szwecja 1998 _- Wyższe poziomy DDE u zdrowych niż u chorych [644]

RFN 1999 + Wyższe poziomy DDE u chorych niż u zdrowych [645]

Brazylia 1999 _- Niższe poziomy DDE 11 chorych niż u zdrowych [646]

USA 1999 - Niższe poziomy DDE 11 chorych niż 11 zdrowych [629]

USA _{1999 -} Praca nie znajduje związku DDT z rakiem sutka [655]

Włochy 1999 - Statystycznie nieistotne podwyższ. DDE u chorych [647]

Dania 2000 + Wyższe stężenie DDT u chorych niż u zdrowych [658]

Kanada 2000 - Statystycznie nieistotne podwyższ. DDE 11 chorych [648]

752 P.MASTALERZ

Tabela 18.2. Ciąg dalszy

Meksyk 2000 _- Wyższe poziomy DDE u zdrowych niż u chorych _[650]

Norwegia 2000 - Brak związku DDT z rakiem sutka _[661]

USA 2000 - Niższe poziomy DDE u chorych niż u zdrowych _[622]

USA 2000 +/- Niższe poziomy DDE u chorych niż u zdrowych _[651]

USA 2000 - Brak różnicy poziomów DDE u chorych i zdrowych _[652]

USA 2000 - Brak związku DDT z rakiem sutka _[659]

USA 2000 +/- ^{Autorzy stwierdzają, ze kolor skóry ma związek z rakiem} _{sutka [660]}

USA 2001 - Praca nie potwierdza związku DDT z rakiem sutka _[653]

USA 2001 - Praca nie znajduje związku DDT z rakiem sutka _[656]

USA 2001 - Brak związku DDE z rakiem sutka _[662]

Kolumbia 2001 - ^{Zdaniem autorów ich praca nie potwierdza, że DDT jest} _{przyczyną raka sutka} [653]

Kanada 2001 + Praca znajduje związek DDT z rakiem sutka _[657] 1 Znak (+) odnosi się do prac, które potwierdzają, a (-) do prac, które nie potwierdzają związku między £ D D T lub DDE i rakiem

sutka.

2 Badano poziomy £ D D T łub DDE w surowicy krwi lub w tkance tłuszczowej.

3 Wynik budzi wątpliwość, bo DDE nie jest estrogenem, a więc nie w iąże się z receptorami estrogenów.

W epidemiologicznych badaniach raka sutka usiłuje się ustalić, czy u choiych kobiet występują zwiększone w porównaniu ze zdrowymi poziomy DDT i jego meta­ bolitów, przede wszystkim DDE. Zakłada się przy tym, że zwiększony poziom wska­ zuje na przyczynowy związek między rakiem i DDT. Założenie to nie jest uzasad­ nione, bowiem korelacji nie można utożsamiać ze związkiem przyczynowym.Trzeba zatem uznać, że prace zestawione w tablicy nie dowodzą przyczynowego związku między rakiem a DDT, nawet w tych niezbyt licznych przypadkach, w których obserwowano zwiększone u chorych stężenia DDT czy DDE. Miarą zamieszania, jakie panuje w sprawie związku DDT z rakiem sutka, są odległe w czasie zaledwie

o dwa lata publikacje w których ci sami autorzy dochodzą do przeciwnych wnio­ sków [643, 658]. Szczegółową krytykę prac traktujących o powiązaniu DDT z rakiem sutka można znaleźć w przeglądowych publikacjach [653,654].

Zainteresowanie relacjąmiędzy DDT i rakiem sutka, widoczne w dużej liczbie publikacji, ma swoje źródło w tym, że uczeni ekolodzy mają gotową teorię, która mogłaby wyjaśnić przyczyny wywoływania raka sutka przez DDT. Według tej teorii DDT może być rakotwórczy, ponieważ ma aktywność estrogenną, a naturalne estro­ geny są od dawna znanymi przyczynami nowotworów u kobiet.