8. Otoczenie
8.1 Działalność podmiotów otoczenia na rzecz edukacji
Z wypowiedzi respondentów da się odtworzyć mapę współpracy poszczególnych podmiotów ze szkołami i przedszkolami w powiecie giżyckim (Rysunek 54). Na rysunku zilustrowano odpowiedzi dyrektorów szkół i placówek pozaszkolnych, którzy wskazywali podmioty, instytucje lub osoby, z którymi na przestrzeni ostatniego roku kierowane przez nich placówki podejmowały współ-pracę. Poszczególne podmioty uporządkowano w kilka kategorii, kierując się ich charakterem bądź funkcją. Współpraca szkół i przedszkoli z otoczeniem została przedstawiona jako sieć relacji łączących szkoły i przedszkola oraz wskazane przez badanych podmioty20. Należy podkreślić, że system edukacji w powiecie jest dużo szerszy, natomiast na poniższym rysunku zobrazowano jedynie sieć instytucji ważnych dla dyrektorów szkół i przedszkoli oraz przedstawicieli placówek pozaszkolnych.
Sieć współpracy szkół i placówek pozaszkolnych z podmiotami otoczenia w powiecie giżyckim wydaje się stosunkowo gęsta, również w porównaniu do innych badanych powiatów. Możemy domniemywać, że współpraca wypływa z wysokiego poziomu kapitału społecznego na terenie powiatu. Jednocześnie szkoły i placówki pozaszkolne borykające się z problemami finansowymi
20 Mapę należy odczytywać w następujący sposób:
• Wielkość danego węzła oznacza liczbę połączeń wychodzących. Im większy węzeł, tym większa liczba podmiotów, z którymi wchodzi on w relację.
• Kolor węzła odzwierciedla kategorię podmiotów ze względu na rodzaj działań podejmowanych działań na rzecz dzieci i młodzieży. Kolorem czerwonym zostały oznaczone podmioty, który podejmują działania na rzecz aktywizacji zawodowej, brązowym podejmujące działania z zakresu wsparcia psychologicznego, granatowym te, które organizują czas wolny dla dzieci i młodzieży, niebieskim te, których głównych zakres podejmowanych działań jest wsparcie edu-kacyjne, zielony zaś realizujące ofertę w zakresie opieki i wychowania. Szkoły i przedszkola na rysunku oznaczone są kolorem żółtym.
• Grubość linii między węzłami oznacza częstotliwość współpracy. Ciemnoszara, najgrubsza symbolizuje współpracę stałą, natomiast jasnoszara linia o średniej grubości – współpracę okresową. Czarna linia cienka oznacza, że do współ-pracy dochodzi incydentalnie.
i kadrowymi w związku z trudną sytuacją gospodarczą w powiecie, wydają się traktować współ-pracę jako sposób na wyrównanie deficytów. Badania pokazały, że źródeł otwartości dyrektorów szkół na współpracę z innymi instytucjami i organizacjami można również szukać w dużym zna-czeniu relacji nieformalnych i kontaktów osobistych, szczególnie na terenach wiejskich.
Rysunek 54. Sieć współpracy szkół i przedszkoli z podmiotami zewnętrznymi
Placówki wychowania przedszkolnego
Licea ogólnokształcące Przedsiębiorstwa
Inne placówki edukacyjne
Gimnazja
Szkoły podstawowe Zespoły szkół zawodowych
i ogólnokształcących
Pomoc psychologiczna, opiekuńcza i wychowawcza Centra ksztalcenia ustawicznego /
Centra kształcenia praktycznego
Jednostki organizacyjne pomocy społecznej Kościół i organizacje religijne
Publiczne instytucje kulturalno-oświatowe Rodzic
Organy porządu publicznego
Służby ratownicze Instytucje publicznego
szczebla centralnego
Uczelnie wyższe i placówki systemu oświaty Jednostki organizacyjne
lasów państwowych
Organizacje działające w ramach rozwijania zainteresowań
Media
W centrum sieci znajdują się podmioty oferujące pomoc psychologiczną, opiekuńczą i wycho-wawczą, z którymi współpracują wszystkie typy szkół. Współpraca między placówkami ma cha-rakter stały. Najważniejszym podmiotem tego typu jest poradnia psychologiczno-pedagogiczna. Centralne umiejscowienie pomocy psychopedagogicznej i opiekuńczej przez dyrektorów bada-nych placówek wskazuje na to, że szkoły często są jej beneficjentami, m.in. ze względu na opisane wcześniej braki w zakresie etatów psychologów czy pedagogów. Stałą współpracę z ośrodkami pomocy społecznej zadeklarowali dyrektorzy szkół podstawowych i gimnazjów, których ucznio-wie korzystają m.in. z dożywiania finansowanego przez MOPS/GOPS. Rzadziej pojawia się ona w szkołach ponadgimnazjalnych, mimo zdiagnozowanych w powiecie problemów społecznych, takich jak wysokie bezrobocie czy ubóstwo części mieszkańców.
Dyrektorzy szkół często deklarowali współpracę z bibliotekami pedagogicznymi i ośrodkami do-skonalenia nauczycieli, co może mieć związek ze stopniowym wprowadzaniem nowego systemu wspomagania pracy szkół poprzez zintegrowane działania poradni psychologiczno-pedagogicz-nych oraz placówek doskonalenia nauczycieli i bibliotek pedagogiczpsychologiczno-pedagogicz-nych.
W powiecie giżyckim najgęstszą sieć współpracy deklarowali dyrektorzy liceów ogólnokształcą-cych i gimnazjów, którzy wchodzą w relacje z podmiotami takimi jak poradnie, inne placówki edukacyjne (np. CKU), organizacje pozarządowe, organizacje działające w ramach zainteresowań czy wymienione wcześniej placówki systemu edukacji. Na marginesie sieci mieszczą się placówki wychowania przedszkolnego.
Na uwagę zasługuje również odzwierciedlona na grafie współpraca szkół z publicznymi instytu-cjami kulturalno-oświatowymi (m.in. domy kultury). Stałą współpracę z instytuinstytu-cjami tego typu deklarują dyrektorzy szkół podstawowych i liceów.
W pewnym oderwaniu od sieci relacji znajdują się rodzice, którzy jako podmiot współpracy wska-zywani byli jedynie przez przedstawicieli poradni psychologiczno-pedagogicznej. Potwierdza to ich niewielką rolę w procesach planowania działań szkoły oraz kształtowania wizji rozwoju eduka-cji, zdiagnozowane we wcześniejszym rozdziale.
Pomimo priorytetowości kształcenia zawodowego w powiecie stałą współpracę z przedsiębior-cami zadeklarowali tylko dyrektorzy przedszkoli i CKU/CKP. Przedsiębiorstwa pojawiają się w wy-wiadach przede wszystkim jako miejsca odbywania przez uczniów praktyk zawodowych i nie odgrywają większej roli w giżyckim systemie edukacyjnym, mimo widocznego zainteresowania samych badanych przedsiębiorców. Dyrektorzy szkół rzadko deklarują również współpracę z in-stytucjami publicznymi, takimi jak urzędy pracy. Niewykorzystany w pełni wydaje się potencjał działających w regionie organizacji pozarządowych, związanych z sektorem edukacji często przez osoby pochodzące ze środowisk nauczycielskich. Natomiast znaczącą rolę odgrywa w po-wiecie Centrum Kształcenia Praktycznego.