Diagnoza obecnej oferty systemu

Niniejsza ocena obecnej oferty systemu odnosi się do konkretnych programów realizowanych dotych-czas w Słupsku. Oceniono poszczególne programy w takiej postaci, w jakiej są obecnie realizowane, a więc uwzględniano ogół działań w danym obszarze powiązanych ze sobą i wpływających nawzajem na siebie co do efektów. Programy lub wiązki programów i działań komplementarnych, realizowanych w danym obszarze, oceniono każdorazowo w siedmiu aspektach:

1. dostępności wsparcia, a więc istnienia wsparcia w wystarczającej ilości w stosunku do potrzeb, 2. trafności, a więc zgodności celów programu z potrzebami beneficjentów,

3. użyteczności, a więc zgodności praktyki wdrażania z potrzebami beneficjentów, 4. efektywności, a więc stosunku rezultatu do ponoszonych kosztów,

5. skuteczności, a więc stopnia osiągnięcia zadeklarowanych celów, 6. trwałości rozumianej jako długofalowość i ciągłość działań, 7. zakresu współpracy między ogniwami systemu.

Każdy z tych aspektów w odniesieniu do danego programu oceniono w skali do zera do dwóch gdzie:

• 0 oznacza ocenę negatywną – niespełnianie przez program lub grupę programów danego kryterium, albo spełnianie w stopniu tak niskim, że jest to nieakceptowalne;

• 1 oznacza ocenę neutralną – spełnianie przez program lub grupę programów danego kryterium tylko w pewnej części, albo tylko pod pewnymi względami, albo tylko w umiarkowanym stopniu;

80 Iwanowska A., Przygotowanie skazanych do życia na wolności w trybie art. 164 k.k.w., Biuro RPO, Warszawa 2013, s. 26

81 w 2017 roku w całym województwie pomorskim odnotowano tylko dwa takie przypadki.

82 Obszernie tę kwestię omawia Paulina Bunio-Mroczek w: Bunio-Mroczek P., Wczesne rodzicielstwo – zagrożenie czy szansa? Nastoletni rodzice z łódzkich enklaw biedy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

• 2 oznacza ocenę pozytywną – spełnianie danego kryterium w całości lub niemal w całości).

Oceny były następnie sumowane. Każdy program mógł uzyskać maksymalnie 14 punktów (gdyby był realizowany idealnie pod każdym względem). Oceny powyżej 10 uważamy za zadowalające, a oceny poniżej 7 punktów powinny naszym zdaniem wzbudzić zdecydowany niepokój.

Oceny uporządkowano w kolejności uwzględniającej priorytetyzację problemów społecznych, do których są adresowane poszczególne programy. Na początku więc oceniono programy lub wiązki programów adreso-wane do problemów o najwyższym rankingu. Trzeba jednak zaznaczyć, że niektóre problemy nie zostały sfor-mułowane jako „negatywny stan lub proces społeczny”, ale jako „układ warunków utrudniający poprawę tego stanu”. W takich przypadkach jako problem wskazano właśnie niedoskonałość realizacji danego programu.

3.4.3.1. System przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Przez „system” rozumiemy tutaj całość działań realizowanych w Słupsku na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie: pracę zespołu interdyscyplinarnego i jego grup roboczych (wspomaganych przez pracowników MOPR), działalność punktu TAMA utworzonego przez Pełnomocniczkę Prezydenta Mia-sta ds. przeciwdziałania alkoholizmowi, oraz zadania zlecane organizacjom pozarządowym, np. prowa-dzenie bezpiecznego schronienia dla ofiar przemocy w rodzinie. Dwa największe problemy w tym ob-szarze, jakie zdiagnozowano, to (1) deficyt (a w kluczowym obszarze wręcz brak) finansowania oraz (2) błędny model pracy zespołu: przerzucenie zbyt dużego zakresu zadań na grupy robocze i całkowity brak pracy nad konkretnymi Niebieskimi Kartami przez zespół w pełnym składzie, wskutek czego zespół traci możliwość wykonywania swojego głównego zadania ustawowego.

3.4.3.2. System finasowania przewidzianych w ustawach zadań polityki społecznej ze środków pochodzących z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych

Środki z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu finansują zadania przewidziane trzema ustawami:

ustawą o przeciwdziałaniu alkoholizmowi i wychowaniu w trzeźwości, ustawą o przeciwdziałaniu nar-komanii i ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Obecny system dysponowania tymi środ-kami jest skrajnie nieracjonalny, wobec czego obszar przeciwdziałania przemocy i przeciwdziałania narkomanii są wyraźnie niedofinansowane (a w zakresie, w jakim są finansowane, jest to finansowanie nietrafne i nieefektywne). Z kolei w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi większość środków po-chłaniają zadania nieefektywne, jak SOPRA (Izba Wytrzeźwień).

System jest w pełni dostępny dla potrzebujących, ale jego cele są ustalone nietrafnie (brak me-chanizmu izolowania sprawców przemocy, a za to finansowane jest schronienie dla ofiar, w któ-rym przebywają one nawet wiele miesięcy. Nie są uzyskiwane zakazy zbliżania ani nakazy opusz-czenia lokalu). Użyteczność niektórych ogniw jest dobra (np. interwencje doraźne policji), innych – po prostu nie ma. Efektywności nie da się ocenić pozytywnie wobec zupełnego braku finanso-wania jednych ogniw (indywidualnych planów pomocy, interwencji kryzysowej) i finansofinanso-wania innych, których potrzeba jest dyskusyjna. Skuteczność systemu jest bardzo niska, a kluczowy jest tu błędny model pracy zespołu interdyscyplinarnego, który nie pracuje na konkretnych Niebie-skich Kartach. Trwałość (oceniona neutralnie) w takiej sytuacji nie jest zaletą. Brakuje kluczowej współpracy: TAMA nie działa optymalnie, w skutek czego MOPR nie kieruje tam ofiar przemocy.

Dostępność 2

System jest słabo dostępny (w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi dostępność jest na do-brym poziomie, w zakresie przeciwdziałania narkomani i przemocy – na bardzo niskim). We wszystkich trzech obszarach cele są ustalone trafnie, ale skrajnie ogólnikowo, zaś kierunki – w oderwaniu od lokalnych realiów (np. tylko ok. 38% przypadków przemocy jest powiązanych z alkoholem, czego w kierunkach nie widać). Użyteczność obecnego systemu finansowania jest krytykowana przez wszystkich uczestników systemu poza dysponentem środków. Oceniamy sys-tem jako skrajnie nieefektywny, tym razem we wszystkich trzech obszarach. Skuteczność nie

Dostępność 1

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

3.4.3.3. Placówki stacjonarnej i dziennej opieki nad seniorami

Obecny system stacjonarnej i dziennej opieki nad seniorami jest realizowany prawidłowo, a pod wie-loma względami nawet bardzo dobrze. Poza nieusuniętymi barierami architektonicznymi, nie natrafi-liśmy na jakiekolwiek elementy wzbudzające zastrzeżenia. Zasadniczym elementem niepokojącym jest bardzo szybko rosnące zapotrzebowanie na nowe miejsca organizacyjne w placówkach obu typów (stacjonarnych i dziennych). Prócz narastającego deficytu miejsc w obu domach pomocy społecznej, problemem jest także całkowity brak wyprofilowania usług w kierunku opieki nad osobami cierpiącymi na zmiany demencyjne wieku starszego i choroby otępienne.

3.4.3.4. System mieszkalnictwa komunalnego

System ten wychodzi obecnie z wieloletniego zastoju i jest w trakcie zmiany zasad. Potrzebne jest w nim uwzględnienie gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na mieszkania w związku z uszczupleniami zasobu poprzez niezbędne rozbiórki na obszarze rewitalizacji. Potrzebne jest zupełnie nowe podejście do tworzenia puli mieszkań o przeznaczeniu specjalnym:

treningowych, readaptacyjnych, wspomaganych, chronionych. Potrzebne są systemowe

rozwiązania wspierające wielopokoleniowość i samopomoc, co wymaga także specjalnych rozwiązań w zakresie zasiedlania mieszkań komunalnych tak, aby tworzyć zaplanowany miks społeczny. Obecnie jednak kluczowy jest ogólny deficyt mieszkań komunalnych w mieście.

3.4.3.5. System profilaktyczny w szkołach

System ten powinien odpowiadać na pięć problemów ze zidentyfikowanej listy: problem 9: Cyberuzależ-nienia i cyberprzemoc, problem 19: Przemoc rówieśnicza wśród młodzieży, 20: Deficyt edukacji seksual-nej, 22: Niewystarczająca profilaktyka szkolna oraz 25: Niedostatek partycypacji szkolnej. Dwa pierwsze z nich mają priorytet wysoki, a pozostałe trzy – średni. Programy profilaktyczne w poszczególnych szko-łach są zróżnicowane. W tym miejscu oceniamy miejski system wsparcia profilaktyki w szkoszko-łach jako ca-łość i dotychczasową praktykę systemową (a nie wydarzenia incydentalne) w tym zakresie.

jest prawie w ogóle ewaluowana. Trwałość w takiej sytuacji jest wyraźną wadą. Współpraca

System ma cele ustalone trafnie w zakresie opieki ogólnej, ale brak opieki wyspecjalizowanej (stąd ocena 1). Użyteczność istniejących placówek jest wzorowa w zakresie obecnie realizowa-nych w nich usług społeczrealizowa-nych, ale sam zakres tych usług jest za mały (nie obejmuje podopiecz-nych z demencją), a wkrótce może się ujawnić deficyt miejsc. Efektywność i skuteczność oce-niamy wysoko w zakresie obecnie realizowanym (ale sam zakres nie jest wystarczający). Trwałość oceniamy na 1, bo wkrótce może się okazać, że ilość miejsc jest drastycznie za mała, a nawet – że z uwagi na skalę wzrostu potrzeb, trzeba myśleć o całkiem nowych formach opieki. Współpracę z innymi ogniwami systemu oceniamy na 2 (we wszystkich wywiadach pozytywne opinie).

Dostępność 1

System jest bardzo słabo dostępny (deficyt mieszkań sygnalizowali niemal wszyscy respondenci badań). Obecnie system ma cele ustalone tylko częściowo trafnie (w zakresie tworzenia miesz-kań specjalnego przeznaczenia są one niewystarczające). Użyteczność istniejących obecnie roz-wiązań oceniamy jako złą. Efektywność rozumiana jako stosunek nakładów do efektów jest ogól-nie dobra, jednak z kolei skuteczność oceniamy raczej nisko. Trwałość oceniamy na 2,wpisując nieco na wyrost ocenę rozwiązań dopiero wprowadzanych, nie zaś dotychczasowych. Współ-pracę z innymi ogniwami systemu oceniamy na 2, bowiem w wielu wywiadach ujawniły się pozy-tywne opinie. Odnotowaliśmy także działania na rzecz zidentyfikowania skali zapotrzebowania na mieszkania specjalnego przeznaczenia, co oceniamy bardzo pozytywnie.

Dostępność 0

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

3.4.3.6. Działanie Miejskiej Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Działania komisji są trudne do oceny: jako ciało kolegialne powinna ona pracować na posiedzeniach zwoływanych przez przewodniczącego. Tymczasem pracę taką faktycznie zastąpiła w dominującym za-kresie indywidualna współpraca poszczególnych członków komisji z Pełnomocnikiem Prezydenta. Eks-pertom nie udało się, w jakim trybie jest wydawana opinia Komisji do każdego wniosku o zezwolenie na sprzedaż alkoholu (opinia taka jest wymagana ustawą). Komisja nie wykonuje zadowalająco swo-jego ustawowego zadania: kontroli przestrzegania warunków korzystania z zezwoleń.

3.4.3.7. Profilaktyka problemów w zakresie zdrowia psychicznego

Badanie terenowe w Słupsku potwierdziło tezę o narastającym problemie ze zdrowiem psychicznym. Osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą skarżą się na „słabnącą odporność psychiczną dzieci i młodzieży”. W woj. po-morskim rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych szacuje się na 24,8% (przy średniej krajowej 23,4%).

W Słupsku populacja osób doświadczających przynajmniej raz w życiu zaburzenia psychicznego może wynosić ok. 22 800 osób. Tymczasem działań profilaktycznych i zaradczych jest bardzo mało.

3.4.3.8. Oferta wsparcia dla seniorów

Wskaźnik udziału osób 60+ w ogólnej liczbie mieszkańców Słupska w 2008 roku wynosił 19,3%, a w 2017 r. już 28% (przy wskaźniku dla województwa równym 23,4). Dane te świadczą o gwałtownym starzeniu się ludności miasta. Obecny system usług dla seniorów w Słupsku oceniamy bardzo wysoko, jednak nie rozwija się on

System jest słabo dostępny (wsparcie trafia do szkół w nie do końca przejrzystym systemie ne-gocjacyjno-konkursowym). Obecnie system ma cele ustalone tylko częściowo trafnie (brak edu-kacji seksualnej jest powszechny, profilaktyka cyberzagrożeń – nieadekwatna do ich skali). Uży-teczność istniejącego systemu oceniamy jako złą. Efektywność rozumiana jako stosunek nakła-dów do efektów zła, bo nakłady nie są kierowane na oddziaływania o potwierdzonej skuteczno-ści. Wobec tego także skuteczność jest niska (system zresztą nie ewaluuje prawidłowo osiągnię-tych skutków). Trwałość oceniamy na 0; cały system wydaje się być zbudowany w oparciu o za-sadę doraźności i akcyjności. Współpracę z innymi ogniwami systemu oceniamy na 1, gdyż jakaś współpraca jest realizowana, ale z kolei potencjał współpracy, szczególnie z NGO, jest niewyko-rzystany.

Komisja jako ciało kolegialne jest skrajnie słabo dostępna (praktycznie nie ma posiedzeń). Traf-ność oceniamy negatywnie; w naszej ocenie Komisja realizuje wybiórczo zadania łatwiejsze, nie prowadząc analizy faktycznych potrzeb wspólnoty samorządowej. Użyteczność Komisji jako ciała kolegialnego jest zerowa – zastępują ją działania pojedynczych osób. Efektywność rozumiana jako stosunek nakładów do efektów jest ograniczona, ale niewielkim efektom towarzyszą umiar-kowane nakłady, stąd ocena 1. Skuteczność jest przeciętna i sytuuje się cała w jednym zakresie zadań Komisji, a w innych jest zerowa. Trwałość oceniamy na 2, co w tym przypadku nie jest za-letą. Współpracę z innymi ogniwami systemu oceniamy na 0, gdyż Komisja nie pracując kolegial-nie, nie ma jak realizować z kimkolwiek współpracy.

Dostępność 0

Dostępność programów zaradczych oceniamy jako bardzo niską. Trafności nie da się ocenić, bo nie natrafiliśmy na jasno sformułowane cele realizowanych działań. Użyteczność nieco na wyrost oce-niamy na 1 zakładając pewną skuteczność poradnictwa (choć nie ewaluowanego). Efektywność wy-cinkowych działań podejmowanych w ramach poszczególnych programów oceniamy nieco na wyrost na 1. Skuteczność jest wyłącznie wycinkowa i – także na wyrost – możemy ocenić ją na 1, choć dzia-łania są całkowicie nieproporcjonalne do skali potrzeb. Trwałość oceniamy na 1, dając kredyt zaufania próbom instytucjonalizacji wsparcia psychologicznego. Współpracę z innymi ogniwami systemu oce-niamy jednak bardzo słabo: badania społeczne nie potwierdziły poczucia, że w Słupsku działa podmiot otwarty na współpracę w zakresie profilaktyki problemów zdrowia psychicznego.

Dostępność 0

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

w tempie narastania zjawiska, ani w kierunkach wynikających ze specyfiki zjawiska. Obecnie system bardzo dobrze obsługuje średnią i starszą grupę seniorów mobilnych. Gorzej jest z innymi grupami seniorów.

Dostępność programów seniorskich oceniamy jako wysoką. Trafność celów większości z nich jest także bardzo wysoka. Dominuje także wysoka użyteczność (rozumiana jako zgodność realizacji z faktycznymi potrzebami beneficjentów). Efektywność realizowanej w słupsku polityki senioralnej (stosunek kosz-tów do efekkosz-tów) jest także wysoki. Skuteczność jest jednak wycinkowa, ponieważ nie udaje się zakty-wizować seniorów młodszych, ani odpowiednio poszerzyć skali usług dla starszych seniorów niemobil-nych. Trwałość oceniamy na 1, biorąc pod uwagę, że stan społeczno-demograficzny wkrótce może zdezaktualizować część obecnych działań. Współpracę z innymi ogniwami systemu oceniamy jako przeciętną: brakuje wyraźnie programów i inicjatyw transpokoleniowych, nie zamykających się ściśle w getcie seniorskim, ale animujących relacje międzypokoleniowe.

Dostępność 2 Trafność 2 Użyteczność 2 Efektywność 2 Skuteczność 1 Trwałość 1 Współpraca 1

OCENA CAŁOŚCIOWA: 11

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.