Doradztwo ukierunkowane na kadrę pedagogiczną

Podobnie jak to miało miejsce w przypadku kierowania usługi do rodziców, w niecałych 80% szkół tematyka z zakresu doradztwa jest przybliżana pracownikom szkoły – działania te podejmuje 87% doradców „etatowych” oraz 75% doradców będących „inną osobą” realizującą zadania z zakresu poradnictwa. Widać jednak różnice na poziomie poszczególnych typów szkół – wprowadza-nie w zagadwprowadza-nienia z zakresu doradztwa innych osób w szkole deklaruje:

„ 79% doradców z gimnazjów;

„ 80% doradców z zasadniczych szkół zawodowych;

„ 79% doradców z techników;

„ 65% doradców z liceów.

Wyniki te wskazują, że doradztwo w liceach trochę częściej niż w innych typach szkół jest realizowane niejako autarkicznie od in-nych zadań szkoły. Różnice nie są jednak bardzo duże.

Mniej więcej jedna połowa doradców wskazuje, że działania z zakresu poradnictwa kieruje do „wszystkich pracowników szkoły” ,a druga połowa, że „tylko do niektórych pracowników szkoły”. W przypadku doradców „etatowych” wyżej wymienione proporcje układają się w stosunku 40% do 60%. W poszczególnych typach szkół rozkład jest także mniej więcej równy – tylko w gimnazjach jest trochę więcej wskazań dla opinii, że doradztwo kierowane jest „tylko do niektórych pracowników szkoły” (59%).

W kontekście zagadnień kierowanych do innych pracowników szkoły doradcy deklarują szerokie spektrum poruszanych tematów:

„ Około 70% wskazań dotyczyło: możliwości potwierdzania kompetencji, kwalifikacji zawodowych uczniów, informacji o rynku pracy (podaży i popytu na pracę, zatrudnialności).

„ Około 80% wskazań odnosiło się do takich kategorii jak: informacja o świecie zawodów, rozwój kompetencji społecznych uczniów, planowanie kariery zawodowej, planowanie rozwoju osobistego uczniów.

„ Około 90% odpowiedzi obejmowało następujące zagadnienia: analiza mocnych i słabych stron uczniów, planowanie dalsze-go kształcenia.

„ Mniej wskazań uzyskały – podobnie jak w przypadku doradztwa kierowanego do rodziców – tematy związane z przedsiębior-czością i możliwością prowadzenia działalności gospodarczej oraz dotyczące sposobów poszukiwania pracy.

„ Częstotliwość podejmowania różnych działań doradczych do poszczególnych pracowników szkoły pokazuje wykres 5.14. Re-spondenci byli proszeni o określenie, czy do danej kategorii pracowników kierowane są działania z zakresu poradnictwa. Na każdej z osi pokazane są odsetki odpowiedzi twierdzących.

Wykres 5.14 Pracownicy szkoły, do których kierowane są działania doradcze w różnych typach szkół

Źródło: Obliczenia własne z badania.

Powyższy wykres informuje o kilku interesujących cechach działań doradczych podejmowanych wobec pracowników różnych ty-pów szkół:

„ Po pierwsze widać, że w liceach doradcy w o wiele mniejszym zakresie kierują działania doradcze do innych pracowników szkoły. Jeśli weźmie się pod uwagę obserwację opisaną na początku tej części – iż w liceach rzadziej niż w pozostałych typach szkół wprowadza się w zagadnienia z zakresu doradztwa innych pracowników szkoły – to dochodzi do sytuacji, w której do-radztwo w liceach (w odniesieniu do innych typów szkół) jest najbardziej autonomiczne spośród poradnictwa z innych rodza-jów szkół. Innymi słowy – doradcy w liceach najrzadziej wprowadzają w zagadnienia doradcze innych pracowników szkoły, a jeśli już to robią, to w mniejszym zakresie niż doradcy w pozostałych typach szkół.

„ Po drugie widać wyraźnie, i to we wszystkich typach szkół, że najczęściej doradcy kierują swe działania do wychowawców klas. W gimnazjach, a przede wszystkim w liceach, są to najczęściej wychowawcy wszystkich klas; w szkołach zawodowych z równą częstością wychowawcy wszystkich klas jak i klas ostatnich. Można zatem powiedzieć, że wychowawca jest głównym współ-pracownikiem doradcy w szkole – a w technikach i zasadniczych szkołach zawodowych jest to bardzo często wychowawca ostatnich klas. Akcentowanie szczególnej roli wychowawcy ostatniej klasy może być wyrazem kładzenia charakterystycznego nacisku na doradztwo w momencie, gdy uczniowie podejmują decyzje edukacyjne. Należy mieć nadzieję, że nie jest to próba nadrobienia jakiejś formy „zaległości” w doradztwie z wcześniejszych lat nauki.

„ Po trzecie widać, że ważnym partnerem dla doradcy jest pedagog (lub psycholog) szkolny. Może to świadczyć o pewnej współpracy między tymi specjalistami (oczywiście w sytuacji, w której nie jest to jedna i ta sama osoba), gdyż w pewnych ob-szarach pracy z uczniem ich problematyka jest bardzo zbliżona.

Gimnazjum ZSZ Technikum Liceum

Do pedagoga/psychologa szkolnego Do dyrekcji szkoły Do wychowawców wszystkich klas Do wychowawców ostatnich klas Do nauczycieli przedmiotów zawodowych Do nauczycieli innych przedmiotów Do osób zainteresowanych tą tematyką

„ Po czwarte, w szkołach zawodowych widać dość istotną rolę nauczycieli przedmiotów zawodowych.

„ Po piąte widać także, że doradcy dość często kierują działania z zakresu poradnictwa do dyrekcji szkoły. Wynik ten w pewnym stopniu może być zastanawiający. Jeśli ograniczałby się do sprawozdawania ze zrealizowanych dla uczniów usług, sytuacja by-łaby zrozumiała. Można także sobie wyobrazić, że doradca relacjonuje dyrektorowi główne problemy uczniów lub sugeruje pewne rozwiązania, których bez wsparcia dyrekcji nie może podjąć – np. wymagają one podjęcia decyzji, które zarezerwo-wane są dla władz szkoły. Jeśliby jednak działania doradcze wobec dyrekcji miały szerszy zakres, trudno by było wyjaśnić po-wody ich podejmowania. Co prawda dyrekcja szkoły często – wraz z wychowawcą i doradcą – uczestniczy w szeregu szkoleń z zakresu poradnictwa, ale wynika to z tego, że jest ona odpowiedzialna za kształt systemu doradztwa w szkole i niektóre de-cyzje, te o charakterze zarządczym – są tylko w kompetencji dyrektora. Poza tą funkcją dyrektor szkoły, jeśli sam bezpośred-nio nie prowadzi zajęć o tematyce doradczej, nie pełni istotnej roli w procesie podejmowania przez ucznia decyzji o wyborze dalszej drogi kształcenia lub zawodu.

„ Po szóste widać także nauczycieli przedmiotów jako odbiorców działań doradczych. W przypadku gimnazjów najczęściej byli to nauczyciele historii, w ZSZ – opiekunowie praktyk zawodowych, w liceach – nauczyciele przedsiębiorczości. Może to być efektem sytuacji, w której część zadań z zakresu poradnictwa jest wykonywana właśnie przez te grupy nauczycieli.

Wykres 5.15 W jakim stopniu – Pana/Pani zdaniem – kadra pedagogiczna jest zaangażowana i zainteresowana kierowanymi do niej działaniami z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego?

Respondenci odpowiadali na dziesięciostopniowej skali Likerta. Oś pionowa to częstości wskazań danej wartości. Źródło: Obliczenia własne z badania.

Doradcy byli proszeni o wskazanie na dziesięciostopniowej skali Likerta: „W jakim stopniu – Pana/Pani zdaniem – kadra pedago-giczna jest zaangażowana i zainteresowana kierowanymi do niej działaniami z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego?” gdzie 1 oznaczało, że „Kadra pedagogiczna w ogóle nie jest zaangażowana ani zainteresowana kierowanymi do niej działaniami z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego”, a 10 – „Kadra pedagogiczna jest w bardzo wysokim stopniu zaangażowana i za-interesowana kierowanymi do niej działaniami z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego.” Zebrane odpowiedzi wraz z śred-nimi dla poszczególnych typów szkół wskazuje wykres 5.15:

„ Otrzymane średnie są trochę wyższe niż dla analogicznego pytania zadanego o zaangażowanie rodziców uczniów w poszcze-gólnych typach szkół. Można zatem postawić hipotezę, że w opinii doradców kadra pedagogiczna jest przeciętnie trochę bar-dziej zaangażowana w zagadnienie doradztwa edukacyjno-zawodowego niż rodzice uczniów.

„ Otrzymane średnie nie różnią się istotnie od siebie, oscylują w wokół wartości 7. Test T-Studenta wskazał, że istotnie różni się średnia dla gimnazjów (E = 7,13) od średniej dla liceów (E = 6,32) – zatem przeciętne zaangażowanie (w opinii doradców) na-uczycieli w doradztwo jest trochę wyższe w gimnazjach niż w liceach.

Gimnazjum (E = 7,13) ZSZ (E = 7,43) Technikum (E = 6,80) Liceum (E = 6,32) 0 5 10 15 20 25 30 35 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

„ Na opinię o przeciętnym zaangażowaniu nie miała wpływu forma zatrudnienia doradcy – takie same średnie były dla dorad-ców „etatowych” jak i „innych osób” realizujących zadania z zakresu poradnictwa w badanych szkołach.

„ Wykres 5.15 ma dość specyficzny kształt – przybiera on dwie wartości bliskie modalnej (najczęstszej odpowiedzi) – mówiąc trochę kolokwialnie – w zasadzie dla każdego z typów szkół (może trochę słabiej to widać w przypadku gimnazjów) widać „dwa garby”. To znaczy, że doradcy wskazywali, że w ich szkołach jest spora grupa nauczycieli dość mocno zaangażowanych w kierowane do nich działania z zakresu doradztwa – wartości około 7~8, ale jest także widoczna grupa nauczycieli znacznie słabiej zainteresowanych adresowanym do nich poradnictwem – wartości około 5~6. Jest to szczególnie widoczne w przy-padku liceów – grupa mniej zaangażowana (wartość 5 na skali) jest nawet liczniejsza od grupy bardziej zaangażowanej (war-tość około 7~8 na skali).