Sytuacja ekonomiczna

Analizując sytuację ekonomiczną ludności Słupska, a na jej tle szczególną sytuację mieszkańców ob-szaru rewitalizacji, zestawiono dane o ubóstwie dochodowym z danymi o aktywności gospodarczej.

Takie dwuaspektowe ujęcie pozwala wyciągnąć wnioski idące znacznie dalej, niż gdyby obserwowano każdy z tych aspektów odrębnie.

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

3.2.3.1. Rozkład przestrzenny zjawiska ubóstwa i jego koncentracja na obszarze rewitalizacji

Ubóstwo ekonomiczne (dokładniej – ubóstwo dochodowe) jest od lat uważane za kluczowy element szer-szego splotu problemów społecznych dotykających osoby i rodziny. W diagnozie GPR przedstawiono staty-stykę zasiłków pomocy społecznej w Słupsku, uporządkowaną według głównej przesłanki ich udzielenia. We-dług danych MOPR, najczęstszą przesłanką do udzielenia zasiłku było ubóstwo: zasiłek taki otrzymało 4880 osób z 2765 rodzin. Dla porównania, trzy pozostałe najczęstsze przesłanki udzielenia pomocy to: długotrwała lub ciężka choroba (2332 rodzin, 3795 osób), niepełnosprawność (2077 rodzin, 3323 osób) i bezrobocie (1455 rodzin, 3296 osób).

Konkluzja 6. Nie należy interpretować powyższych danych w ten sposób, że osób dotkniętych ubóstwem jest w Słupsku tylko niespełna 5 tysięcy. Choroba, niepełnosprawność czy bezrobocie, wymienione w ko-lejnych punktach niemal w 100% przypadków splatają się z ubóstwem, a ponadto każdy beneficjent zasiłku musi spełnić kryterium dochodowe, które de facto sytuuje go (i wszystkich członków jego go-spodarstwa domowego) w sferze ubóstwa dochodowego.

Konkluzja 7. Widać bardzo wyraźny splot ubóstwa z samotnością. Średnia liczebność gospodarstwa domowego otrzymującego zasiłek z powodu ubóstwa to zaledwie 1,76 osoby (dla porównania w przypadku za-siłku z powodu bezrobocia – 2,27 osoby).

Koncentracja ubóstwa w obszarze rewitalizacji jest bardzo wyraźna; obrazuje to kartogram poniżej.

Rycina 12. Liczba korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności

Źródło: GPR, ryc. 21, s. 47

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

Zwraca uwagę fakt, że stosunkowo dobra sytuacja jest w jednostce 1 (Stary Rynek, obszar miasta loka-cyjnego), w jednostce 4 (ul. Młyńska, Drewniana) i 5 (ul. Moniuszki, Chopina). Najgorsza zaś jest sytu-acja w jednostkach: 2, 3, 6, 7, 8 i 10. Wszystkie jednostki o najwyższym natężeniu ubóstwa sytuują się w obszarze rewitalizacji, zaś jednostki o natężeniu wysokim przynajmniej częściowo zahaczają o obszar i sytuują się w jego bezpośrednim otoczeniu. To bardzo wymowne.

Średnia wysokość pomocy przyznawanej w obszarze rewitalizacji wynosiła 261,00 zł i była ponad dwu-krotnie wyższa od średniej dla całego miasta (122,58 zł), co pozwala wnioskować, że realna sytuacja ubóstwa statystycznego beneficjenta zasiłku jest w obszarze rewitalizacji ponad dwukrotnie trudniej-sza niż poza nim. W diagnozie GPR (str. 47) czytamy ponadto:

Jak wynika z danych statystycznych udostępnionych przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Słupsku za rok 2015, liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na obszarze rewitalizacji była ponad dwukrotnie wyższa niż dla całego miasta, oraz półtorakrotnie wyższa w odniesieniu do wartości referencyjnych dla Polski i województwa pomorskiego.

Konkluzja 8. W obszarze rewitalizacji ubóstwo wydaje się być zarówno powszechniejsze, jak i głębsze niż w innych częściach miasta Słupska. Pod oboma tymi względami – powszechności i głębokości – można trakto-wać obszar rewitalizacji jako obszar największej w mieście koncentracji problemu ubóstwa.

3.2.3.2. Aktywność gospodarcza

Ważnym czynnikiem stanu kryzysowego na danym obszarze jest obniżona aktywność gospodarcza.

Rycina 13: Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób.

Źródło: GPR, ryc. 32, s. 81

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

W GPR (str. 80) stwierdza się:

Obszar rewitalizacji, z uwagi na śródmiejski charakter zabudowy, dominującą funkcję mieszka-niową oraz obowiązujące przeznaczenie ustalone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, nie jest terenem aktywności dużych firm produkcyjnych, a raczej obszarem, na którym przeważają mikro- i małe podmioty gospodarcze oraz firmy rodzinne, działające w branży usługowo-handlowej. Obszar rewitalizacji charakteryzuje się wciąż stosunkowo wy-sokim wskaźnikiem aktywności gospodarczej, jednak z roku na rok traci dominującą funkcję, zwłaszcza w dziedzinie obejmującej handel i usługi.

Opisując jednak sytuację dokładniej, należy odnotować, że dekoniunktura występuje w centralnej i wschodniej części obszaru rewitalizacji, natomiast w jednostkach 7, 8 10, 25 i 34 utrzymuje się przy-rost liczby podmiotów gospodarczych. Natomiast jednostki o najgorszej sytuacji (36 i 24) znajdują się poza obszarem rewitalizacji. Należy więc stwierdzić, że obszar rewitalizacji nie jest w całości obszarem dekoniunktury gospodarczej, a jego deficyty społeczne i infrastrukturalne równoważone są przez rentę położenia rynkową „premię” za atrakcyjność i prestiż lokalizacji. W GPR zamieszczono poniższą mapę rozmieszczenia usług na obszarze rewitalizacji.

Rycina 14: Lokalizacja usług w obszarze rewitalizacji

Źródło: GPR, ryc. 34, s. 83

Projekt pn. „Opracowanie modelu rewitalizacji społecznej, gospodarczej, przestrzennej i środowiskowej obszarów śródmiejskich na przykładzie miasta Słupska” współfinansowanego przez Unię Europejską z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

W komentarzu do tego kartogramu czytamy między innymi:

Charakterystyczny jest także fakt, że najmniej zarejestrowanych działalności znajduje się na obsza-rach odznaczających się jednocześnie najwyższymi wartościami wskaźników kryzysowych w aspek-tach społecznych, tj. w rejonie ulic: Małachowskiego i Morcinka, Długiej i Ogrodowej, prof. Lotha i Lelewela. Rozbudzenie postaw przedsiębiorczych w tych rejonach będzie niezwykle trudne i musi zostać skoordynowane z system wsparcia także w zakresie usług społecznych (s. 84).

Wymaga to pogłębionego komentarza. Lokalizacje działalności usługowej i handlowej w niewielkim stopniu zależą od postawy przedsiębiorczej ludności w bezpośrednim sąsiedztwie, a w znacznie więk-szym stopniu od renty położenia, na którą składa się także oczekiwany popyt w danym miejscu. W lo-kalizacjach śródmiejskich nigdy nie ogranicza się on wyłącznie do popytu stwarzanego przez ludność zamieszkującą najbliższą okolicę; klientami usług śródmiejskich są szeroko rozumiani mieszkańcy mia-sta i jego przyjezdni użytkownicy. O ile można zgodzić się ze stwierdzeniem, że w obszarach problemo-wych jest zakładanych mniej działalności gospodarczych, o tyle wiązanie tego z brakiem postawy przedsiębiorczej jest uproszczeniem. Najczęstszą przyczyną braku aktywności gospodarczej jest obiek-tywny brak zasobów, w tym – kapitału i zdolności kredytowej. Jednak dla porządku należy dodać, że wysoki wskaźnik samozatrudnienia świadczy o niestabilności ekonomicznej, a na obszarach o stabilnej gospodarce podstawą bytu ekonomicznego ludności jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę.

Otóż zjawisko sytuowania na obszarze rewitalizacji firm usługowych i handlowych przez mieszkań-ców innych obszarów miasta jest zjawiskiem jednoznacznie pozytywnym, gdyż stwarza właśnie za-trudnienie dla mieszkańców obszaru rewitalizacji.

Konkluzja 9. Pomimo trudnej sytuacji ekonomicznej ludności obszaru rewitalizacji, a więc również jej zmniejszonej siły nabywczej, obszar rewitalizacji nadal jest obszarem większej niż przeciętnie aktywności gospodar-czej, ponieważ korzysta z renty położenia (usytuowania śródmiejskiego), co wpływa decydująco na handel i usługi. Stwarza to obiektywną szansę na zatrudnienie części mieszkańców obszaru rewitalizacji bezpośrednio w pobliżu ich miejsca zamieszkania. To proces obiektywnie korzystniejszy rozwojowo niż zakładanie mikroprzedsiębiorstw przez mieszkańców obszaru rewitalizacji.