WOJEWÓDZTWACH NA TLE REGIONÓW UNII EUROPEJSKIEJ
2.3. DOCHODY GOSPODARSTW DOMOWYCH
Mapa 2.3. przedstawia przestrzenne zróżnicowanie poziomu przeciętnych dochodów gospodarstw domowych w latach 2002–2009 w krajach Unii Europejskiej7. Średni po-ziom dochodów gospodarstw domowych w Polsce w analizowanym okresie był równy 8,1 tys. euro. Przestrzenne zróżnicowanie rozważanej zmiennej makroekonomicznej było bardzo zbliżone do omówionego w poprzednim podrozdziale zróżnicowania średniego poziomu PKB per capita. Polska, wraz z krajami byłego bloku wschodniego, ponownie znalazła się w grupie krajów Unii Europejskiej o niskich wartościach omawianej zmien-nej makroekonomiczzmien-nej. Gorszy niż w Polsce przeciętny poziom dochodów odnotowa-ło jedynie pięć państw czodnotowa-łonkowskich Unii Europejskiej: Litwa (8,1 tys. euro), Estonia (7,9 tys. euro), Łotwa (7,0 tys. euro), Rumunia (4,6 tys. euro) oraz Bułgaria (4,3 tys. euro).
Trzynaście krajów Unii Europejskiej osiągnęło dwukrotnie wyższy niż Polska średni po-ziom dochodów gospodarstw domowych. Były to następujące gospodarki: Luksemburg (24,1 tys. euro), Austria (21,8 tys. euro), Niemcy (21,5 tys. euro), Belgia (21,3 tys. euro), Holandia (21,1 tys. euro), Wielka Brytania (20,8 tys. euro), Francja (19,8 tys. euro), Szwe-cja (19,2 tys. euro), Włochy (18,6 tys. euro), Dania (18,1 tys. euro), Hiszpania (17,1 tys.
euro), Irlandia (17,1 tys. euro) oraz Finlandia (16,4 tys. euro). Podobnie jak w przypadku poziomu PKB per capita, również pod względem poziomu rozważanej tu zmiennej ma-kroekonomicznej Polska zajęła ostatnie miejsce wśród krajów wchodzących w skład Gru-py Wyszehradzkiej. We wspomnianej grupie najwyższy średni poziom dochodów osiąg-nęły czeskie gospodarstwa domowe (11,2 tys. euro, por. mapa 2.3).
7 Z uwagi na brak dostępu do danych statystycznych w Eurostacie w analizie została pominięta Malta.
Mapa 2.3. Przestrzenne zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych w krajach Unii Europejskiej w latach 2002–2009 (tys. euro, przy PPS, ceny stałe 2010)
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Tablica 2.4 została zbudowana analogicznie do tablicy 2.1. Dane w niej zaprezento-wane posłużą do analizy dynamiki zmian poziomu dochodów gospodarstw domowych w Polsce w latach 2002–2009 na tle krajów Unii Europejskiej. Polska, zarówno w roku 2002, jak i w roku 2009, znajdowała się w grupie państw o najniższym poziomie chodów gospodarstw domowych. W analizowanym okresie polskie gospodarstwa do-mowe wyprzedziły jedynie gospodarstwa węgierskie i awansowały z pozycji 21 w roku 2002 na pozycję 20 w roku 2009. Poza niewielkimi przesunięciami pozycje krajów członkowskich Unii Europejskiej w omawianym zestawieniu były bardzo stabilne.
Współczynnik korelacji pomiędzy rangami państw w roku 2002 i 2009 wynosił 0,986.
Tablica 2.4. Dochody gospodarstw domowych w krajach Unii Europejskiej w latach 2002–
2009 (tys. euro, przy PPS, ceny stałe 2010) Grupy
krajów
Lata Rok 2009 w stosunku
do roku 2002 (rok 2002 = 100)
2002 2009
I Belgia 22,4 Luksemburg 24,4 Bułgaria 155,8
Luksemburg 21,8 Austria 21,3 Rumunia 144,3
Holandia 21,6 Niemcy 21,0 Estonia 134,6
Niemcy 21,3 Belgia 20,7 Łotwa 128,5
Austria 20,8 Holandia 20,2 Słowacja 128,2
Francja 20,5 Francja 19,2 Litwa 123,7
Wielka Brytania 20,5 Wielka Brytania 19,0 Polska 122,2
Włochy 18,9 Szwecja 18,7 Cypr 116,5
Szwecja 18,5 Włochy 17,6 Luksemburg 112,3
II Dania 18,2 Dania 17,4 Finlandia 109,1
Hiszpania 16,8 Finlandia 16,8 Czechy 106,9
Irlandia 15,6 Hiszpania 16,5 Słowenia 105,5
Finlandia 15,4 Irlandia 16,1 Irlandia 103,3
Grecja 14,5 Cypr 14,9 Austria 102,3
Cypr 12,8 Grecja 14,7 Grecja 101,8
Słowenia 12,8 Słowenia 13,5 Szwecja 100,9
Portugalia 12,0 Portugalia 11,9 Niemcy 98,7
III Czechy 10,2 Czechy 10,9 Portugalia 98,7
Węgry 9,0 Słowacja 10,4 Węgry 98,6
Słowacja 8,1 Polska 9,1 Hiszpania 98,0
Polska 7,4 Węgry 8,9 Dania 95,8
Litwa 6,5 Estonia 8,1 Holandia 93,6
Estonia 6,0 Litwa 8,0 Francja 93,5
Łotwa 5,2 Łotwa 6,7 Wielka Brytania 92,9
Rumunia 3,6 Rumunia 5,3 Włochy 92,9
Bułgaria 3,2 Bułgaria 5,0 Belgia 92,1
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Kontynuując analizę dynamiki rozważanej zmiennej makroekonomicznej, należy podkreślić, że Polska znalazła się wśród krajów, które w latach 2002–2009 odnotowa-ły najwyższy względny wzrost poziomu dochodów. Dochody gospodarstw domowych w Polsce oraz w krajach Europy Środkowo-Wschodniej: Bułgarii, Rumunii, Estonii, na Łotwie, Słowacji oraz na Litwie wzrosły w badanym okresie o ponad 20%.
Tak samo jak w przypadku PKB per capita, państwa o niskim poziomie docho-dów gospodarstw domowych znajdowały się w grupie o wysokim względnym wzro-ście badanej zmiennej makroekonomicznej w latach 2002–2009. Zależność ta sugeru-je występowanie procesu wyrównywania się różnic w poziomie dochodów pomiędzy gospodarkami Unii Europejskiej. Proces β-konwergencji rozważanej zmiennej makro-ekonomicznej w krajach Unii Europejskiej potwierdza bardzo wysoki poziom współ-czynnika korelacji Pearsona (–0,898) pomiędzy stopą wzrostu poziomu dochodów w latach 2002- 2009 (Dln(w)) oraz logarytmem naturalnym poziomu dochodów gospo-darstw domowych w roku bazowym, tj. w roku 2002 (por. też wykres 2.3).
Wykres 2.3. Korelogram Δln(w) i ln(w) w krajach Unii Europejskiej w latach 2002–2009 w - dochody gospodarstw domowych w roku 2002;
Δln(w) – względna zmiana dochodów gospodarstw domowych w latach 2002–2009.
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Mapa 2.4. Przestrzenne zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych w regionach Unii Europejskiej w latach 2002–2009 (tys. euro, przy PPS, ceny stałe 2010)
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Dane zilustrowane na mapie 2.4 oraz zestawione w tablicy 2.5 prezentują kształto-wanie się średniego poziomu dochodów gospodarstw domowych w 269 regionach Unii Europejskiej w latach 2002–2009.
Tablica 2.5. Liczby regionów Unii Europejskiej w grupach kwintylowych ze względu na do-chody gospodarstw domowych w latach 2002–20098
Kraj Grupa kwintylowa
pierwsza druga trzecia czwarta piąta
Luksemburg 1 0 0 0 0
Austria 7 2 0 0 0
Niemcy 19 11 9 0 0
Belgia 2 3 6 0 0
Holandia 0 1 7 4 0
Wielka Brytania 14 10 13 0 0
Francja 1 17 4 2 1
Szwecja 0 1 3 4 0
Włochy 8 5 0 8 0
Dania 0 0 0 5 0
Hiszpania 2 3 7 7 0
Irlandia 0 0 1 1 0
Finlandia 0 0 2 3 0
Grecja 0 1 1 11 0
Cypr 0 0 0 1 0
Słowenia 0 0 0 2 0
Portugalia 0 0 1 4 2
Czechy 0 0 0 1 7
Węgry 0 0 0 0 7
Słowacja 0 0 0 1 3
Polska 0 0 0 0 16
Litwa 0 0 0 0 1
Estonia 0 0 0 0 1
Łotwa 0 0 0 0 1
Rumunia 0 0 0 0 8
Bułgaria 0 0 0 0 6
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
8 Kraje uporządkowane są w malejącej kolejności dochodów gospodarstw domowych w latach 2002–2009.
Wszystkie polskie województwa należały do piątej grupy kwintylowej, czyli do gru-py o najniższych wartościach rozważanej zmiennej makroekonomicznej. Najlepszą rangę w zestawieniu uzyskało województwo mazowieckie (10,1 tys. euro, 220 miej-sce w rankingu 269 regionów Unii Europejskiej). Pozostałych 15 polskich województw uplasowało się na miejscach od 226 do 256. Najwyższe pozycje przypadły wojewódz-twom: śląskiemu (8,9 tys. euro, 226), wielkopolskiemu (8,2 tys. euro, 231), dolnoślą-skiemu (8,2 tys. euro, 232) oraz zachodniopomordolnoślą-skiemu (8,0 tys. euro, 233). Najniż-szym przeciętnym poziomem dochodów charakteryzowały się gospodarstwa domowe w województwach: podlaskim (6,7 tys. euro, 250), warmińsko-mazurskim (6,7 tys.
euro, 251), lubelskim (6,4 tys. euro, 254) oraz podkarpackim (6,1 tys. euro, 256). Wo-jewództwo podkarpackie w omawianym rankingu wyprzedziło jedynie 7 regionów ru-muńskich: Vest (5,0 tys. euro, 258), Centru (4,3 tys. euro, 259), Nord-Vest (4,3 tys.
euro, 260), Sud-Est (4,1 tys. euro, 262), Sud-Vest Oltenia (4,0 tys. euro, 263), Sud-Mun-tenia (3,9 tys. euro, 265) i Nord-Est (3,5 tys. euro, 269) oraz 6 regionów bułgarskich:
Yugozapaden (5,6 tys. euro, 257), Yugoiztochen (4,2 tys. euro, 261), Yuzhen tsentralen (4,0 tys. euro, 264), Severoiztochen (3,9 tys. euro, 266), Severen tsentralen (3,9 tys.
euro, 267) i Severozapaden (3,5 tys. euro, 268). Przeciętny poziom dochodów gospo-darstw domowych w regionach państw byłego bloku socjalistycznego (w tym w Polsce) znacznie odbiegał od poziomu dochodów regionów najbogatszych gospodarek takich jak: Inner London (Wielka Brytania, 26,1 tys. euro, 1), Hamburg (Niemcy, 23,7 tys.
euro, 2), Luxembourg (Luksemburg, 23,3 tys. euro, 3), Surrey, East and West Sussex (Wielka Brytania, 22,4 tys. euro, 4) oraz Berkshire, Buckinghamshire and Oxfordshire (Wielka Brytania, 22,0 tys. euro, 5, por. mapa 2.3).
Wykres 2.4. Korelogram Δln(w) i ln(w) w regionach Unii Europejskiej w latach 2002–2009 w - dochody gospodarstw domowych w roku 2002;
Δln(w) – względna zmiana dochodów gospodarstw domowych w latach 2002–2009.
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Warto także dodać, że w skład piątej grupy kwintylowej wchodziło także więk-szość regionów czeskich, słowackich i węgierskich. Jedynie regiony centralne Słowacji i Czech tj. Bratislavský kraj (12,9 tys. euro, 188) oraz Praha (12,8 tys. euro, 191) należa-ły do czwartej grupy kwintylowej. Węgierski region cenytalny – Közép-Magyarország (10,7 tys. euro, 217) był tylko o trzy pozycje wyżej w omawianym zestawieniu, niż wo-jewództwo mazowieckie. Różnice w rangach regionów centralnych państw Grupy Wy-szehradzkiej były znacznie mniejsze niż w przypadku PKB per capita (por. tablica 2.5).
Tablica 2.6. Rangi polskich województw ze względu na dochody gospodarstw domowych w latach 2002–20099
Województwo Rangi w latach Zmiana pozycji w roku 2009 w latach (mediana = 100)
Zmiana w roku
mazowieckie 221 210 –11 60,5 76,5 16,0
śląskie 227 222 –5 52,6 67,0 14,4
wielkopolskie 232 228 –4 48,1 61,0 12,9
dolnośląskie 230 230 0 49,2 60,5 11,3
zachodniopomorskie 233 234 1 48,0 58,1 10,1
łódzkie 236 235 –1 46,3 57,9 11,6
pomorskie 237 233 –4 44,8 58,5 13,7
kujawsko-pomorskie 238 240 2 44,4 53,5 9,1
lubuskie 241 244 3 42,8 51,9 9,0
małopolskie 240 241 1 42,9 53,5 10,6
świętokrzyskie 245 246 1 40,3 50,6 10,2
opolskie 249 245 –4 38,3 50,9 12,6
podlaskie 246 248 2 39,3 49,5 10,3
warmińsko-mazurskie 247 251 4 38,6 49,0 10,5
lubelskie 250 253 3 38,1 47,4 9,3
podkarpackie 255 257 2 35,9 44,7 8,8
Źródło: obliczenia własne na podstawie: www.epp.eurostat.ec.europa.eu (dostęp: ).
Na wykresie 2.4 przedstawiono zależność pomiędzy logarytmem naturalnym war-tości dochodów w roku 2002 oraz stopą wzrostu omawianej cechy w latach 2002–
2009. Ujemne nachylenie prostej regresji oznacza, że różnice w poziomie rozważanej
9 Województwa w tablicy 2.6 uporządkowane są w malejącej kolejności średniego poziomu dochodów gospodarstw domowych w latach 2002–2009.
zmiennej w regionach Unii Europejskiej niwelowały się, co dodatkowo potwierdza współczynnik korelacji Pearsona równy –0,826. Ponadto warto podkreślić, że proces β-konwergencji był znacznie silniejszy w dochodach gospodarstw domowych, niż w przypadku PKB per capita.
Proces konwergencji dotyczył także polskich województw, co pokazują dane sta-tystyczne zebrane w tablicy 2.6. Podobnie, jak w przypadku PKB per capita, woje-wództwem, które najszybciej nadrabiało dystans do najbogatszych regionów Unii Europejskiej było województwo mazowieckie. Jeszcze w roku 2002 dochody gospo-darstw domowych w województwie mazowieckim stanowiły 60,5% mediany poziomu dochodów w regionach Unii Europejskiej, jednak już w roku 2009 udział ten wzrósł do 76,5%. Ponadto w analizowanym przedziale czasu polski region centralny awanso-wał o 11 pozycji w rankingu regionów ze względu dochody gospodarstw domowych.
We wspomnianym rankingu województwo mazowieckie w roku 2009 plasowało się na 210 miejscu, tym samym kwalifikowało się już do czwartej grupy kwintylowej pod względem owej zmiennej makroekonomicznej.
W badanym okresie województwa: śląskie, wielkopolskie, pomorskie oraz opol-skie poprawiły o ponad 12 punktów procentowych, a województwo łódzkie o ponad 11 punktów procentowych względną relację w odniesieniu do mediany wartości docho-dów w regionach Unii Europejskiej. Województwa te zajęły także lepszą pozycję w roku 2009 w stosunku do roku 2002 w rankingu regionów pod względem poziomu dochodów.
Poziom dochodów w pozostałych 9 województwach odniesiony do wartości środ-kowej poziomu dochodów w regionach Unii Europejskiej był także względnie wyższy, jednak nie pozwoliło im to awansować w rozważanym zestawieniu.