Wiele szpitali jest w złej kondycji finansowej, generuje straty, ma problemy z regulowaniem zobowiązań. Niepokojący jest fakt, że od roku 2011 zadłuże-nie szpitali publicznych wzrosło średnio o 11% – pierwszy raz od 7 lat. W zadłuże- nie-których województwach nastąpił skok zadłużenia nawet o 30–40%. Opisana sytuacja rodzi potrzebę zwrócenia większej uwagi na właściwe, efektywne zarządzanie szpitalami, które może przyczynić się do ich poprawy sytuacji finansowej oraz podnieść efektywność i rentowność.
Podmioty lecznicze, a w szczególności szpitale, funkcjonują w trudnych warunkach mikro i makroekonomicznych. Wyznaczają je z jednej strony kon-kurencja na usługi zdrowotne, częste zmiany zasad kontraktowania świadczeń medycznych, rosnące koszty działalności, z drugiej zaś starzejące się, ale i bar-dziej świadome swoich potrzeb zdrowotnych społeczeństwo. Szpitale zgod-nie z zapisami ustawy z dn. 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U Nr 112, poz. 654), co prawda mogą być traktowane jako przedsiębiorstwa jednak znacząco charakteryzuje je zestaw cech, które różnią je od innych podmiotów funkcjonujących na rynku. Szczególnie należy podkreślić ko-nieczność jednoczesnego osiągania następujących celów: medycznych, spo-łecznych i ekonomicznych, które powiązane ze sobą są zadaniem niezwykle trudnym i wymagającym dla osób zarządzających szpitalami.
Minimalizacja kosztów i zadłużenia, a jednocześnie zapewnienie dostęp-ności i wysokiej jakości świadczonych usług zdrowotnych, wymagają wyko-rzystania różnych narzędzi zarządzania finansami. Dlatego w szpitalach coraz częściej tworzone są odrębne komórki zajmujące się controlingiem, których zadaniem jest dostarczanie informacji niezbędnych do podejmowania decyzji zarządczych. Ponadto wykorzystywane są różnorodne metody i narzędzia zarządzania, tj. rachunkowość zarządcza, budżetowanie, analiza finansowa. Ze względu na zróżnicowanie potrzeb odbiorców informacji i podejmowanych przez nich decyzji, można w rachunkowości wyodrębnić dwa podsystemy: rachunkowość finansową i rachunkowość zarządczą. Rachunkowość zarząd-cza jest ukierunkowana na dostarzarząd-czanie informacji użytkownikom wewnętrz-nym na potrzeby podejmowania decyzji zarządczych. Obejmuje następujący zakres: metody podziału kosztów na stałe i zmienne, podejmowanie decyzji inwestycyjnych, nowoczesne modele rachunku kosztów, np. rachunek kosz-tów działań (ABC), rachunek koszkosz-tów docelowych, strategiczna karta wyni-ków. Wymienione elementy mogą być skutecznie wykorzystywane do popra-wy efektywności zarządzania finansami szpitala. Skutecznym i użytecznym
Beata Pesta
84
narzędziem zarządzania szpitalami jest również controling. Dzięki wdrożeniu controlingu można dokonać podziału odpowiedzialności za sytuację finanso-wą między zarząd i kierowników ośrodków odpowiedzialności.
Dylematem z jakim musi się zmierzyć szpital pozostaje w dalszym ciągu niekorzystna dla jednostki polityka finansowa NFZ, która nie uwzględnia bie-żącej sytuacji gospodarczej i nie pokrywa w pełnej wysokości kosztów wyko-nanych świadczeń medycznych, nie zawiera umów na realizację nowych świadczeń jak również drastyczny wzrost kosztów zużycia energii, ciepła, wy-żywienia i utylizacji. Istotnym problem jest także niedostateczna wycena pro-cedur medycznych, niskie limity kontraktów czy trudności z wypłatą nadwy-konań oraz wysokie koszty funkcjonowania szpitala. Niezbędnym jest fakt, że niezależnie od bieżącej sytuacji finansowej, szpital nie może odmówić udzie-lenia świadczenia zdrowotnego w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia. Nie ma też możliwości negocjacji ceny z Narodowym Funduszem Zdrowia – jest ona ustalona z góry.
Pomimo niepokojącej sytuacji w obszarze służby zdrowia ZOZ w Brodnicy będzie dokładać wszelkich starań, aby świadczone usługi medyczne były na jak najwyższym poziomie. Na zakończenie należy jeszcze raz zwrócić uwagę na dokonujący się systematyczny, w miarę posiadanych aktualnie możliwości, rozwój szpitala. Zapewnia on systematyczne uzyskiwanie zwiększonych przy-chodów, ale przede wszystkim tworzenie coraz szerszej oferty świadczeń me-dycznych.
Zakończenie
Przedstawiona nowa formy finansowania tzw. ryczałt ma wady i zalety. Po-przednia natomiast to tak naprawdę stała niewiadoma, wysokość nadwyko-nań uzależniona była od możliwości finansowych NFZ. Obecna zaś jest bar-dziej przewidywalna choć wymaga ścisłego monitorowania wykonywanych świadczeń. Jest jeszcze za wcześnie by oceniać skutki tego systemu, jednak z pewnością sprawi on, że szpitale będą musiały zaadaptować się do nowej rzeczywistości. Dla części może to oznaczać uelastycznienie budżetów, dla in-nych z kolei potrzebę dostosowania profilu działalności do nowych warunków.
Zarządzanie kosztami to jeden z najtrudniejszych, a zarazem najważniej-szych problemów w ochronie zdrowia. Optymalizacja kosztów działalności w szpitalu jest istotnym elementem właściwego zarządzania. Zbyt mała ilość danych oraz brak informacji o kosztach nie pozwala na wysunięcie daleko idących wniosków. Pewne jest, że efektywność placówki medycznej wymaga
Analiza kosztów i problematyka zarządzania kosztami na tle finansowania ryczałtowego…
85
racjonalnego administrowania finansami. Bez znajomości kosztów i ich pla-nowania nie ma, bowiem, świadomego zarządzania.
Bibliografia
Hass-Symotiuk M. (2010), Rachunkowość. System informacji finansowych Zakładów Opieki
Zdro-wotnej, ABC Wolters Kluwer business, Warszawa.
Rój J., Sobiech J. (2006), Zarządzanie finansami szpitala, Wolters Kluwer Polska, Warszawa. Stępniewski J. (2008), Strategia, finanse i koszty szpitala, ABC Wolters Kluwer Polska, Warszawa. Swayne L., Duncan J., Ginter P. (2012), Zarządzanie strategiczne w ochronie zdrowia, przeł.
J. Klich, LEX, Warszawa.
Świderska G. (2015), Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza, Difin, Warszawa.
Wiercińska A. (2015), Wykorzystywanie narzędzi zarządzania finansami przykładzie szpitali
woje-wództwa pomorskiego, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 873.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej Narodowego Funduszu Zdrowia (Dz. U. z 2011 r., poz. 1735 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, Dz. U. z 2011 r. Nr 112.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 czerwca 2017 r. w sprawie określenia wykazu świad-czeń opieki zdrowotnej wymagających ustalenia odrębnego sposobu finansowania. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 września 2017 r. w sprawie określenia sposobu
ustalania ryczałtu systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (ryczałtu „sieciowego”).
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ZARZĄDZANIE 2018
Wydawnictwo SAN ISSN 2543-8190 Tom XIXZeszyt 12 Część 3 ss. 87–97
Andrzej Jackiewicz1
Społeczna Akademia Nauk Wojciech Szrajber
Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi
Agnieszka Kociszewska
Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika w Łodzi