DZIAŁALNOŚĆ DIAKONIJNA Diakonia luterańska

Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP (Diakonia Polska) jest organizacją charyta-tywną Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP i posiada status organizacji pożytku publicznego. Rzeczownik „diakonia” w Nowym Testamencie oznacza służbę miłosierdzia. Mottem działalności Diakonii Polskiej są słowa wyjęte z Ewangelii Ma-teusza 25,40: „Cokolwiek uczyniliście jednemu z tych najmniejszych moich braci, mnie uczyniliście”. Po-moc drugiemu człowiekowi jest więc wpisana w praktykę życia chrześcijańskiego. Kościół Ewan-gelicko-Augsburski prowadził służbę diakonijną od

początku swojego istnienia, realizowaną w pierw-szej kolejności przez parafie10. Posiadał również za-kłady opiekuńcze, szpitale i ewangelickie diakonaty opiekujące się potrzebującymi. Po drugiej wojnie światowej Kościół został pozbawiony poszczegól-nych ośrodków, działało jedynie kilka domów opieki dla osób starszych. Praca diakonijna koncentrowała się więc w parafiach i była realizowana przez: koła pań i odwiedzinowe, Rady Parafialne i inne grupy funkcjonujące w parafii.

W 1992 r. Synod Kościoła Ewangelicko-Augs-burskiego w RP podjął uchwałę, która zobowią-zywała każdą z diecezji do powołania diecezjalnej komisji ds. diakonii. Zadania ogólnokrajowe orga-nizował pracownik ds. Diakonii Kościoła, którym od początku funkcjonowania tego stanowiska była Wanda Falk11. Komisje diecezjalne istnieją do dzisiaj, koordynując i inspirując diakonijną dzia-łalność parafialną. W ramach Synodu Kościoła pracuje również Synodalna Komisja ds. diakonii. Dalszy rozwój diakonii nastąpił w 1999 r., gdy osobowość prawną uzyskała Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP12. Dyrektorem Diakonii została wówczas Wanda Falk, a jej prezesem ks. bp  Jan Szarek. Do zadań Diakonii Kościoła należy rozpoznawanie nowych obszarów pracy socjalnej, tworzenie i wspieranie instytucji po-mocowych, diecezji i parafii w wypełnianiu ich charytatywnych i społecznych zadań. Diakonia Polska prowadzi również: programy i akcje na rzecz dzieci z rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej oraz na rzecz wyrównania szans eduka-cyjnych, wymianę młodzieży w ramach wolonta-riatu europejskiego oraz tworzy i realizuje projekty.

10 Szerzej o historii działalności charytatywnej w obu wyznaniach w artykule Joanny Kluczyńskiej s.143. 11 Dodatek „Diakonia” nr 1, „Zwiastun Ewangelicki” 23 (1997).

5

2

Współpracuje z przedstawicielami: opieki społecz-nej, instytucji państwowych, samorządowych, fun-dacji socjalnych, kas chorych, ubezpieczalni oraz z przedstawicielami służby diakonijnej w kraju i za granicą. Diakonia przeprowadza również zbiórki funduszy (np. w sytuacji klęsk żywiołowych) oraz kształci i dokształca współpracowników i wolonta-riuszy13. W ramach Diakonii Polskiej działają liczne instytucje i jednostki diakonijne na terenie całej Polski, w tym m.in.: domy opieki stałego oraz dzien-nego pobytu, stacje diakonijne, wypożyczalnie sprzętu rehabilitacyjnego, świetlice socjoterapeu-tyczne oraz parafialne komisje diakonijne (szersze informacje na ten temat są dostępne na stronie www.diakonia.org.pl).

Od 2000 r. Diakonia Polska realizuje wraz z Ca-ritas Polska Kościoła Rzymskokatolickiego i Eleos Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosław-nego ekumeniczną akcję Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom14. W 2009 r. do wspólnej akcji włączyła się także Diakonia Kościóła Ewangelicko-Refor-mowanego w RP. Akcja rozpoczyna się zawsze w 1.  niedzielę Adwentu i trwa do Świąt Bożego Narodzenia. W ramach akcji rozprowadzane są wigilijne świece i zbierane są fundusze na pomoc dzieciom (co rok akcja ma inny temat przewodni, a fundusze są przekazywane na konkretne cele z nim związane, np. w roku 2016 pozyskane środki zostały przeznaczone m.in. na dożywianie dzie-ci w szkołach i świetlicach, zakup podręczników i przyborów szkolnych).

Drugą akcją ekumeniczną, odbywającą się w Czasie Pasyjnym, jest Skarbonka Diakonijna. W Kościele luterańskim trwa ona od 1995 r., a cha-rakter ekumeniczny ma od 2005 r. Realizowana jest

wspólnie z Caritas, Eleos i Diakonią reformowaną. Akcja rozpoczyna się w Środę Popielcową i trwa do Świąt Wielkanocnych. Cztery organizacje wspólnie inspirują do zrezygnowania w tym czasie z drob-nych przyjemności i przekazania uzyskadrob-nych w ten sposób środków na cele akcji. Fundusze zbiera się do przygotowanych na tę okazję kartonowych skar-bonek. Są one przeznaczane dla osób potrzebują-cych np. na zakup leków.

Od 1999 r. Diakonia Polska koordynuje projekty wolontariatu międzynarodowego (od 2000 r. także w ramach unijnego programu EVS – Wolontariat Europejski). W ramach wolontariatu młode osoby są wysyłane jako wolontariusze do pomocy przy projektach zagranicznych, a także przedstawicie-le krajów europejskich goszczą i realizują zadania wolontariatu w organizacjach i instytucjach non profit w Polsce.

Diakonia Kościoła stara się być obecna we wszystkich obszarach pomocowych w Polsce i być z osobami, które potrzebują wsparcia. Dlate-go włączyła się także w działania zmierzające do zmniejszenia skali przemocy w Polsce. Od 2005 r. realizuje program „Przeciw przemocy” zainicjowa-ny wspólnie przez Synodalną Komisję ds. Kobiet i Diakonię Polską. W latach 2006–2013 w ramach programu prowadzono działania edukacyjne i pomocowe, m.in. dyżury specjalistów w ramach Punktu Konsultacyjnego świadczącego pomoc ofiarom i świadkom przemocy, dystrybuowano materiały edukacyjne, organizowano szkolenia dla pracowników i współpracowników Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP oraz Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej.

13 Por. Jak działamy?, www.diakonia.org.pl, (dostęp 15.09.2017). 14 Dodatek „Diakonia” nr 1(9), „Zwiastun Ewangelicki” 7 (2001).

33 33

Od lipca 2006 r. Diakonia Polska jest organizacją pożytku publicznego, co oznacza, że można na jej działalność przekazywać 1% podatku dochodo-wego. Osobom zaangażowanym charytatywnie Diakonia Polska wręcza od 2007 r. statuetkę „Mi-łosiernego Samarytanina”. Odbywa się to podczas gali Ubi Caritas organizowanej wspólnie z Caritas, Eleos i reformowaną Diakonią.

Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP współpracuje z organizacjami w Polsce i za granicą, od 2003 r. jest członkiem Eurodiaconii. Blisko współpracuje z Diakonią Kościoła Ewange-licko-Reformowanego w RP, z którą w 2005 r. pod-pisała stosowne porozumienie.

Obecnie Prezesem Diakonii Polskiej jest ks. bp Ryszard Bogusz, a Dyrektorem Generalnym Dia-konii Wanda Falk. W skład Rady DiaDia-konii wcho-dzą: ks. bp Jerzy Samiec, ks. bp Ryszard Bogusz, ks. dr Adam Malina, ks. Robert Sitarek, Romuald Długosz, Bożena Polak, Anna Wantulok, Leopold Weinbrenner, Anna Wróblewska15.

Diakonia reformowana

Praca u podstaw i działania pomocowe opisane w niniejszej publikacji do II wojny światowej przez Joannę Kluczyńską (strony 143–152) poprzedziły powstanie profesjonalnej organizacji diakonijnej Kościoła Ewangelicko-Reformowanego.

Jeżeli chodzi o działalność charytatywną w po-szczególnych parafiach, po zakończeniu II wojny światowej przy parafii warszawskiej rozpoczęła działalność Sekcja Ewangelizacyjno-Społeczna, która zajmowała się m.in. pomocą potrzebującym. Organizatorka grupy, Zofia Lejmbach (1902–1987) – doktor nauk medycznych i profesor Akademii

Medycznej w Warszawie – przywiązywała wagę do niesienia pomocy możliwie fachowej. Istotną część działań sekcji stanowiła praca nad rozwo-jem religijnym i duchowym członkiń, polegała na wspólnych studiach nad Pismem Świętym. Roz-ważania nad Biblią miały zgodnie z założeniem prof. Lejmbach prowadzić do poważnego, odpo-wiedzialnego i pogłębionego stosunku działaczek parafialnych do wykonywanych zadań.

Od pierwszej połowy lat 80. XX w. prace tej gru-py przejęła diakonia parafialna, powołana z inicja-tywy Irmy Koterowej, ówczesnej prezes Kolegium Kościelnego.

Obecnie grupa diakonijna opiekuje się znajdują-cymi się w potrzebie członkami parafii i poszczegól-nymi członkami Kościoła zamieszkałymi w diasporze. Chorym, starym i niepełnosprawnym ułatwia się umieszczenie w szpitalu, przeprowadzenie badań lekarskich, załatwia wizyty lekarza specjalisty, do-starcza potrzebne lekarstwa, sprzęt rehabilitacyjny

Podpisanie porozumienia o wzajemnym dopuszczaniu wier-nych do czynnego korzystania z praw i obowiązków wynika-jących z udziału w życiu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP i Ewangelicko-Reformowanego w RP (22 lutego 2012 r.), (fot. Michał Karski)

5

2

i środki pielęgnacyjne. Wysyła się też życzenia świąteczne do seniorów, prowadzi kiermasze cha-rytatywne oraz – w miarę możliwości – udziela za-pomóg, dofinansowuje zakup medykamentów oraz wypoczynek wakacyjny dzieci z ubogich rodzin. Z okazji świąt dla podopiecznych przygotowywane są paczki żywnościowe. Pracę diakonii parafialnej koordynuje jej przewodnicząca Marzena Matejka – z wykształcenia pracownica socjalna.

W latach 1965–2010 parafia stołeczna pro-wadziła w Józefowie pod Warszawą Dom Opieki „Betania”. Po zamknięciu starego domu opieki, w latach 2009–2015 wybudowano nowoczesny budynek, który wydzierżawiono firmie Medico-ver. Związana z nim Grupa Care Express prowadzi w tym obiekcie od 2015 r. Dom Opieki „Józefina”.

Z kolei parafia w Pstrążnej prowadzi dom ka-techetyczno-wypoczynkowy „Kalwinka”, który oferuje możliwość noclegu w standardzie schroni-skowym dla grup.

W Żychlinie k. Konina przy tamtejszej parafii ewangelicko-reformowanej działa stacja diakonij-na zajmująca się wypożyczaniem sprzętu rehabili-tacyjnego dla niepełnosprawnych.

W Kleszczowie, Łodzi, Pstrążnej i Strzelinie funk-cję grupy diakonijnej w parafii spełnia Kolegium Kościelne. Osoby potrzebujące otrzymują pomoc również w ramach pracy duszpasterskiej.

W Bełchatowie z inicjatywy tamtejszej parafii ewangelicko-reformowanej i dzięki pomocy fi-nansowej Fundacji Współpracy Polsko-Niemiec-kiej, bratnich Kościołów i organizacji kościelnych z zagranicy oraz miasta Bełchatowa oddano do użytku w 1999 r. nowy obiekt, w którym mieści się centrum pracy z młodzieżą pod nazwą Ośrodek Profilaktyki i Rozwoju Osobowości OPIRO. W bu-dynku działa również Ośrodek Pomocy Dzieciom i Rodzinie MOPS. Od 1994 r. w Zelowie działa

Przedszkole Edukacyjne im J.A. Komeńskiego Pa-rafii Ewangelicko-Reformowanej. Obie placówki służą nie tylko członkom Kościoła, lecz całej lokal-nej społeczności.

Dla wzmocnienia działalności charytatywnej Synod Kościoła w 2003 r. powołał Diakonię Ko-ścioła Ewangelicko-Reformowanego w RP (Dia-konię Kościoła), która ma osobowość prawną i od 2007 r. jest organizacją pożytku publicznego. Dia-konia Kościoła niesie pomoc osobom w trudnej sytuacji życiowej, opiekuje się seniorami, dofi-nansowuje wypoczynek wakacyjny dzieci z ubo-gich rodzin, prowadzi kiermasze charytatywne. Na czele Diakonii Kościoła stoi prezes – od 2003 r. funkcję tę pełni Biruta Przewłocka-Pachnik. W zarządzaniu organizacją wspomaga ją Rada Diakonii, w skład której wchodzi – oprócz preze-sa – biskup jako wiceprezes Rady oraz członko-wie wybierani na kadencję przez Synod. Obecnie Radę Diakonii tworzą: Biruta Przewłocka-Pachnik (przewodnicząca rady), ks. bp Marek Izdebski, Marzena Matejka, Danuta Sznycer, Matylda Win-nicka i Katarzyna Okulska.

Diakonia Kościoła współpracuje z organiza-cjami charytatywnymi innych Kościołów: Diako-nią Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, rzymskokatolicką „Caritas Polska” i prawosławną „Eleos” – Dzieło Miłosierdzia, prowadząc wspól-ne ekumeniczwspól-ne akcje: w Adwencie – akcję Wi-gilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom oraz w Czasie Pasyjnym – Skarbonki Pasyjnej. W ramach współ-pracy z tymi organizacjami Diakonia Kościoła przekazała środki zebrane na pomoc dla Syrii i Ukrainy.

Od 2014 r. Diakonia Kościoła przyznaje nagrodę im. ks. biskupa Jana Niewieczerzała wręczaną oso-bom szczególnie zasłużonym na polu działalności charytatywnej.

35 35 MISJA I EWANGELIZACJA

Działalność misyjna i ewangelizacyjna jest waż-nym aspektem życia Kościoła Ewangelicko-Au-gsburskiego w RP. Centrum Misji i Ewangelizacji (CME) Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP działa w całej Polsce poprzez wspólnotę Kościoła i społeczności lokalne, docierając do różnych grup wiekowych i środowiskowych.

Historia CME sięga 1950 r., gdy w Miechowicach (obecnie dzielnica Bytomia) odbył się pierwszy ty-godniowy Kurs Ewangelizacyjny, w którym wzięło udział 30 osób. Od 1958 r. spotkanie to zostało przeniesione do Dzięgielowa koło Cieszyna i przy-jęło nazwę Tygodnia Ewangelizacyjnego (TE). Na przełomie lat 80. i 90. XX w. na Tygodnie Ewan-gelizacyjne przyjeżdżało ponad tysiąc uczestni-ków. Rozwijała się potrzeba kontynuowania pracy związanej z Tygodniami Ewangelizacyjnymi także w ciągu całego roku16.

W konsekwencji przemian ustrojowych po 1989  r. możliwe stało się stworzenie organizacji, która łączy ze sobą działalność Kościoła, ewangeli-zację wykraczającą poza struktury jednego Kościoła (sięgającą swą tradycją do przebudzenia w Europie na przełomie XIX i XX w.) oraz zaangażowanie spo-łeczne. Tą organizacją jest Centrum Misji i Ewangeli-zacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. W 2004 r. CME otrzymało status organizacji pożytku publicznego. Misją jest składanie pełnego miłości bliźniego świadectwa o Chrystusie słowem i czy-nem, szanując godność każdego człowieka. Ewan-gelizacja rozumiana jest jako rozbudzanie życia duchowego każdego potrzebującego i poszuku-jącego sensu życia, dlatego w każdym działaniu CME istotny jest element konfrontujący uczestnika z Ewangelią o Jezusie Chrystusie17.

CME prowadzi działalność ewangelizacyjną (w tym europejską kampanię ProChrist w Polsce, Tygodnie Ewangelizacyjne w Dzięgielowie, Zelowie i Mrągowie), edukacyjną (m.in. organizuje kursy i szkolenia dla liderów i osób pracujących z dzieć-mi i młodzieżą, kursy duszpasterskie, superwizyjne i biblijne). Działania przebiegają wielotorowo i są częścią procesu. CME angażuje się również na polu społecznym (np. projekt streetworking, poradnic-two psychologiczno-pastoralne), charytatywnym

(np. akcja „Prezent pod choinkę”), kulturalnym i me-dialnym. W ciągu roku CME współpracuje z około 390 wolontariuszami, posiada certyfikat Organiza-cji Przyjaznej Wolontariuszom i dociera rocznie do ponad 33 tys. osób. Od 2004 r. CME posiada status organizacji pożytku publicznego.

Tydzień Ewangelizacyjny w Zelowie, organizowa-ny corocznie w lipcu przez parafię ewangelicko-re-formowaną wspólnie z Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypo-spolitej Polskiej, jest największą doroczną akcją misyjną Kościoła Ewangelicko-Reformowanego. 16 Kim jesteśmy, www.cme.org.pl, (dostęp 16.09.2017).

17 Tamże.

Ogólnopolski Zjazd Młodzieży Ewangelickiej (fot. zbiory Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP)

5

2

Każdego dnia prowadzone są półkolonie dla dzie-ci. Odrębny program, równolegle przed południem i po południu, kierowany jest do osób dorosłych. Wieczory wypełniają koncerty ze zwiastowaniem przesłania biblijnego.

Zgodnie ze statutem CME działalność Cen-trum nadzoruje Rada CME, w skład której wcho-dzą aktualnie: ks. bp Paweł Anweiler (prezes), Jan Macura (sekretarz) oraz członkowie: ks. bp Jerzy Samiec, ks. bp dr Marian Niemiec, Maciej Oczkow-ski. Dyrektorem CME i Ogólnopolskim Duszpaste-rzem Misyjno-Ewangelizacyjnym jest dk. Paweł Gumpert-Obst18.

DUSZPASTERSTWA ŚRODOWISKOWE