1 ewa.kaniecka@poczta.onet.pl 2 monika.bialas@vp.pl
Ewa Kaniecka, Monika Białas, Wojciech Szrajber, Dariusz Timler, Jarosław Sobczak
32
Assessment of the Degree of Preparation and Advancement of the Implementation Process of Individual Legal Requirements,
Accreditation and Other Quality Standards in Health Care Units Subordinated to the Self-Government of the Lodz Region
Abstract: Optimization of medical processes requires a systematic approach to the issue of the
quality of medical services. Proper organization of quality management, both at the internal level of health care units and at the national level should stimulate the improvement of the functioning of the health care system through the increase of health security. Based on many years of experience in the field of management and implementation of tasks aimed at continu-ous improvement of the quality of health care functioning, there is a lack of uniform treatment methods enabling and facilitating medical entities to meet a number of legal requirements or imposed norms and standards. Considering the above, a survey project was developed and then implemented, the purpose of which was to assess the degree of preparation and advan-cement of the implementation process of individual legal requirements, accreditation and other quality standards in health care units subordinated to the Self-Government of the Lodz-kie Voivodship (SWL). The authors of this publication assumed that thanks to this they will get knowledge about (1) which units have management systems compliant with ISO standards, (2) which of them have the accreditation of the Minister of Health implemented, (3) which of these systems are certified and, first of all, all, (4) which of the individual requirements caused the greatest difficulties at the implementation stage, (5) and which require a huge commitment of a number of resources to maintain the assumed high level in the process of holistic manage-ment of the healthcare entity. Based on the collected data, it is possible to set certain trends in the support of health care units in the process of improving the quality of services provided, patient and employee safety, and the possibility of obtaining or efficiently maintaining quality certificates or accreditation certificates.
Key words: quality of healthcare, quality management of medical services, accreditation,
pa-tient satisfaction, staff satisfaction, medical staff, adverse events, hospital, strategy.
Wstęp
Organizacja nowoczesnej opieki zdrowotnej powinna przebiegać w taki spo-sób, aby zasoby kadrowe, infrastrukturalne i finansowe jak najbardziej efektyw-nie zaspokajały potrzeby i oczekiwania społeczeństwa, zarówno w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki, diagnostyki i leczenia, jak i rehabilitacji, przy jed-noczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa opieki oraz realizacji praw pacjentów. Optymalizacja procesów medycznych wymaga systemowego podejścia do zagadnienia jakości świadczeń medycznych. Właściwa organizacja zarządza-nia jakością, zarówno na poziomie wewnętrznym jednostek ochrony zdrowia, jak i na poziomie ogólnokrajowym winna stymulować poprawę funkcjono-wania systemu ochrony zdrowia poprzez wzrost bezpieczeństwa zdrowotne-go. Temat ten nie pozostaje obojętnym także w Polsce, co znajduje swoje odzwierciedlenie w promowaniu jednostek posiadających wdrożone i certyfikowane systemy zarządzania jakością czy akredytacji, w postaci
przy-Ocena stopnia przygotowania i zaawansowania procesu wdrożenia poszczególnych wymagań…
33
znawanych dodatkowych punktów w procesie kontraktowania poszczegól-nych usług zdrowotposzczegól-nych. Problematyka ta jest szczególnie istotna w kontek-ście prowadzonych w Ministerstwie Zdrowia prac nad ustawą o jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta [Założenia do projektu ustawy o jakości w ochronie zdrowia i bezpieczeństwie pacjenta 2017]. Autorzy projektu podkreślają, iż regulacja powyższa będzie miała odzwierciedlenie w zachowa-niu i poprawie stanu zdrowia społeczeństwa – głównego celu systemu ochro-ny zdrowia. Korzyści dla obywateli powinochro-ny wpłynąć m.in. na poprawę satys-fakcji z uzyskiwanej opieki oraz poprawę jakości udzielanych świadczeń, jak również na ograniczenie finansowych skutków choroby i niepełnosprawności, związanych z ograniczeniem występowania zdarzeń niepożądanych [Rybar-czyk-Szwajkowska 2017, s. 69].
Samo postrzeganie jakości, jej filozoficzna definicja, podejście i rozumienie nie jest ani jednoznaczne, ani tym bardziej łatwe do przełożenia na grunt za-rządzania jednostkami ochrony zdrowia. Wdrożenie systemu zaza-rządzania ja-kością jest natomiast początkiem długotrwałego procesu transformacji całej organizacji, jaką jest podmiot leczniczy [Rybarczyk-Szwajkowska, Cichońska, Holly 2016, ss. 365–373]. Transformacja dotyczy wszystkich zatrudnionych osób, implikuje zmiany w ich kulturze, nawykach i zachowaniu, zaburza do-tychczasową hierarchię obowiązującą w miejscu pracy [Campbell, Braspen-ning, Hutchinson, Marshall 2002, ss. 358–364; Francois, Peyrin, Touboul, La-barere, Reverdy, Vinck 2003, ss. 47–55] i chociaż nie jest procesem nie wyma-gającym wyrzeczeń, to stanowi podstawę skuteczności i efektywności organi-zacji w osiąganiu wcześniej zdefiniowanych celów [9001:2015, Systemy zarzą-dzania jakością. Wymagania 2016].
W oparciu o wieloletnie doświadczenie w zakresie zarządzania oraz realiza-cję zadań ukierunkowanych na ciągłą poprawę jakości funkcjonowania ochrony zdrowia, zauważa się brak jednolitych metod postępowania umożli-wiających i przede wszystkim ułatumożli-wiających podmiotom leczniczym spełnie-nie szeregu wymagań prawnych czy narzuconych norm i standardów. Co wię-cej, przy obecnie funkcjonującym systemie ochrony zdrowia w Polsce, gene-rującym wymagania z wielu źródeł, często niejednoznacznie sformułowanych, niespójnych oraz powodujących konieczność wdrażania tych samych, bądź podobnych działań wielokrotnie, częstego ich modyfikowania czy korygowa-nia, ustalenie stabilnej polityki zarządzania jakością w jednostkach ochrony zdrowia staje się praktycznie niemożliwe, a wręcz pociąga za sobą koniecz-ność uruchamiania kolejnych zasobów i nie zawsze przekłada się na poprawę poziomu jakości oraz wzrost bezpieczeństwa pacjentów.
Ewa Kaniecka, Monika Białas, Wojciech Szrajber, Dariusz Timler, Jarosław Sobczak
34
Biorąc pod uwagę powyższe, opracowano, a następnie wdrożono projekt badania ankietowego, którego celem była ocena stopnia przygotowania oraz zaawansowania procesu wdrożenia poszczególnych wymagań prawnych, akredytacji i innych standardów jakości w jednostkach ochrony zdrowia pod-ległych Samorządowi Województwa Łódzkiego (SWŁ). Autorzy niniejszej pu-blikacji założyli, że dzięki temu otrzymają wiedzę na temat tego, (1) które jed-nostki posiadają systemy zarządzania zgodne z normami ISO, (2) które z nich mają wdrożoną akredytację Ministra Zdrowia, (3) które z tych systemów są cer-tyfikowane oraz przede wszystkim, (4) które z poszczególnych wymagań spra-wiły największe trudności na etapie wdrożenia, (5) a także które wymagają ogromnego zaangażowania szeregu zasobów w utrzymaniu założonego, wyso-kiego poziomu w procesie holistycznego zarządzania podmiotem leczniczym.
Materiał i metody
Do badania, zrealizowanego w II kwartale 2018 roku, zaproszono 15 podmio-tów leczniczych z województwa łódzkiego, z czego 13 podległych Samorzą-dowi Województwa Łódzkiego. Na zaproszenie odpowiedziało 12 podmio-tów, z czego jeden bez opisanej podległości. Uczestnictwo w badaniu było dobrowolne, aczkolwiek rekomendowane przez Departament Polityki Zdro-wotnej Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi. Narzędziem badawczym była au-torska ankieta kierowana do Pełnomocników ds. systemów zarządzania i/lub osób odpowiedzialnych/ zarządzających w przedmiotowym zakresie.
W badaniu wzięto pod uwagę odziaływanie interesariuszy zewnętrznych i wewnętrznych tworzących kontekst zewnętrzny i wewnętrzy jednostek ochrony zdrowia:
1. Kontekst zewnętrzny – środowisko zewnętrzne, w którym podmioty lecznicze dążą do osiągnięcia swoich celów (środowisko kulturowe, spo-łeczne, polityczne, prawne, regulacyjne, finansowe, technologiczne, eko-nomiczne, naturalne oraz konkurencyjne środowisko, kluczowe czynniki i trendy mające wpływ na cele organizacji, a także relacje z zewnętrznymi interesariuszami (osoba lub organizacja), ich postrzeganie i wartości. 2. Kontekst wewnętrzny – środowisko wewnętrzne, w którym podmioty
lecznicze dążą do osiągania swoich celów (ład organizacyjny, struktura or-ganizacyjna, role, polityki, cele i strategii do ich osiągania, zasoby i wiedza, systemy informacyjne i procesy podejmowania decyzji, relacje z we-wnętrznymi interesariuszami – ich postrzeganie i wartości, kultura organi-zacyjna, normy, wytyczne i modele przyjęte przez organizację, forma i
za-Ocena stopnia przygotowania i zaawansowania procesu wdrożenia poszczególnych wymagań…
35
kres relacji zawartych w umowach [ISO 31000:2018 Risk Management. Guidelines – wersja angielska].
Ankieta podzielona została na 9 obszarów tematycznych: CZĘŚĆ I. Komitety/ Zespoły problemowe w jednostce. CZĘŚĆ II. Analizy prowadzone w jednostce.
CZĘŚĆ III. Uwagi i zalecenia pokontrolne dla jednostki ze strony